مەۋلانا جالالىددىن رۇمى: تۈزىتىلگەن نەشرى ئارىسىدىكى پەرق

Content deleted Content added
ئازراقلاNo edit summary
ئازراقلاNo edit summary
31 -قۇر:
 
مەۋلانا جالالىددىن رۇمىنىڭ ئەڭ كەتتا ئەسىرى بولغان "مەسنىۋى" شېئىرىي نەسىھەت خاراكتېرلىك بىر ئەسەر بولۇپ، ئۇنىڭ مەۋلانا مۇزېيىدا ساقلىنىۋاتقان ئەڭ قەدىمىي نۇسقىسى 26 مىڭ بىيىت ۋە 6 جىلدتىن تەشكىل تاپىدۇ. مەۋلانا ساپ تۈرك ئىرقىدىن بولغىنىغا قارىماي ئەينى چاغدا پارىسچە شېئىر يېزىش مۇدا بولغانلىقى يۈزسىدىن ئەسەرلىرىنى پارىسچە يازغان ئىدى. شۇڭا مەسنىۋىنىڭ پارىسچە يېزىلغان دەسلەپكى 18 بىيىتى مەۋلانانىڭ قولى بىلەن يېزىلغان ۋە قالغان قىسمى بۇ ئەسەرنى يېزىشنى تەشەببۇس قىلغان دوستى ۋە مۇرىتى ھۇسامىدىن چەلەبىيگە سۆزلەپ بېرىش ئارقىلىق يازدۇرۇلغان ئىدى. مەسنىۋىنىڭ ھەر بىر جىلدى گويا ئەسەرنىڭ ئۆزىدەكلا تۈز كىرىش سۆز بىلەن باشلىنىدۇ. ئەسەر مۇئەييەن بىرەر قىلىپقا سېلىنماستىن ئىختيارى ئۇسلۇبتا يېزىلغان بولۇپ، بىر تېمىدىن تۇرۇپلا يەنە بىر تېمىغا ئۆتۈپ كېتىش، ئوتتۇرىغا ئۇزۇن ئۇزۇن نەسىھەتلەرنى قىستۇرۇش ئەھۋالى كۆرۈنۈپ تۇرىدۇ. ھەرخىل دىنىي ئەقىدىلەر، تەسەۋۋۇپ پىرىنپسلىرى، ئىلاھ، يارىتىلىش ۋە پەيغەمبەرلىك قاتارلىق تېمىلارنى ئۆز ئىچىگە ئالغان بۇ ئەسەر، مەۋلانا جالالىددىن رۇمىنىڭ ھېسسىيات دۇنياسىنى، ئۆتكۈز ئەقلى ۋە ئادەمنى ئىچىگە تارتىپ كېرىپ كىتىدىغان ئۇسلۇبىنى ئىنتايىن گۈزەل بىر شەكىلدە ئەكىس ئەتتۇرۇپ بېرىدۇ. مەسنىۋى ئىسلام دۇنياسىدا ئەڭ كۆپ مۇنازىرە قىلىنغان كىتاب بولۇپ، ئۇ تۈنجى قېتىم 1849 ـ يىلى 6 جىلد شەكىلدە بېسىلغان ۋە كېيىنكى چاغدا ئۇنىڭ باشقا ئەسەرلىرى بىلەن بىرلىكتە تۈركچە تەجىمە قىلىنغان ئىدى. بۇ ئەسەر يەنە غەرب تىللىغىمۇ تەرجىمە قىلىندى. مەسنىۋىنىڭ بۇنىڭدىن باشقىمۇ نۇرغۇنلىغان شەرھىلىرى ۋە ئىزاھلىمىلىرىنى ئۇچراتقىلى بولىدۇ. غەرب تىلىدا بولسا نېكولسوننىڭ تەرجىمىسى ئەڭ مەشھۇر ھېسابلىنىدۇ. تۈركچىگە ئاساسەن دېگۈدەك، «دىۋانى كەبىر» دەپ تونىلىدىغان « دىۋانى شەمس»نىڭ 6 جىلد شەكىلدىكى نۇسخىسى تەرجىمە قىلىنغان بولۇپ، نېمىسچە تەرجىمىسى ركېرت تەرىپىدىن نەشىر قىلدۈرۈلغان ئىدى. نېكولسون تەييارلىغان تاللانمىلار ئىنگىلىزچىدە، (Selected poem from the Divan-i shamsi tabriz) دېگەن ئىسىم بىلەن 1898 ـ يىلى نەشىر قىلىنغان ئىدى. بۇلاردىن باشقا يەنە مەۋلانانىڭ ھاياتى، پىكىرلىرى ۋە ئەدەبىي كىشلىكى توغرۇلۇقمۇ تۈرك، پارىس ۋە غەرب تىللىرىدا نۇرغۇن تەتقىقاتلار ئېلىپ بېرىلغان ئىدى.
 
[[File:Turkey.Konya021.jpg|thumb|مەسنەۋى، مەۋلانا مۈزىيى، كونيا]]
 
 
Line 45 ⟶ 47:
 
كونيانىڭ شەھەر مەكىزىدە، مەۋلانا جەلالىددىن رۇمىنىڭ قەبرىسى جايلاشقان مەۋلىۋى دەرگاھى بار بولۇپ، 1926 ـ يىلى ھۆكۈمەت تەرىپىدىن مۇزېي قىلىپ تۈزەشتۈرۈلدى ۋە خەلق ئاممسىغا ئېچىۋېتىلدى. مەۋلانا جەلالىددىن رۇمىنىڭ سىرتى يېشىل رەڭلىك چىنە خىش بىلەن بېزەلگەن مەقبىرىسى بولسا، 1274 ـ يىلى ئانادولۇ سەلجۇق ئىمپېراتورلۇقى دەۋرىدە قىسمەن ئۆزگەرتىلگەندىن كېيىن 2 ـ بەيازىتنىڭ دەۋرىدە ئىچكى بېزەكلىرى قايتىدىن يېڭىلىنىپ، يېشىل گۈمبەرنىڭ چىنە خىشلىرى كۇتاھيا چىنە خىشلىرىغا ئالماشتۇرۇلدى.
[[File:Turkey.Konya008.jpg|thumb|مەۋلانانىڭ قەبرىسى.كونيا]]
 
مەۋلانەۋە ئوغلى سۇلتان ۋەلىدنىڭ كۆك مەرمەر تاشلىق مازارلىرى بار قەبرىستانلىققا شەرق، غەرب شىمال ئۈچ تەرەپتىن كېچىك گۈمبەزلەر بىلەن ئۇرالغان جايلار قوشۇۋېتىلدى. ھازىر ئۇ يەردە جەمئىي 68 تاش قەبرە بار. قەبىرىگاھنىڭ ياڭاق ياغىچىدا ياسىلىپ، ئۈستى كۈمۈش بىلەن قايلانغان ئىككى قاناتلىق بىر ئىشىكى بولۇپ، بۇ ئىشىكتىن تىلاۋەت ئۆيىگە ئۆتكىلى بولىدۇ. ھازىر بۇ ئۆي مۇزېينىڭ خۇشخەت بولىمى بولۇپ ھېسابلىنىدۇ. ئۇنىدا ئوسمان ئىمپېرىيەسى دەۋرىدىكى مەشھۇر خەتتاتلارنىڭ ئەسەرلىرى كۆرگەزمە قىلىنماقتا.