Uyghur tili: تۈزىتىلگەن نەشرى ئارىسىدىكى پەرق
Content deleted Content added
بەلگە: Reverted يانفون نەشىرىنى تەھرىرلەش يانفون بېتىنى تەھرىرلەش |
ئازراقلا 156.208.2.144 (مۇنازىرە) نىڭ تەھرىرىدىن ئاخىرقى تۈزىتىلگەن نەشرى TayfunEt. غا ئەسلىگە كەلتۈرىدۇ. بەلگە: Rollback |
||
1 -قۇر:
{{-Rtl}}
{{- 639-3]]''' uig▼
{{TwinLATN|Уйғур тили|ئۇيغۇر تىلى}}
'''Uyghur tili''' uzaq tarixqa ige güzel til. U uzaq esirlik tereqqiyat dawamida qedimki türkiy tillar dewri, orxun uyghur tili dewri, idiqut-xaqaniye uyghur tili dewri, chaghatay uyghur tilini bésip ötken. Bu jeryanda uyghur tili orxun-yénsey yéziqi, qedimki uyghur yéziqi, biraxma yéziqi, mani yéziqi, soghd yéziqi, ereb yéziqi qatarliq yéziqlar bilen xatirilengen(bezi yéziqlar omumyüzlük, bezi yéziqlar qismen qollinilghan), shundaqla xenzu tili, sanskrit tili, sak tili, tuxar tili, soghda tili, ereb tili, pars tili, mongghul tili qatarliq nurghurn tillar bilen uchriship hem bir birige tesir körsitip, üzlüksiz mukemmelleshken we hazirqi zaman uyghur tili dewrige kirgen.
Hazirqi zaman uyghur tili 19-esirning axiri we 20-esirning deslipidin bashlap awwal chet ellik
Alimlar, andin élimiz alimliri teripidin tetqiq qilinghan. Bir esirdin köprek waqittin buyan hazirqi zaman
Uyghur tili asasen eneniwi tilshunasliq boyiche, qoshumche qurulmichiliq tilshunasliqi, aylandurma-tughdurma
Tilshunasliqi qatarliq nezeriyiler boyiche tetqiq qilinip, xéli sistémiliq teswirlengen hem ayshem shemiyéwa,
Emir nejip, ghuji'ehmed seydiwaqasof, ibrahim muti'i, imin tursun, xemit tömür, mirsultan osmanof,
Turdi ehmed, nesrulla yolbuldi, enserdin musa qatarliq tilshunaslirimiz we yéngi bir ewlad tilchilirimizning
Her qaysi dewrlerge, métodlargha wekillik qilidighan eserliri meydangha kélip uyghur tili tetqiqatini chongqurlashturdi
[[File:UEY ULY Elipbesi Kichik.jpg|right|thumb|350px|haziqi zaman uyghur tili yéziqi]]
{{Protected}}
{| Class="wikitable" border="1"
|-
! Uyghur tili
|-
| [[Uyghurche]] / [[uyghur tili]]
Uyghurche / Uyghur tili
Uyƣurqə / Uyƣur tili
Уйғурчә / Уйғур тили
|-
| '''Qollindighan döletler'''
|-
| '''Qollindighan kishi sani''' 10 milyun
|-
| '''Dunyadiki tertipi''' 76
|-
| '''Til séstimisi''' [[Altay Tilliri Sistémisi]]
|-
! '''Resmi Ehwali'''
|-
| '''Resmi til''' [[Shinjang Uyghur Aptonom Rayoni]]
|-
|
|-
| '''Organ'''
|-
! Til kodliri
|-
| '''[[ISO 639-1]]''' ug
|-
| '''[[ISO 639-2]]''' uig
|-
|-
| '''Izahat'''
|}
== Uyghur tili ==
== Qollinilish da'irisi (téritoriyisi) ==
[[Jungxu'a xelq jumhuriyiti (j x j)]] yaki (chin)ning [[Shinjang Uyghur Aptonom Rayoni]], [[Qazaqistan]]ning sherqiy we jenubiy qisimliri, [[Özbekistan]],[[Pakistan]], [[Qirghizistan]], [[Türkiye]], [[Seudi Erebistan]]i qatarliq dölet we rayunlarda yashaydighan uyghurlar we bezi yéqin arliship olturaqlashqan bezi milletler teripidin aghizaki we yazma tilda qollinilidu.
== Bu tilni qollanghuchilar ahale nopusi ==
Line 12 ⟶ 61:
== Yéziq ==
Uyghurlar tarixta qachandin bashlap yéziq bilen xatirilinishke bashlighanliqi heqqide hazirghiche tetqiqatchilar teripidin birlikke kelgen qarash yoq. [[Özbekistan]] we [[Qazaqistan]] qatarliq téritoriyilerde silawyan yéziqida,türkiye we yawrupa elliride türk yéziqida, junggo/chin memlikitide ereb yéziqi,latin yéziqi we xenzuche/xitayche/chinche yéziqlarda xatirilinidu. Tilshunaslar köpinche ereb yéziqi asasidiki uyghur yéziqida xati'ondin artuq uyghur mushu tilni ishlitidu. Undin
== Tilning teweliki ==
Line 30 ⟶ 79:
!No||[[uyghur ereb Yëziq]]||[[Uyghur latin yëziqi]]||Syril yëziqi||[[IPA]]
|-
|01||ا||A,a||а||
|-
|02||ە||E,e||ә||ɛ
|-
|03||ب||B,b||б||b
|-
|04||پ||P,p||п||pʼ
|-
|05||ت||T,t||т||tʼ
|-
|06||ج||J,j||җ||ʤ
|-
|07||چ||Ch,ch||ч||ʧʼ
|-
|08||خ||X,x||х||x~χ
| |||