ئاسپىرىن: تۈزىتىلگەن نەشرى ئارىسىدىكى پەرق

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
1 -قۇر:
[[ھۆججەت:Aspirin V1.png|thumb]]
[[ھۆججەت:Aspirine macro shot.jpg|thumb]]
'''ئاسپىرىن''' ياكى '''ئاسېتىلسالىسىلىكئاتسېتىلسالىتسىلىك ئاسىتئاتسېتات''' (قىسقىچە '''ASA''')، ئادەتتە يېنىڭ ئاغرىق، قىزىتما ۋە يىرىڭ داۋالاشتا قوللىنىلغان ئاغرىق پەسەيتكۈچ ۋە قىزىتما چۈشۈرگۈچ بىر دورادۇر.<ref>[https://www.drugs.com/monograph/aspirin.html "Aspirin"]. ''Drugs.com''. American Society of Health-System Pharmacists. June 6, 2016. Retrieved 30 August 2016.</ref> شۇنداقلا قان سۇيۇلدۇرۇش رولى باردۇر ۋە يۈرەك كېسىلىگە قارشى قوغداش مەقسىدى بىلەن ئۇزۇن مۇددەت ئاز ئازدىن قوللىنىلىدۇ. ھەددىدىن زىيادە قوللىنىلىش يۈزىدىن ھەر يىل يۈزلەپ كىشى ئۆلتۈرگۈچى تەسىرلەرگە مەجبۇر قالسىمۇ، ئادەتتە ئاسپىرىننىڭ پايدالىق بىر دورا دەپ قەبۇل قىلىنماقتا.
 
ئاسپىرىن، 2400 يىلدىن بېرى سۆگەت دەرىخى ياپرىقىدىن ئېلىنىپ ساغلاملىق ساھەسىدە قوللىنىلىپ كەلگەن.<ref name=":0">Jones, Alan (2015). [https://books.google.ca/books?id=ubE0ILq_aDQC&pg=PA6 ''Chemistry: An Introduction for Medical and Health Sciences'']. John Wiley & Sons. pp. 5–6. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[%D8%A6%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%BE%D9%89%D8%AF%DB%95%3ABookSources/9780470092903|9780470092903]]</ref> 1853- يىلى كىمياگەر چارلېس ڧرېدېرىك گېرھاردىت ( Charles Frédéric Gerhardt) تۇنجى كەز ئاتسېتىلسالىتسىلىك ئاسېتات ئىشلەپچىقارماق ئۈچۈن سوديۇم سالىتسىلاتقا ئاتسېتىل كلورۇر قوشتى.<ref name=":1">Jeffreys, Diarmuid (2008). [https://books.google.ca/books?id=a9gkBwAAQBAJ&dq ''Aspirin the remarkable story of a wonder drug.''] Bloomsbury Publishing USA. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[%D8%A6%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%BE%D9%89%D8%AF%DB%95%3ABookSources/9781596918160|9781596918160]]</ref> 19- ئەسرنىڭ ئىككىنچى يېرىمىدا، باشقا خىمىكلەر خىمىيىلىك تۈزۈلمە تەييارلىدى ۋە بۇنى ئىشلەپچىقىرش ئۈچۈن تېخىمۇ روشەن تەدبىرلەر كەشپ قىلدى. بايېر بولسا 1897- يىلى ئالىملارنى، ئاتسېتىلسالىتسىلىك ئاتسېتاتنى كەڭ تۈردە سالىتسىلىك دورىلار ئۈچۈن تېخىمۇ ئاز كۆيدۈرگۈچى بىر قوشۇمچە سۈپەتىدە ئىشلەشكە باشلىدى.<ref name=":1" /><sup>: 69-75</sup> 1899- يىلىغىچە بايېر بۇ دورىغا ئاسپىرىن نامىنى بېرىپ دۇنيا مىقياسىدا سېتىشقا باشلىغان. ئاسپىرىن كەلىمىسى بايېرنىڭ ماركىسى ئىدى.<ref>Mann, Charles C.; Plummer, Mark L. (1991). ''The aspirin wars : money, medicine, and 100 years of rampant competition'' (1st ed.). New York: Knopf. p. 27. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[ئالاھىدە:BookSources/0-394-57894-5|0-394-57894-5]].</ref> بۇنىڭ بىلەن بىرگە، ماركا ھوقۇقىغا نۇرغۇن ئەلدە رىئايە قىلىنمىغان ياكى سېتىلغان ئىدى. ئاسپىرىننىڭ ئالقىشقا ئېرىشىشى 20- ئەسرنىڭ دەستلەپكى يېرىمىدا كۆلەملەشتى ۋە نۇرغۇن ماركا ۋە ڧورمۇلا ئىچىدە رىقابەتكە كىردى.<ref>  [http://pubs.acs.org/cen/coverstory/83/8325/8325aspirin.html "Aspirin"]. ''Chemical & Engineering News''. Retrieved 2007-08-13</ref>
Asetilsalisilik asit (ASA) olarak da bilinen aspirin, ağrı, ateş ve iltihap tedavisinde kullanılan bir ilaçtır. [3] Kullanıldığı spesifik enflamatuvar durumlar arasında Kawasaki hastalığı, perikardit ve romatizmal ateş bulunur. Kalp krizinden kısa bir süre sonra verilen aspirin ölüm riskini azaltır. Aspirin, yüksek risk altındaki insanlarda kalp krizi, inme ve kan pıhtılarını önlemeye yardımcı olmak için uzun vadede kullanılır. [3] Aspirin bazı kanser türleri, özellikle kolorektal kanser riskini de azaltabilir. [4] Ağrı veya ateş için etkiler genellikle 30 dakika içinde başlayabilir. Aspirin, nonsteroid anti-inflamatuar bir ilaçtır (NSAID) ve diğer NSAID'lere benzer şekilde çalışır ancak aynı zamanda antiplatelet olup trombositlerin normal işlevini bastırır. [3]
 
ئاسپىرىن ھەر يىل تەخمىنەن 40 مىڭ توننىغا يېقىن (50 تىن 120 مىلىياردقىچە كومۇلاچ) ئىستىمال قىلىنغان، دۇنياۋىي تۈردە كەڭ قوللىنىلدىغان دورىلارنىڭ بىرىدۇر.<ref name=":0" /><ref>Warner, T D; Warner TD, Mitchell JA (2002). [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC129677 "Cyclooxygenase-3 (COX-3): filling in the gaps toward a COX continuum?"]. ''Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America''. '''99''' (21): 13371–3. [[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1073/pnas.222543099|10.1073/pnas.222543099]]. [[PubMed Central|PMC]] [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC129677 129677]. [[PubMed Identifier|PMID]] [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12374850 12374850]</ref> بىر ساغلاملىق سېستىمىدا ئېھتىياج ھېس قىلىنغان ئەڭ تەسىرلىك ۋە بىخەتەر دورىلاردىن بولۇپ، دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى ئاساسلىق دورىلار تېزىملىكىدە يەر ئالماقتا.<ref>[http://www.who.int/medicines/publications/essentialmedicines/EML_2015_FINAL_amended_NOV2015.pdf?ua=1][http://www.who.int/medicines/publications/essentialmedicines/EML_2015_FINAL_amended_NOV2015.pdf?ua=1 "WHO Model List of Essential Medicines (19th List)"] (PDF) ''World Health Organization''. April 2015. Retrieved 8 December 2016.</ref> ئاسپىرىن خاس يېزىقىلىق دورلاردىندۇر. 2014- يىلىدىن ئېتىبارەن تەرەققىي قىلىۋاتقان ئەللەردىكى توپ سېتىش باھاسى دانە بېشىغا 0,002-0,025 USD دۇر.<ref>[http://erc.msh.org/dmpguide/resultsdetail.cfm?language=english&code=ASA300T&s_year=2014&year=2014&str=300%20mg&desc=Acetylsalicylic%20Acid&pack=new&frm=TAB-CAP&rte=PO&class_code2=30%2E3%2E&supplement=&class_name=%2802%2E1%2E%29Non-opioids%20and%20non-steroidal%20anti-inflammatory%20medicines%20%28NSAIMs%29%3Cbr%3E%2807%2E1%2E%29For%20treatment%20of%20acute%20migraine%20attack%3Cbr%3E%2830%2E3%2E%29Juvenile%20joint%20diseases%3Cbr%3E "Acetylsalicylic Acid"]. ''International Drug Price Indicator Guide''. Retrieved 30 August 2016.</ref> 2015- يىلى ئىتىبارى بىلەن ئامېرىكا قوشما شىتاتلىرىدىكى تىپىك بىر ئايلىق دورا ھەققى 25 دوللارنىڭ ئاستىدا بولغان.<ref> Hamilton, Richart (2015). ''Tarascon pocket pharmacopoeia'' (2015 deluxe lab-coat ed.). Jones & Bartlett Learning. p. 5. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[%D8%A6%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%BE%D9%89%D8%AF%DB%95%3ABookSources/9781284057560|9781284057560]].</ref>
Sık rastlanan yan etkiler arasında mide rahatsızlığı bulunur. Daha ciddi yan etkiler arasında mide ülseri, mide kanaması ve kötüleşen astım bulunmaktadır. Kanama riski yaşlılar, alkol içiyorlar, diğer NSAİİ alıyor ya da kan tinerleri içindeyken daha fazladır. Hamileliğin son bölümünde aspirin kullanılması önerilmez. Reye sendromu riski nedeniyle enfeksiyonlu çocuklarda genellikle önerilmemektedir. Yüksek dozlar kulaklarda çınlamaya neden olabilir. [3]
 
ئاسپىرىن، 2400 يىلدىن بېرى سۆگەت دەرىخى ياپرىقىدىن ئېلىنىپ ساغلاملىق ساھەسىدە قوللىنىلىپ كەلگەن.
 
Aspirin, söğüt ağacından yapraklar şeklinde, en az 2400 yıllık sağlık etkileri için kullanılmıştır. [5] 1853'te kimyager Charles Frédéric Gerhardt ilk kez asetilsalisilik asit üretmek için sodyum salisilata asetil klorür uyguladı. [6] On dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında, diğer kimyacılar kimyasal yapı kurdu ve bunu yapmak için daha etkili yöntemler buldu. Bayer'de 1897'de bilim adamları, asetilsalisilik asidi yaygın salisilat ilaçları için daha az tahriş edici bir yedek olarak çalışmaya başladılar. [6]: 69-75 1899'a kadar Bayer, uyuşturucu adını Aspirin olarak vermiş ve onu dünya çapında satmaya başlamıştır. [7] Aspirin kelimesi Bayer'in markasıydı; Bununla birlikte, marka haklarının birçok ülkede kaybolması veya satılması söz konusuydu. Aspirin popülaritesi, yirminci yüzyılın ilk yarısında büyüdü ve pek çok marka ve formülasyon arasında rekabet haline geldi. [8]
 
Aspirin, her yıl yaklaşık 40.000 ton (50 ila 120 milyar hap) tüketimin olduğu küresel olarak en yaygın kullanılan ilaçlardan biridir. [5] [9] Bir sağlık sisteminde ihtiyaç duyulan en etkin ve güvenli ilaçlar olan Dünya Sağlık Örgütü Temel İlaç Listesinde yer almaktadır. [10] Aspirin jenerik ilaç olarak mevcuttur. 2014 yılından itibaren gelişmekte olan ülkelerdeki toptan satış maliyeti doz başına 0,002-0,025 USD'dir. [11] 2015 yılı itibariyle Amerika Birleşik Devletleri'ndeki tipik bir aylık ilaç maliyeti 25 ABD Doları'nın altındadır.
 
== قوللىنىلىشى ==
Line 18 ⟶ 12:
=== تىرناق پېتىش ياكى قاداققا قارشى قوللىنىلىشى ===
100MG لىق ئاسپىرىن سۇدا ئېرىتىلىدۇ. (ئەڭ كۆپ بولغاندا 2 cc سۇ) سۇنىڭ ئىچىلىدىغان سۇ ياكى ساپ سۇ بولىشىغا دىققەت قىلىڭ، چۈنكى ئاسپىرىن بىر كېسلاتادۇر، ۋە Ph قىممىتى توغرا كەلمەيدىغان كېسلاتالار ياكى باشقا ماددىلار بىلەن رېئاكسىيەلىشىپ كۈچىنى يوقىتىشى مۇمكىن. ھازىرلانغان ئارلاشمىنى مەسلە چىققان يەرلىك ئورۇنغا بىر پاختا ياردىمى بىلەن ئوبدان يېدۈرۈپ سۈرۈڭ. بۇ ئىشنى 2 كۈندە بىر تەكرارلىسىڭىز بولىدۇ.
 
== مەنبە ==
{{Reflist}}