ياپونىيە: تۈزىتىلگەن نەشرى ئارىسىدىكى پەرق
Content deleted Content added
ئازراقلا replace png |
No edit summary |
||
42 -قۇر:
[[ھۆججەت:Animated-Flag-Japan.gif|left|thumb|دۆلەت بايرىقى]]
'''ياپونىيە''' ({{lang|ja|日本}}) غەربىي شىمال [[تىنچ ئوكيان]] غا جايلاشقان [[شەرقىي ئاسىيا]] دىكى ئارال دۆلىتى. ئۇ غەربتە [[ياپونىيە دېڭىزى]] بىلەن چېگرىلىنىدۇ ، شىمالدا [[ئوخوتسك دېڭىزى]] دىن جەنۇبتا [[شەرقىي جۇڭگو دېڭىزى]] ۋە [[تەيۋەن]] گە تۇتىشىدۇ. تىنچ ئوكياننىڭ بىر قىسمى [[ئوت ئۈزۈكى]] ، ياپونىيە 377 مىڭ 975 كۋادرات كىلومېتىر كېلىدىغان 6852 ئارالنىڭ تاقىم ئارىلىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. دۆلەتنىڭ شىمالىدىن جەنۇبقىچە بولغان بەش چوڭ ئارال [[خوككايدو]] ، [[خونشۇ]] ، [[شىكوكۇ]] ، [[كيۇشۇ]] ۋە [[ئوكىناۋا]]. [[توكيو]] ياپونىيەنىڭ پايتەختى ۋە ئەڭ چوڭ شەھىرى باشقا ئاساسلىق شەھەرلەر [[يوكوخاما]] ، [[ئوساكا]] ، [[ناگويا]] ، [[ساپپورو]] ، [[فۇكۇئوكا]].
ياپونىيە دۇنيادىكى نوپۇسى ئەڭ كۆپ 11-دۆلەت ، شۇنداقلا نوپۇسى ئەڭ زىچ ۋە شەھەرلەشكەن دۆلەتلەرنىڭ بىرى. دۆلەت زېمىنىنىڭ تۆتتىن ئۈچ قىسمى تاغلىق بولۇپ ، نوپۇسى 126 مىليون 200 مىڭ تار دېڭىز بويى تۈزلەڭلىكىگە مەركەزلەشكەن. ياپونىيە 47 مەمۇرىي ۋىلايەت ۋە سەككىز ئەنئەنىۋى رايونغا ئايرىلىدۇ. بۈيۈك توكيو رايونى دۇنيادىكى نوپۇسى ئەڭ كۆپ شەھەر بولۇپ ، ئاھالىسى 37 مىليون 400 مىڭدىن ئاشىدۇ.
4-ئەسىردىن 9-ئەسىرگىچە بولغان ئارىلىقتا ، ياپونىيە خانلىقلىرى ئىمپېراتور ۋە خېيەن-كىچنى ئاساس قىلغان ئىمپېرىيە مەھكىمىسى ئاستىدا بىرلىككە كەلگەن. 12-ئەسىردىن باشلاپ ، سىياسىي كۈچ بىر قاتار ھەربىي مۇستەبىتلەر (شۈنگۇن) ۋە فېئودال خوجايىنلار (دەيميو) تەرىپىدىن تۇتۇلدى ۋە بىر تۈركۈم جەڭچىلەر ئاقسۆڭەكلىرى (سامۇرايلار) تەرىپىدىن ئىجرا قىلىندى. بىر ئەسىر داۋاملاشقان ئىچكى ئۇرۇشتىن كېيىن ، بۇ دۆلەت 1603-يىلى توكۇگاۋا مىلتىق ئاستىدا بىرلىككە كېلىپ ، يەككە-يېگانە دىپلوماتىيە سىياسىتىنى يولغا قويدى. 1854-يىلى ، [[ئامېرىكا]] فىلوتى ياپونىيەنى غەربكە سودا ئېچىشقا قىستىدى ، بۇنىڭ بىلەن 1868-يىلى شوغۇننىڭ ئاخىرلىشىشى ۋە ئىمپېرىيە كۈچىنىڭ ئەسلىگە كېلىشىگە سەۋەب بولدى. [[مېيجى دەۋرىدە]] ، [[ئىمپېرىيە ياپونىيەنىڭ]] غەرب ئۇسلۇبىدىكى ئاساسىي قانۇننى ماقۇللاپ ، سانائەتلىشىش ۋە زامانىۋىلاشتۇرۇش پروگراممىسىنى يولغا قويدى. 1937-يىلى ، ياپونىيە تاجاۋۇز قىلدى. 1941-يىلى ئۇ [[ئىككىنچى دۇنيا ئۇرۇشى]] غا [[ئوق كۈچى]] سۈپىتىدە كىرگەن. [[تىنچ ئوكيان ئۇرۇشى]] ۋە ئىككى قېتىملىق ئاتوم بومبىسىدا مەغلۇبىيەتكە ئۇچرىغاندىن كېيىن ، ياپونىيە 1945-يىلى تەسلىم بولۇپ ، يەتتە يىللىق ئىتتىپاقداشلار ئىشغالىيىتىگە ئۇچرىغان ، بۇ جەرياندا ئۇ يېڭى ئاساسىي قانۇننى ماقۇللىغان. 1947-يىلدىن باشلاپ ، ياپونىيە ئىككى پالاتالىق قانۇن چىقىرىش ئورگىنى بىلەن بىرلىككە كەلگەن پارلامېنت ئاساسىي قانۇن پادىشاھلىقىنى ساقلاپ كەلدى
ياپونىيە چوڭ دۆلەت ۋە بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى (1956-يىلدىن باشلاپ) ، ئىقتىسادىي ھەمكارلىق ۋە تەرەققىيات تەشكىلاتى ۋە G7 قاتارلىق نۇرغۇن خەلقئارالىق تەشكىلاتلارنىڭ ئەزاسى. ياپونىيە ئۇرۇش ئېلان قىلىش ھوقۇقىدىن ۋاز كەچتى.
ئىككىنچى دۇنيا ئۇرۇشىدىن كېيىن ، ياپونىيە ئىقتىسادىنىڭ ئېشىشىنى باشتىن كەچۈرۈپ ، 1990-يىلغىچە دۇنيادىكى ئىككىنچى چوڭ ئىقتىسادىي گەۋدىگە ئايلاندى. ئۈچىنچىسى ئەڭ چوڭ [[دۆلەت ئىچى ئىشلەپچىقىرىش ئومۇمىي قىممىتى]] ، تۆتىنچى ئورۇندا [[سېتىۋېلىش كۈچى باراۋەرلىكى]]. ماشىنا ۋە ئېلېكترون سانائىتىنىڭ باشلامچىسى ، ياپونىيە [[ئىلىم-پەن]] ۋە [[تېخنىكا]] غا زور تۆھپە قوشتى. [[سىنگاپور]] دىن كېيىن [[ئاسىيا]] دىكى [[ئىنسانلار تەرەققىيات كۆرسەتكۈچى]] دىكى ئىككىنچى ئورۇندا تۇرىدىغان دۆلەت قاتارىغا تىزىلغان ياپونىيە ، گەرچە ھازىر نوپۇسنىڭ ئازىيىشىنى باشتىن كەچۈرۈۋاتقان بولسىمۇ ، ئەمما ئۆمرى دۇنيادىكى ئىككىنچى ئورۇندا تۇرىدۇ. ياپونىيە دۇنيادىكى ئەڭ باي مەدەنىيەتنىڭ بىرى بولۇپ ، ئۇ [[سەنئەت]] ، [[يېمەك-ئىچمەك]] ، [[مۇزىكا]] ۋە ئاممىباب مەدەنىيىتى بىلەن داڭلىق كارتون ۋە [[سىن ئويۇنى]] كەسپى بىلەن داڭلىق.
== تارىخ ==
==جۇغراپىيە==
| |||