ئىبراھىم ئەلەيھىسسالام: تۈزىتىلگەن نەشرى ئارىسىدىكى پەرق
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
1 -قۇر:
ھەزرىتى '''ئىبراھىم''' ياكى '''ئابراھام''' ([[ئىبرانى تىلى|ئىبرانىيچە]]: אברהם)، تەقرىبەن م.ب ئىككىنچى مىڭ يىللاردا ياشىغان دەپ قارالغان [[يەھۇدىلار|ئىبرانىي]] دىنىي شەخس. [[ئىسلام دىنى|ئىسلامغا]] كۆرە بىر [[پەيغەمبەر]]، [[يەھۇدى دىنى|يەھۇدىيلىك]] ۋە [[خىرىستىيان دىنى|خرىستىيانلىققا]] كۆرە بىر دىن كاتتىسى ئېرۇر. [[ئىسمائىل ئەلەيھىسسالام| ھەزرىتى ئىسمائىل]] ۋە [[ئىسھاق ئەلەيھىسسالام| ھەزرىتى ئىسھاقنىڭ]] ئاتىسى ئىكەنلىكىگە؛ [[يەھۇدىيلار]]نىڭ ھەزرىتى ئىسھاقنىڭ پۇشتىدىن كەلگەنلىكىگە، ھەزرىتى ئىسمائىلنىڭ ئىسە ئىسلام پەيغەمبەرى [[مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام| ھەزرىتى مۇھەممەد]] ۋە [[ئەرەبلەر]]نىڭ ئاتىلىرىدىن ئىكەنلىكىگە ئىشىنىلىدۇ.
بەئزى مەنبئەلەر يەھۇدىلارنىڭ ھىندىستان بىلەن بولغان باغلىنىشى ۋە ھەزرىتى ئىبراھىمنىڭ ھىند خەلقلىرىدىن بىر راھىب سۈپىتىدە غەربكە كۆچكەن بولۇش ئىھتىمالىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ.
ئىبراھىم سۆزى بىلەن براھما سۆزىنىڭ ئوخشىشىپ كېتىشى تەتقىقادچىلارنىڭ دىققىتىنى تارتقان. مىسالەن، ئۆزىنىڭ ۋە ئاياللىرىنىڭ ئىسىملىرى، ھەر ئىككىلىسىنىڭ <nowiki>''خەلقنىڭ ئاتاسى''</nowiki> دېگەنلىك بولىشى، براھمانىڭ مېنىدىغان بىر قۇشى ۋە بۇ قۇشنىڭ تۆرت قوللۇق بولىشىغا قارشىلىق ھەزرىتى ئىبراھىمنىڭ بىر قۇشنى تۆرتكە بۆلۈپ تۆرت تەرەڧتىكى ئوخشىمىغان چوققىلارغا تاشلىشى ۋە چاقىرغىنىدا قۇشنىڭ پارچىلىرى توپلىنىپ تىرىلىپ ئۇچۇپ كېلىشى دېگەندەك.
== ئېتىمولوگىيىسى ==
راھمان (رحمن) ۋە رەھىم (رحيم) كەلىمىلىرىنىڭ مەنبئەسى بولغان ر ح م تومۇرى باشتا قەدىمىي ئەقەدچەگە ئوخشاش نۇرغۇن ئوتتۇرا شەرق، ئىران ۋە ھىند تىللىرىدا ئورتاق مەنىگە ئىگىدۇر. كەلىمىنىڭ قايسى تىلدىن كېلىپ چىققانلىقى ۋا باشقا تىللارغا ئۆتكەنلىكى خۇسۇسىدا تىللارنىڭ تەرەققىيات باسقۇچلىرى، تارىخ ۋە كرونولوگىيە قاتارلىق ئىلىملەردىن پايدىلىنىش مۇمكىن.
بۇ ئىسىمنىڭ سامى تىللىرىدا ئاتا مەنىسىدىكى <nowiki>''</nowiki>ئاب<nowiki>''</nowiki> ۋە <nowiki>''</nowiki>مۇقەددەس<nowiki>''</nowiki> مەنىسىكى <nowiki>''</nowiki>راام\راھام<nowiki>''</nowiki> سۆزلۈكلىرىنىڭ بىرىكىشىدىن ئوتتۇرىغا چىققان مەنىسى؛ <nowiki>''</nowiki>ئۇلۇغ ئاتا<nowiki>''</nowiki> ياكى ئۇلۇغلانغانلارنىڭ ئاتاسى دېگەنلىك بولىدۇ. ئاب = <nowiki>''</nowiki>ئاتا<nowiki>''</nowiki>، ھىر ياكى ھر = <nowiki>''</nowiki>باش؛ ئۈست؛ ئۇلۇغلانغان<nowiki>''</nowiki>، ئام = <nowiki>''</nowiki>خەلق، بودۇن<nowiki>''</nowiki>. نەتىجىدە ئابھىرام ياكى ئابھرام <nowiki>''</nowiki>ئۇلۇغلانغانلارنىڭ ئاتاسى<nowiki>''</nowiki> ياكى <nowiki>''</nowiki>خەلقنىڭ ئاتاسى<nowiki>''</nowiki> دېگەن مەنىلەرگە كەلمەكتە. ئىبرانىيچەدە راخام = <nowiki>''</nowiki>ئىلاھىي مەرھەممەت<nowiki>''</nowiki>، ئاب راھام = مەرھەمەتنىڭ ياكى مەرھەمەتلىكلەرنىڭ ئاتاسى<nowiki>''</nowiki> دېگەنلىكتۇر.
يەھۇدىي ئىرقىنىڭ ھىندىستان بىلەن مۇناسىبەتلىك ئىكەنلىكىنى ئىلگىرى سۈرگۈچىلەرنىڭ بەئزى تەتقىقاتلىرىغا كۆرە: براھما ۋە ئابراھام بىر كىشىدۇر. <nowiki>''</nowiki>ئابراھام<nowiki>''</nowiki> براھما كەلىمىسىنىڭ خاتا تەلەڧڧۇزىدىن باشقا نەرسە ئەمەس. كەشمىر تىلىدا <nowiki>''</nowiki>ئاب<nowiki>''</nowiki> ياكى <nowiki>''</nowiki>ئاپ<nowiki>''</nowiki> ئاتا، رامدىن كېلىپ چىققان <nowiki>''</nowiki>راھام<nowiki>''</nowiki> ئىلاھىي مەرھەممەت دېگەنلىكتۇر. نەتىجىدە ئاب+راھام = ئىلاھىي مەرھەممەتنىڭ ئاتاسى<nowiki>''</nowiki> دېگەنلىك بولىدۇ، باشقا بىر قاراش: كۆپ تاڭرىچى <nowiki>''</nowiki>براھم+ئاريان<nowiki>''</nowiki> مەدەنىيىتىگە قارشى چىققان بىر راھىبنىڭ ئا+براھام (غەيرى براھمان) دەپ ئاتىلىشى بىلەن بۇ ئىسىم ئوتتۇرىغا چىققان.
[[راھمان]]، [[رەھىم]] ۋە ئىبراھىم دېگەندەك سۆزلەرنىڭ يىلتىزى ھەققىدە تۈركىيەلىك دىنشۇناس يازغۇچى ئىھسان ئەلىئاچىك ئەڧەندىنىڭ تۈشەندۈرۈشلىرى: بۇ تومۇردىن كەلگەن كەلىمىلەرنىڭ كونا دۇنيا تىللىرىدا مەشھۇر ۋە كەڭ تارقالغانلىقى كۆرمەكتىمىز. ئەقەدچەدە بالىياتقۇ، راھم (رەمۇ)، مەرھەمەد قىلغۇچى تەڭرى (رەمآنۇ)، ئارامىچە رەھىم، مەرھەممەت (رھم)، ئىبرانىچە رەھىم، مەرھەممەت (راھام)، ھىندچە ئېزگۈلىك ئىلاھەسى (براھما) قاتارلىقلارنىڭ ھەممىسى ئەينى يىلتىزدىن كەلگەن. سۆيگۈ ۋە مەرھەممەتنىڭ ئاتاسى مەناسىدىكى ئەب-راھام ئىسمىنىڭ پۈتۈن سامى تىللىرىدا ۋە ھەتتا ھىندچىدىمۇ قوللىنىلغانلىقى كۆرۈلىدۇ. بۇ يەردىن ئۆزگۈرۈپ ئەرەبچىگە ئىبراھىم شەكلىدە ئورناشقانلىقى تۈشۈنەلەيمىز.<nowiki>''</nowiki> بۇ قاراش باشقا مەنبئەلەردىمۇ قۇۋۋەتلىندۇ.
| |||