ئەندەلۇس: تۈزىتىلگەن نەشرى ئارىسىدىكى پەرق

[[750]] yılına kadar Endülüs Emevîleri'nin gönderdiği valiler tarafından yönetildi. 750 yılında [[Abbasî|Abbasîler]] [[Bağdat]]'ta halifeliklerini ilan ettiler ve Emevî hanedanından Abdurrahman bin Muaviye, Endülüs'e kaçarak kendisini Emevî emiri ilan etti ve [[Kurtuba]] ([[Córdoba]]) kentini kendine başkent yaptı.

 

Bu dönem Endülüs'ün en parlak dönemi olarak bilinir. [[Kurtuba]] şehri, [[Bağdat]] ve [[Kahire]]'den sonra Dünya'nın üçüncü önemli bilim merkezi haline geldi. Bu dönemde günümüz [[Avrupa]] [[bilim]] ve [[Sanat|sanatının]] bâzı temelleri Endülüs'te atıldı. Yine o dönemde Avrupa'nın genelinde sadece papazlar ve liderler okuma yazma bilirken Endülüs'te halkın neredeyse tamamı okuma yazma biliyordu. Şehircilik ve şehir kültürü döneminin çok önüne geçmiştir. Kültürel farklılıkların zenginlik olarak algılandığı bir çağdır. Endülüslerin egemenliği altındaki topraklarda [[Sefarad]] Yahudileri bugün ''[[İspanya’daki Yahudi kültürünün altın çağı]]'' ([[Golden age of Jewish culture in Spain|Golden age of Jews ''(eng. wikipedia)'']]) olarak adlandırılan çağlarını yaşamışlardır.

 

[[El Hamra Sarayı]]

 

Endülüs Emevî Devleti'nin son halifesi olan III. Hişâm, [[1031]] yılında öldüğünde Endülüs toprakları çok sayıda bağımsız devletçiklere bölündü. Bu devletçikler hem kendi aralarında çarpışmaya başladılar, hem de İspanya'nın Hristiyan devletçiklerinin de saldırılarıyla karşı karşıya kaldılar. Bâzı tavfa devletleri para karşılığı Hristiyan şövalyeleri de ordularında kullandılar. Örneğin [[Rodrigo Diaz de Vivar (El Cid)|El Cid]] (Arapça'daki El-Seyid adından gelir) adıyla tanınan [[Rodrigo Díaz de Vivar]], bunların en ünlüleri arasında yer alır. Bu karmaşık durum, [[Reconquista]]'yı hızlandırdı ve [[İspanya]]'da İslâm'ın yaygınlığını zayıflattı.

 

Aslen [[Kuzey Afrika]] kökenli bir hanedan olan Murabıtlar, [[Endülüs Emevîleri|Endülüs Emevîlerinin]] parçalanmasını izleyen karışıklık döneminde düzenli bir askerî güce sahip olmalarının da verdiği avantajla kısa sürede [[İber Yarımadası|İber Yarımadasının]] [[Müslüman]] bölgelerinin neredeyse tamamını ele geçirdiler. [[1090]] ve [[1147]] yılları arasında bugünkü İspanya'nın büyük bölümü ve Kuzey Afrika'daki bâzı toprakları denetimleri altında tutarak güçlü bir devlet düzeni teşkil ettiler. İlk başlarda güçlerini korusalar da sonraları Hristiyan İber halklarının saldırıları ve Kuzey Afrikalı diğer toplulukların çıkarttığı ayaklanmalar yüzünden güçleri gün geçtikçe tükenen Murabıtlar, kendileri gibi Kuzey Afrika kökenli bir halk olan [[Muvahhidler|Muvahhidlerin]] saldırıları sonucu onların egemenliği altına girerek siyasî hâkimiyetlerini kaybettiler.

 

Muvahhidler gene [[Kuzey Afrika]] kökenli bir [[Müslüman]] hanedan olup [[Murabıtlar|Murabıtlar Devletini]] yıkarak onların yerine geçtiler. [[1146]] ve [[1248]] yılları arasında bugünkü [[İspanya]] topraklarının bir kısmının yanı sıra [[Kuzey Afrika|Kuzey Afrikadaki]] bazı toprakları da denetimi altında tuttular. [[Hıristiyanlık|Hıristiyan]] saldırıları ve bazı iç karışıklıklar sonucu [[1248]]'de yıkıldılar. [[İber Yarımadası]] üzerinde hüküm sürmüş son büyük devlettir. Bu devletin yıkılışının ardından egemenliğindeki topraklarda bağımsız emirliklerden başka bir şey kalmamıştır.

 

 

 

 

 

# '''[[Endülüs#cite ref-1|^]]''' Erol Toy, Cumhuriyet Gazetesi, 30 Temmuz 1979.

* Lütfi Şeyban, Reconquista / Endülüs'te Müslüman-Hıristiyan İlişkileri, İz Yayıncılık, İstanbul 2003.

* Hasan Baydar, Endülüs tarihi.

 

* [http://libro.uca.edu/payne1/payne2.htm The Library of Iberian Resources Online]