دۇنيا كىشىلىك ھوقۇق كۈنى

كىشىلىك ھوقۇق كۈنى (ئىنگلىزچە: Human Rights Day) ھەر يىلى 10-دېكابىر دۇنيا مىقياسىدا تەبرىكلىنىدىغان بىر پائالىيەت. بۇ كۈننى بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى ئومۇمىي مەجلىسى تاللاپ بېكىتكەن . 1948-يىلى 12-ئاينىڭ 10-كۈنى ، ب د ت ئۇمۇمى يىغىنى كىشىلىك ھوقۇق خىتابنامىسىنى ماقۇللىغان بولۇپ ، بۇ تۇنجى كىشىلىك ھوقۇق خىتابنامىسى ۋە بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ زور مۇۋەپپەقىيەتلىرىنىڭ بىرى بولۇپ قالغان ئىدى. كىشىلىك ھوقۇق كۈنى 1950-يىلى 12-ئاينىڭ 4-كۈنىدىكى ئومۇمىي يىغىننىڭ 317-قېتىملىق يىغىنىدا رەسمىي بېكىتىلدى ، ئەينى ۋاقىتتا ئومۇمىي يىغىن 423 (V) نومۇرلۇق قارارىنى ئېلان قىلىپ ، ھەرقايسى دۆلەت ئەزالىرى ۋە باشقا ئالاقىدار تەشكىلاتلارنى ئۆزلىرى مۇۋاپىق دەپ قارىغان كۈننى بېكىتىپ تەكلىپ سۇنۇشقا چاقىردى.

بۈگۈنكى كۈندە ئۇ كىشىلىك ھوقۇق مەسىلىسىنى بىر تەرەپ قىلىدىغان سىياسىي يىغىن ، يىغىن ، مەدەنىيەت پائالىيەتلىرى ۋە مۇنبەرلەرنى ئويلىشىشتا مۇھىم ئورۇننى ئىگىلىدى. ، 10-دېكابىر بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ كىشىلىك ھوقۇق مۇكاپاتى ، شۇنداقلا نوبېل تىنچلىق مۇكاپاتىنىڭ ئېلان قىلىنىدىغان ئەنئەنىۋى كۈن. بۇ كۈننى بىر قىسىم ھۆكۈمەت ۋە كىشىلىك ھوقۇق ساھەسىدىكى بىر تۈركۈم ئاممىۋى تەشكىلاتلار تەبرىكلەيدۇ ، ئۇلار نۇرغۇن پۇقرالار ۋە ئىجتىمائىي تەشكىلاتلارغا ئوخشاش مۇنبەر تەشكىللەپ بۇ كۈننى خاتىرىلەيدۇ.

تارىخى

كىشىلىك ھوقۇق كۈنى بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى ئومۇمىي مەجلىسىنىڭ 1948-يىلى دۇنيا كىشىلىك ھوقۇق خىتابنامىسىنى ماقۇللىغان كۈنى. كىشىلىك ھوقۇق كۈنى ئىدىيەسى 1950-يىلى باشلانغان بولۇپ ، 423 (V)- قارار ماقۇللانغاندىن كېيىن ، بارلىق ئەزالار ۋە كىشىلىك ھوقۇققا ئالاقىدار تەشكىلاتلارنى ھەر يىلى 10-دېكابىرنى كىشىلىك ھوقۇق كۈنى دەپ قاراشقا چاقىردى. كىشىلىك ھوقۇق كۈنىنىڭ بېكىتىلىشى 1952-يىلى بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى پوچتا ئىدارىسى تەرىپىدىن تەستىقلانغان 200 مىڭغا يېقىن سېتىۋېلىش ئىلتىماسىنى تاپشۇرۇۋالغان خاتىرىلەش پوچتا ماركىسىدا روشەن ئىپادىلەنگەن.

ب د ت ئومۇمىي يىغىن 48 دۆلەت ۋە 8 تەشكىلاتنىڭ تەستىقى بىلەن بۇ كۈننى ماقۇللىغاندا، بۈگۈن دۇنيادىكى بارلىق كىشىلەر ئۈچۈن مۇھىم مۇۋەپپەقىيەت دەپ ئېلان قىلىندى. ھەرقايسى دۆلەتلەرنى يەرلىك ۋە خەلقئارالىق سەۋىيىدىكى ئىلغار تەدبىرلەر ئارقىلىق قاتنىشىشى ، كىشىلىك ھوقۇق كۈنىنىڭ دۇنيا مىقياسىدا ئېتىراپ قىلىنىشى ۋە ھۆرمىتىگە ئېرىشىشى كېرەكلىكى چاقىرىق قىلىندى. قانۇنشۇناسلار ۋە تەنقىدچىلەر بۇ خىتابنامىنى «قانۇندىن ئۈستۈن خىتابنامە ، بولسىمۇ چەكلەش كۈچىگە ئىگە ئەمەس» ئىكەنلىكىدىن شەكىكلۋازلىق بولۇپ قېلىشىدىن ئەندىشە قىلىدىغانلىقىنى ئوتتۇرىغا قويدى.

كىشىلىك ھوقۇق خىتابنامىسى نۇرغۇن سىياسىي ، پۇقراۋى ، ئىقتىسادىي ، ئىجتىمائىي ۋە مەدەنىيەت ھوقۇقلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ ، ئەمما ئۇ مەجبۇرى ئەمەس. قانداقلا بولمىسۇن ، بۇ ھۆججەت 60 تىن ئارتۇق كىشىلىك ھوقۇق قارارلىرىنى بارلىققا كەلتۈردى. بۇلار بىرلىكتە دۇنيا كىشىلىك ھوقۇق قوللانمىسىنى تەشكىل قىلىدۇ. ھازىر ، بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ بارلىق ئەزالىرى ئاساسىي كىشىلىك ھوقۇق مەسىلىسىدە بىرلىككە كەلگەنلىكتىن ، خىتابنامىنىڭ رولى تېخىمۇ كۈچىيىپ ، كىشىلىك ھوقۇقنىڭ كۈندىلىك تۇرمۇشىمىز بىلەن مۇناسىۋەتلىك ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلىدى. دۇنيا كىشىلىك ھوقۇق خىتابنامىسىنىڭ 60 يىللىقى 2008-يىلى 12-ئاينىڭ 10-كۈنى ئۆتكۈزۈلدى ، بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ باش كاتىپى بىر يىللىق پائالىيەتنى باشلىدى ، بۇ خاتىرە كۈنى ئاخىرلاشتى. كىشىلىك ھوقۇق خىتابنامىسى دۇنيادىكى كۆپ قىسىم تىللارغا تەرجىمە قىلىنغاچقا ، دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىكى كىشىلىك ھوقۇق تەشكىلاتلىرى كىشىلەرنىڭ كىشىلىك ھوقۇق خىتابنامىسىنى ئۆگىنىشىگە ياردەم بەردى.

2001-يىلى 12-ئاينىڭ 9-كۈنى ، پرېزىدېنت جورج بۇش پرېزىدېنت باياناتىدا كىشىلىك ھوقۇق ھەپتىلىكىنىڭ 9-دېكابىر باشلىنىدىغانلىقىنى ئوتتۇرىغا قويدى. ئۇ يەنە 2008-يىلى 12-ئاينىڭ 10-كۈنى ئوخشاش بايانات ئېلان قىلدى

كىچىك ئىختىلاپلار

كىشىلىك ھوقۇق كۈنى جەنۇبىي ئافرىقىدا 1960-يىلى 21-مارت يۈز بەرگەن شارپېۋىل قىرغىنچىلىقىنى ئەسلىتىش ئۈچۈن 21-مارت تەبرىكلىنىدۇ. بۇ قىرغىنچىلىق جەنۇبىي ئافرىقىدىكى ئىرقىي ئايرىمىچىلىق تۈزۈمىگە قارشى نامايىشلارنىڭ نەتىجىسىدە يۈز بەرگەن. كېڭەش پالاتاسى نېلسون ماندىلا بىلەن بىرلىكتە تۇنجى سايلانغان دېموكراتىك رەھبەر بولۇپ سايلانغاندا ، جەنۇبىي ئافرىقىنىڭ كىشىلىك ھوقۇق كۈنى دۆلەت بايرىمى دەپ ئېلان قىلىنغان.

كىشىلىك ھوقۇق كۈنى كىرىباتى دا 12-ئاينىڭ 11-كۈنى تەبرىكلىنىدۇ.