Wikipedia

بۈيۈك بېرىتانىيە: تۈزىتىلگەن نەشرى ئارىسىدىكى پەرق

Browse history interactively
→ ئالدىنقى تەھرىرلەشكېيىنكى تەھرىر ←
Content deleted Content added
كۆرۈنىدىغان قىلىشWikitext
No edit summary
No edit summary
3 -قۇر:
<font size="+1" href="گوردون بروۋن"> '''United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland'''</font>
|-
![[ھۆججەت:Flag_of_the_United_Kingdom.svg|center|180x180px]]بايراق▼
![[ھۆججەت:Royal_Coat_of_Arms_of_the_United_Kingdom.svg|center|100x100px]]گېرب
▲![[ھۆججەت:Flag_of_the_United_Kingdom.svg|center|180x180px]]بايراق
|-
| colspan="2" align="center" |[[ھۆججەت:Location_UK_EU_Europe.png|center|300x300px]]بۈيۈك بېرتانىيەنىڭ ياۋروپا خەرىتىسىدىكى ئورنى
13 -قۇر:
[[God Save the Queen]]<center>[[ھۆججەت:United_States_Navy_Band_-_God_Save_the_Queen.ogg]]</center>(تەڭرى ئايال پادىشاھنى قوغدىسۇن)
|-
| width="90%"|'''پايتەخت'''
- ئەڭ چوڭ شەھرى
|لوندۇن
51°30′ <small><sup>[[شىمالىي كەڭلىك|شىمالش]]</sup></small>  0°7′ [[غەربىي ئۇزۇنلۇق|<small><sup>غەرب</sup></small>غ]]
|-
| width="30%" |'''بىلىنگەن ئاتى'''
|ئەنگىلىيە
|-
|'''قۇرۇلىشى'''
|24 مارت 1603
|▼
|-
|'''رەسمى ۋە مىللىي تىل'''
- <small>ئىتىراپ قىلىنغان تىللار</small><br /><br />
 
|[[ئىنگىلىز تىلى|ئىنگىلىزچە]]
گالچە، ئىرلاندىيەچە، شوتلاندىيەچە شىۋىلىرى، كەرنەۋەكچە، مانكىسچە
|-
|'''ئېتنىك بۇدۇنلار'''
<br />
<br />
<br />
<br />
 
|* 87.1% ئاق تەنلىكلەر▼
|
▲* 87.1% ئاق تەنلىكلەر
* 7.0% ئاسيالىقلار
* 3.0% قارا تەنلىكلەر
Line 41 ⟶ 45:
|-
|'''خاراكتېرى'''
|<small>پادىشاھلىق ئاساسىي قانۇنلۇق تۈزۈم</small>
|
|-
|'''دۆلەتئايال رەئىسىپادىشاھ'''
|[[ئېلزابىت II|Elizabeth II]]
|
|-
|'''باش مېنىستېر (زۇڭلى)'''
|تەرەسا مەي (Theresa May)
|
|-
|'''پارلامېنت'''
|
|-
|'''كېڭەش'''
|
|-
|'''مۇئاۋىن'''
|
|-
|'''قانۇن تۇرغۇزۇش ئورنى'''
|
|-
|'''ئارمىيە'''
|(1نچى)
|-
| colspan="2" align="center" style="border-bottom:3px" |'''باشقا ئۇچۇرلار'''
Line 68 ⟶ 57:
|'''يەر مەيدانى'''
- سۇ ساھەسى(%)
|242.495 كلومتر² (3\4نچى78.)
93.628 ئىنگلىز مىل²
 
1.34
|-
|'''نۇڧۇس'''<sup>(20152016 تەخمىنەن)</sup>
- 20102011 رەسمى ساناق
 
- زىچلىقى
|65,102,385 جان<sup>(1نچى22.)</sup>
63,181,775 جان <sup>(1نچى22.)</sup>
 
br /> 255.6/كلومتر²<sup>(29نچى55نچى)</sup>
|-
|'''[[ئ.ئ.ۇ.ق]]'''<sup>(20162015)</sup>
- كىشى باشى
|2.679 تىرىلىيون دوللار <sup>(1نچى9.)</sup>
US41,159 $ (دوللار)<sup>(83نچى25.)</sup>
|-
|'''پۇل بىرلىكى'''
|پوند ستىرلىڭ (£) (GBP)
|[[]]\[[]] (¥\[[]])
|-
|'''كالىندار'''
▲|
|yyyy\mmmm\dddd
يىل\ئاي\كۈن
|-
|'''قاتناش يۆنلىشى'''
|سول
|<nowiki>-</nowiki>
|-
|'''ۋاقىت رايۇنى'''
-ياز
|گ.ۋ (UTC+0)
ئە.ي.س(UTC+1)
|-
|'''ئىنتېرنېت'''
|cnuk.
|-
|'''خەلقئارالىق تېلېفۇن كود نۇمۇرىكودى'''
|144+
|}
'''بۈيۈك برىتانىيە ۋە شىمالىي ئىرلاندىيە بىرلەشمە پادىشاھلىقى''' ([[ئىنگىلىز تىلى|ئىنگ]]: ''United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland'')، [[ياۋروپا]]نىڭ غەربىگە جايلاشقان، [[بۈيۈك بېرتانىيە ئارىلى|بۈيۈك بېرتانىيە ئارىلىنىڭ]] تامامىنى، [[ئىرلاندىيە ئارىلى|ئىرلاندىيە ئارىلىنىڭ]] شىمالىي قىسمى ۋە بەئزى باشقا [[بېرتانىيە ئاراللىرى|بېرتانىيە ئاراللىرىنى]] ئۆز ئىچىگە ئالغان دۆلەت. دۆلەت ئىسمى، دۆلەت ئىچىدە بولسۇن ياكى خەلقئارادا بولسۇن '''بىرلەشمە پادىشاھلىق''' ([[ئىنگىلىز تىلى|ئىنگ]]: ''United Kingdom'') دەپ بىلىنىدۇ. بەزىدە بۈيۈك بېرتانىيە ([[ئىنگىلىز تىلى|ئىنگ]]: ''Great Britain'') شەكلىدىمۇ ئەنگىلىيەگە ئىشارە قىلىنىدۇ. بىرلەشمە پادىشاھلىقنى تەشكىل قىلغۇچى ئۇنسۇرلاردىن بىرى، ئەڭ تەرەققىي قىلغان ۋە ئەڭ نۇپۇس كۆپ دۆلەت بولغان ئەنگىلىيەنىڭ ئىسمىمۇ بەئزى بەئزىدە رەسمىي قاناللاردا بىرلەشمە پادىشاھلىق مەنىسىدە قوللىنىلىدۇ. بۇ دۆلەت ئۇيغۇرلاردا بولسا ئەڭ كۆپ '''ئەنگىلىيە''' دەپ بىلىنىدۇ. خەلقىغە بولسا '''ئەنگىلىيىلىك''' ياكى '''بېراتانىيىلىك''' ([[ئىنگىلىز تىلى|ئىنگ]]: ''British'') دەپ ئاتىلىدۇ. شۇنداقلا ئىنگىلىز كەلىمىسىمۇ خەلقئارادا كەڭ قوللىنىلىدۇ.
'''بۈيۈك برىتانىيە''' بولسا [[ياۋروپا]]غا جايلاشقان بىر
 
دۆلەت. ئۇنىڭ پايتەختى بولسا [[لوندون]]، ئەڭ چوڭ شەھىرى بولسا [[لوندون]]. دۆلەت تىلى بولسا [[ئىنگلىز تىلى]]. ھازىرقى پرېزىدېنت [[گوردون بروۋن]]. يەر مەيدانى 244 مىڭ 820 كۇۋادىرات كىلومىتىر، نوپۇسى 60 مىليون 975
بىرلەشمە پادىشاھلىق تۆرت دۆلەتتىن تەشكىل تاپىدۇ. ۋېلش، ئەنگىلىيە، شوتلاندىيە ۋە شىمالىي ئىرلاندىيە قاتارلىقلار. بۇ دۆلەتلەردىن ئىرلاندىيە ئارىلىنىڭ شىمالىدىكى شىمالىي ئىرلاندىيەدىن باشقا ھەممىسى بۈيۈك بېرتانىيە ئارىلىغا جايلاشقان. بۇلاردىن باشقا پادىشاھلىققا تەۋە چوڭ كىچىك نۇرغۇن ئارىلى بار. ۋايت ئارىلى، لۇندي، سىللىي ئاراللىرى، ئانگلېسي ۋە ھېبرىد ئاراللىرى، ئوركنېي ئاراللىرى ۋە شوتلاند ئاراللىرى بۇلاردىن بەزىلىرىدۇر.
مىڭ، بۇلارنىڭ ئاساسلىق دىنى [[خرىستىئان دىنى]].
 
مان ئارىلى ۋە مانش ئاراللىرى (جېرسېي، گۇېرنسېي، ئالدېرنېي ۋە سارك) جۇغراڧىيلىك ھالدا پادىشاھلىققا باغلىق بولسىمۇ، رەسمىي شەكىلدە ئالاھىيدە دەرىجىگە ئىگە. رەسمىي شەكىلدە پادىشاھلىقنىڭ پارچىسى ھېساپلانمايدۇ. لېكىن مونارخىيلىك باغلىقدۇر. ([[ئىنگىلىز تىلى|ئىنگ]]: ''Dependencies of the Crown'') بۇ ئاراللار ياۋروپا بىرلىكىگە تەۋە ئەمەس.
 
بىرلەشمە پادىشاھلىق، بىرتانىيە ئىمپېرىيسى دەۋرىدە زېمىنىنىڭ چوڭلىقىدىن "كۈن ئولتۇرمايدىغان ئىمپېرىيە" دەپ ئاتالغانىدى.
 
== ئۆتمۈش ==
ئەنگىلىيەنىڭ ئەك كۆھنە خەلقىنى [[كەلت خەلقى|كەلتلەر]] تەشكىل قىلماقتا. م.ب. 55 - م.ك. 410 يىللار ئارىسى بېرتانىيە ئاراللىرى [[رىم ئىمپېرىيىسى|رىم ئىمپېرىيىسىگە]] قاراشلىق برىتاننيا ئۆلكىسىنى تەشكىل قىلاتتى. 5- ئەسردە بۇ رايون [[خىرىستىيان دىنى|خرىستىيانلىقنىڭ]] تەسرى ئاستىغا كىردى. ئەينى يىللاردا [[گېرمان خەلقى|گېرمان]] خەلقلىرىدىن بولمىش [[ئانگلوساكسون خەلقى|ئانگلوساكسونلار]] توپ توپ بولۇشۇپ بۇ ئارالغا كۆچە باشلىدى. 1066 - 1154 ئارىسى يەنە بىر گېرمان ئىرقىدىن بولمىش [[نورمان خەلقى|نورمانلار]] بۇ ئارالغا كۆچۈپ كېلىشتى. [[ئىنگلىز خەلقى|ئىنگلىزلەر]] بۇ گېرمان ئىرىقلىرىنىڭ داۋامىدۇر. شوتلاندلار، ۋېلشلار ۋە ئېرلاندىيەلىكلەر بولسا كەلتلەرنىڭ داۋامىدۇر.
 
بىرلەشمە پادىشاھلىقنىڭ سابىق ھۆكۈمدارلىرىدىن بىرى بولمىش ئېدۋارد VIII ئۆز ئىختىيارى بىلەن تەختتىن چېكىنگەن تۇنجى بېرىتانىيە قرالىدۇر.
 
=== برىتانىيە ئىمپېراتورلىغى ===
: ''ئاساسىي ماددا: [[برىتانىيە ئىمپېراتورلىقى]]''
ئېلزابىت I
 
تۇدور خانەدانى دەۋرىدە ئەنگلىيە پادىشاھلىقى كۈچىيىپ شوتلاندىيەنى بېسىپ چۈشتى. ئەنگىلىيە قرالىچەسى ئېلزابىت I يىل 1588 دە ياۋروپانىڭ ئەڭ كۈچلۈك دېڭىز ئارمىيىسى بولمىش ئىسپان ئارماداسىنى يېڭىپ برىتانىيە ئىمپېراتورلىقىنىڭ ئۇلىنى سالدى. 17- ئەسردە بارغانسېرى كۈچۈيگەن ئەنگلىيە شىمالىي ئامېرىكادا مۇستەملىكىلەر قۇردى. 1707 دە ئەنگىلىيە شوتلاندىيە بىرلىشىپ بىرلەشمە بۈيۈك برىتانىيە پادىشاھلىقىنى قۇردى. 1800 دە بولسا بۇ بىرلىككە ئىرلاندىيە ھەم قوشۇلۇپ بۈيۈك برىتانىيە ۋە ئىرلاندىيە بىرلەشمە پادىشاھلىقىنى قۇردى. 1837 - 1901 يىللار ئارىسى ھۆكۈم سۈرگەن ۋىكتورىيە I دەۋرىدە بىرلەشمە پادىشاھلىق "كۈن ئولتۇرمايدىغان" برىتانىيە ئىمپېراتورلىقىنى قۇردى. 1921 گە كەلگەندە بۇ ئىمپېراتورلۇق ھىندىستان، شىمالىي ئامېرىكا، ئوتتۇرا شەرق، ئاۋۇسترالىيە ۋە ئاڧرىقا داخىل 36.6 مىلىيون كىلومېتر<sup>2</sup> لىق بىر زرمىننى قاپسايتتى. 458 مىلىيون كىشىلىك بىر نۇپۇسقا ھۆكرانلىق قىلاتتى ۋە نۇپۇس جەھەتتە دۇنيانىڭ 4\1 قىسمى بېرتانىيەنىڭ ئەگەمەنلىكى ئاستىدا ياشايىتتى.
 
=== 20. ئەسر ===
برىتانىيە ئىمپېراتورلىقى
 
100 يىلدا بۇ ئىمپراتورلۇق ئاستا ئاستا پارچىلىنشقا باشلىدى. 1922- يلى ئىرلاندىيە مۇستەقىللىقىنى قازاندى. 1947 - يىلى ھىندىستان ۋە پاكىستان مۇستەقىل بولدى. 1948- يىلى ئەنگلىيە پەلەستىندىن چېكىندى. بۇنىڭ بىلەن بىرگە سانسىزلىغان دۆلەتلەر 20. ئەسردە ئايرىلدى. 1997- يىلى شىياڭگاڭنىڭ ئايرىلىشى بىرلەشمە قراللىقنىڭ ئەڭ ئاخىرىقى مۇستەملىكە پارچىسى بولۇپ ھېساپلىنىدۇ. بۈيۈك برىتانىيەنىڭ ئەسكى مۇستەملىكىلىرى كۈنىمىزدە ئىنگىلىز مىللەتلەر توپلۇغى ([[ئىنگىلىز تىلى|ئىنگ]]: ''Commonwealth of Nations'') نامى بېرىلگەن ئىقتىسادىي ۋە سىياسىي ھەمكارلىق ئاتقارماقتا. بىرلەشمە پادىشاھلىق دەرىجىدىن تاشقىرى كۈچ بولۇش سۈپىتىنى ئا ق ش غا ئۇتتۇرۇپ قويۇش بىلەن بىرگە دۇنيانىڭ ئەڭ كۈچلۈك دۆلەتلىرى ئارىسىدىكى يېرىنى قوغدىماقتا. بىرلەشمە پادىشاھلىق ياۋرو رايونى سىرتىدا قالماق بىلەن بىرگە ياۋروپا ئىتتىپاقىنىڭ ئەڭ مۇھىم دۆلەتلىرى ئارىسىدا يەر ئالماقتا.
 
 
"https://ug.wikipedia.org/wiki/بۈيۈك_بېرىتانىيە" دىن ئېرىشكەن