كىملىك ئېڭى

پىروفېسسور دوكتور ئەخمەت داۋۇتئوغلۇ (تۈركىيەنىڭ سابىق باش مېنىستىرى)

تۈركچىدىن ئۇيغۇرچىلاشتۇرغۇچى: مۇھەممەت ئابدۇمىجىت

مەركىزى قاتلامدا تۇرىدىغىنى مەۋجۇدىيەت كىملىكىدۇر. بۇ كىملىك ئىنسانىي كىملىك بولۇپ ئىنساننى باشقا نەرسىلەردىن ئايرىپ تۇرىدىغان ئۆزىگە خاس پەرق بىلەن نامايەن بولىدۇ. ئىنسان بولۇش ئېڭى بارلىق كىملىك قاتلاملىرىنى سىلجىتىدۇ؛ ئۇنىڭسىز ھىچقانداق بىر زىھنىي ۋە پىئىلىي كىملىكنىڭ شەكىللىنىشى مۇمكىن ئەمەس. تەپەككۇر ۋە ھەرىكەتكە ئىگە بولۇش-ئىنسان بولۇش ئېڭىغا باغلىق بولىدۇ. ئىدولوگىيلىك بېسىملار ئەۋجىگە چىققان دەۋىردە چوڭ بولغانلىقىم ئۈچۈن نۇرغۇن پەلسەپىۋى ۋە ئابېستراكت نەزەرىيلەرنى ماھىيتىدىن تونۇپ چۈشىنىش ئىمكانىيتىگە ئىرىشتىم.

ئىنسانىي كىملىكىمنى بۇ پەلسەپىۋى ۋە ئابېستراكىت مۇھىتقا قويغىنىمدا، يۈرۈكۈمنى ئىچىشتۇرىدىغان بىر كاۋاكلىقنى بايقىدىم؛ بۇ تۇيغۇلىرىم تەۋھىد ئىتقادىنىڭ سىياسىي چۈشەنچىدىكى تەسىرىنى سىلىشتۇرۇپ يازغان ئەسرىمدە؛ ئاللاھنىڭ گۈزەل ئىسىملىرىنى چوڭقۇر تەپەككۇر قىلىپ تېگىگە يەتكىچە داۋاملاشتى. خۇلاسە شۇ بولدىكى: ئىنسانىي كىملىكىمىزنى چۈشىنىشنىڭ ۋە چۈشەندۈرۈشنىڭ ئاچقۇچى ئاللاھنىڭ گۈزەل ئىسىملىرىنى ھەقىقى مەنىدە چۈشىنىشتە ئىكەن.

قۇرئان-كەرىمدە ئىنساننىڭ يارىتىلىشنى شەرىھلەپ بېرىدىغان ئەھسەنى تەقۋىيم (ئەڭ گۈزەل شەكىل) ئىپادىسى بىلەن ئاللاھنىڭ ئۆزىنى سۈپەتلىگەن ئىسىملار ئۈچۈن ئىشلىتىلگەن ئەسمائۇلھۇسنا (ئەڭ گۈزەل ئىسىملار) ئىپادىسى ئارىسىدىكى گۈزەللىك كۆۋرىكى ماڭا دائىم بۇ مۇناسىۋەتنى ئەسلەتكەن ئىدى.

ھەزرىتى ئەلى، سەھلى تۈستەرى، ئىبنۇلئەرەبىگە ئوخشاش بىرقانچە شەخىسنىڭ سۆزى دەپ قارىلىپ كىلىۋاتقان؛ ئەمما ئەمەلىيەتتە كىمنىڭ سۆزى بولۇشىدىن قەتئىينەزەر مەۋجۇدىيەت ھەققىدىكى سوئاللارغا ئەڭ يارقىن جاۋاپ بولۇپ كېلىدىغان بىر سۆز بار: «ئۆزىنى تونۇغان رەببىنى تونۇيدۇ.» «مەن كىم؟» بۇ سوئالنى ئۆزىدىن سورىيالىغان يىگانە مەخلۇق بولغان ئىنسان بالىسىنىڭ تەبىئىيتىدە ئەسلىدە مەۋجۇتلۇقنىڭ پۈتۈن سىرلىرى يۇشۇرۇنغان. ئاللاھتائالا ئىلاھىي ۋەھيى بىلەن ئەسمائۇلھۇسنا ئارقىلىق ئۆزىنى ئىنسان بالىسىغا تونۇتقان چېغىدا بۇ تەبىئى يىپ ئۇچلىرىنىمۇ بەرگەنىدى. شۇڭلاشقا «رەببىنى تونۇغان كىشى ئۆزىنىمۇ تونۇيدۇ.»

ئاللاھنىڭ زاتىغا خاس بولغان بۇ گۈزەل ئىسىملار ئىنسان بالىسىنىڭ تەبىئىيتىمۇ مەۋجۇت. ئەمما ئۆزىنى تونىغان ئىنسان بالىسى ھەددىدىن ئاشماسلىقى كىرەك. بۇ ئىسىملارنىڭ مۇتلەق شەكلى پەقەت ۋە پەقەت اللەغا ئائىت. يەنى ئاللاھ ئالىمدۇر(بەك بىلگۈچىدۇر)، ئەمما ئىنسان ئالىم (اللە بىلدۈرگەننىلا بىلگۈچىدۇر). ئاللاھ ئەزىزدۇر (شان شۆھرەتلىك)، ئىنسان بالىسى ئەزىزدۇر (ئاللاھ ئەزىز قىلغان) دۇر. ئاللاھ قەۋىيدۇر (قۇدرەتلىكتۇر). ئىنسان بالىسى كۈچلۈكتۇر (اللە بەرگەن كۈچ بىلەن). بۇ ئىسىملاردا ئاللاھنىڭ مۇتلەقلىقى، ئىنسان بالىسىنىڭ ئۇ ئىسىمنىڭ زاھىرىنى، نىسپىيلىقنى سىمىۋۇل قىلىدىغانلىقىنى كۆرۈۋالالايمىز.

ئەقىللىق ئىنسانلار ھاياتىدا نىگىزلىك بىر سوئالنىڭ جاۋابىنى تېپىش ئۈچۈن تىرىشىدۇ؛ مەن كىم ؟ بۇ سوئال، ئۇنى سورىغان شەخىسكە، ئۇ شەخىسنىڭ ھايات كاتېگورىسىدىكى ماكانغا، ياشاۋاتقان دەۋىرگە ۋە ئۇنى ئوراپ تۇرغان ماددىلارغا مەنا قوشىدىغان ئىزدىنىش سەپىرىگە يول ئاچىدۇ.

ئىلمىي ۋە سىياسىي ھاياتىمدا ئۇچرىغان ھەربىر مەسىلىدە، بۇ سوئاللارنىڭ جاۋاپلىرىدىن ئۆزۈمگە خاس بىر چۈشەنچە دۇنياسى بەرپا قىلىشقا تىرىشتىم.

ئەسىلدە، «مەن ئىدراكى» چۈشەنچىسىنى ھەم ئونتولوگىيلىك ھەم تارىخىي چىقىش نۇقتىسى سۈپىتىدە قەلەمگە ئىلىشتىكى ئاساسلىق مەقسەتمۇ يۇقارقى سوئال بىلەن مۇناسىۋەتلىك ئىزدىنىش جەريانىدا تۇغۇلغانىدى؛ چۈنكى ھەربىر نەرسە بىر كىشنىڭ ئۆزىنى چۈشىنىشى يەنى ئۆزىنى تونۇشى ياكى تونۇتۇشى بىلەن باشلىنىدۇ.

ھەممىدىن بۇرۇن شۇنى بىلىشمىز كىرەككى، كىملىك قاتلاملاردىن تەشكىل تاپىدۇ. بۇ قاتلاملار كىشىنىڭ ئونتولوگىيەلىك مەۋجۇتلىقىدىن بارلىققا كەلگەن كىملىكى بىلەن تارىخىي مەۋجۇتلىقىدىن بارلىققا كەلگەن كىملىكى ئارىسىدا قۇرغان خاتا مۇناسىۋىتى سەۋەپلىك خەتەرلىك بىر ئىچكى زىددىيەتكە ۋە كىرزىسلارغا دۇچ كېلىشى مۇمكىن. ئونتولوگىيەلىك مەۋجۇتلۇقتىن بارلىققا كەلگەن كىملىك زامان ۋە ماكان توسۇقلىرىدىن بەكرەك ئىنساننڭ ئىنسانلىقىدىن بارلىققا كەلگەن كىملىكىدۇر؛ بۇنى ئىنسانىي كىملىك دەپ ئاتايمىز. تارىخىي مەۋجۇدىيەتتىن بارلىققا كەلگەن كىملىك بولسا زامان ۋە ماكان ئىتىبارى بىلەن پەرقلىق تارىخىي، مەدەنىي ۋە سىياسىي خۇسۇسىيەتكە ئىگە بولىدۇ.

ئىنسانلىق تەبىئىيتىنى تونۇپ يىتەلمىگەنلەرنىڭ ئىنسان بالىسىنى كائىناتتىكى باشقا جانلىقلاردىن ئايرىپ تۇرىدىغان ئىنسانىي كىملىكنى ئاڭقىرالىشى قىيىنغا توختايدۇ. بۇ خىسلەتلەرنى ئۆزىدە مۇتلەقلەشتۈرۈۋالغانلار ھەددىدىن ئاشقانلار بولۇپ، ئۆزلىرىگە زۇلۇم قىلىدۇ.

بۇ ئىنسانىي فىترەتنى تونۇپ يىتەلىگەن چېغىمىزدا ئۆزىمىزنىڭ «مەن- ئىدراكى»نىڭ ئانا ئېلمېنىتلىرىنىمۇ بەرپا قىلغان بولىمىز.

ئىنسانىي ڧىترەتنى شەيخ غالپ نىمىدىگەن گۈزەل تەسۋىرلىگەن- ھە!:

ئۆزۈڭگە ياخشى قارا، چۈنكى ئالەمنىڭ ئۆزىسەن،

مەۋجۇتلۇقنىڭ كۆزقارچۇقى ئادەمسەن.

«مەن-ئىدراكى» نىڭ نەتىجىسى، ئىنساننىڭ مۇتلەق مەنىدە پەرىشتىلەشتۈرۈلمەسلىكى ۋە شەيتانلاشتۇرۇلماسلىقىدا ئىپادىلىنىدۇ. كىملىكىمىزنى تونۇپ يىتەلىسەك، ئەسمائۇلھۇسنانىڭ مەنىسىنى ھەقىقىي چۈشەنسەك، ھىچبىر ئىنسان زاتىنى مۇتلەقلىق بىلەن سۈپەتلىمەيمىز. ھىچبىر ئىنساندىن ھەم ئۈمىدسىزلەنمەيمىز. چۈشەنچىلەر تارىخىتىن بۇيان پەرقلىق ۋە مۇرەككەپ تالاش-تارتىشلارغا يول ئېچىپ كەلگەن. ئىنساننىڭ تەبىئىيىتى توغۇرلۇق كۆز قارشىمىز روشەن: ئىنسان بالىسى تۇغۇلىشىدا ۋە تەبىئىيىتىدە ياخشى ۋە گۈزەلدۇر. چۈنكى تۇغۇلىشىدا ۋە تەبىئىيىتىدە ئەسمائۇلھۇسنانىڭ مەۋجۇدىيەت ئالىمىگە ئاتا قىلغان خۇسۇسىيەتلىرى ئۇنىڭ بىلەن بىللە تۇغۇلىدۇ.

ھەر ئىنساننىڭ تەبىيئىيىدە پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنى ئۆلتۈرۈشكە بارغېنىدا ئىمان ئېيىتقان ھەزرىتى ئۆمەرنىڭ خۇيىغا ئوخشاش خۇي مەۋجۇت. پەيغەمبەر ئەلەيھىسالام ھەدىس شەرىفتە دەيدۇكى؛ «ئىنسانلار رۇدىغا ئوخشايدۇ. ئىسلامدىن ئىلگىرى ياخشى بولغانلار ئىسلامدىن كىيىنمۇ ياخشىدۇر. ئەڭ مۇھىمى دىنلىرىنى ياخشى چۈشەنسۇن.»

قەدىرلىك ياشلار،

ئىنسانلارنى چۈشىنىشكە ئۇرۇنغان چېغىڭلاردا، ئىنسانىي چىنلىقنى، ھەدىستە تىلغا ئىلىنغان ئەسلى رۇدىنى تېپىپ چىقىشقا ۋە ئەسلى چىنلىققا خىتاپ قىلشقا تىرىشڭلار. نېمە زۆرۈرىيەت بىلەن بولۇشىدىن قەتئىنەزەر ھىچكىمگە پەرەز بىلەن ھۆكۈم قىلماڭلار. سىلەرگە قانداق مۇئامىلە قىلسا مەيلى، سىلەر مەخلۇقلارنىڭ ئەڭ ھۆرمەتكە سازاۋىرى بولغان ئۇ فىترەتكە ۋە رۇدىغا خىتاپ قىلىشنى داۋاملاشتۇرۇڭلار.

يېقىندا مەيدانغا كەلگەن ئىبرەتلىك ساۋاقلار شۇنى ئىسپاتلىدىكى، ھەممىدىن بەك ۋە ھەممىدىن ئاۋۋال بىر زىھنىيەت ئىنقىلابىغا ئىھتىياجىمىز بار. بۇ ئىنقىلاپ ئىنسانىي كىملىك چۈشەنچىسىنىڭ قايتىدىن شەرىھلىنىشى بىلەن ئەمەلىيلىشىتۈرۈلىشى مۇمكىن. مۇشۇنداق بىر زىھنىيەت ئىنقىلابىنىڭ ياشلار بىلەن باشلىنىدىغانلىقىغا ۋە ياشلار تەرىپىدىن ئەمەلىيلەشتۈرۈلدىغانلىقىغا ئىشىنىمەن.

بۈگۈن ئىنسانلىقنىڭ ئادالەت تارازىسىنىڭ ئىككى تەخسىسىدە تەڭپۇڭلىقنى بۇزىۋاتقان ئىككى ئېغىرلىق (ئاشقۇنلۇق) بار: بىر تەرەپتە ئۆزىنى ھەم دۇنياغا ھەمدە ئۆزىدىن پەرقلىق چۈشىنىدىغان باشقا مۇسۇلمانلارغا قۇلۇپلىغان ئۈركۈتكۈچى دىن چۈشەنچىسى، يەنە بىر تەرەپتە ئىرقچىلىق زىھنىيتى ۋە ئىسلام دۈشمەنلىكى بىلەن مەيدانغا چىققان غەرپتىكى رادىكال ئېقىملار.

ئەمدى ئادالەت تارازىسىنىڭ تەڭپۇڭلىقىنى بۇزغان باشقا تەخسىلەرگە نەزەر سېلىپ باقايلى. تارىختىن بىرى ئادالەتسىزلىك ۋە زۇلۇمنىڭ كۆپىنچىسى، ئۇنى بارلىققا كەلتۈرگۈچىلەرنىڭ ئىنسانىي تەبىئەتلىرىنى يوقىتىپ، يارىتىلىشتىكى ئالاھىدىلىكلىرى بىلەن باشقا ئىنسانلاردىن پەرقلىق ۋە ئۈستۈن ئىكەنلىكىنى پەش قىلىشىدىن بارلىققا كەلگەن.

ئونتولوگىيلىك كىملىك پەرقىنىڭ تارىخىي كىملىكلەرگە ئىلاۋە قىلىنىشى، بىر-بىرىگە خىرىس قىلىدىغان مەۋقە، غەرەز ۋە كاتېگورىيلەرنى شەكىللەندۈرگەن.

فىرئەۋىنلەر ئۆزلىرنى خۇدا دەپ ئىلان قىلىپ، ئۆزلىرىنىڭ باشقىلاردىن پەرقلىق خىسلەتكە ئىگە ئىكەنلىكى سەپسەتىسى بىلەن ئىنسانلارنى قۇل قىلغانىدى. ھىندىستان قەسىت سىستېمىسى ياشاش تەرزىدىكى ئوخشىماسلىق تۈپەيلى بىر ئۆمۈر سىرتقى دۇنيادىن بىخەۋەر ياشايدىغان ئىجتىمائىي تەبىقىنى شەكىللەندۈرگەنىدى. ياۋروپالىقلار فىئودالىزىم دەۋرىدە يۇقرى تەبىقىدىقىكلەرنىڭ قېنىنىڭ كۆك ئىكەنلىكى سەپسەتىسى بىلەن ئۆز ئىچىدە مۇستەبىتلىك بىلەن ھۆكۈمرانلىق قىلغانىدى، ئافرىقىنى مۇستەملىكە قىلغان چاغدا بەدەن رەڭگىدىكى ئونتولوگىيەلىك پەرقنى ئىكىسپىلاتسىيە قىلىش باھانىسى قىلىۋالغانىدى. سىيۇنىزىمنىڭ يەھۇدىلارنىڭ تەڭرىنىڭ تاللانغان قۇلى ئىكەنلىكى سەپسەتىسىگە، ناتىسىتلارنىڭ نىمىسلارنىڭ نورمال ئىنسانلاردىن پەرقلىق ۋە ئۇلارنىڭ ئىچىدە ئەڭ تەرەققى قىلغان تۈرى ئىكەنلىكى ئويدۇرمىسىغا تايىنىپ ئونتولوگىيەلىك كىملىك بىلەن سىياسىي كىملىك ئارىسىدا قۇرغان خاتا ۋە ئازغۇن مۇناسىۋەتلىرىنىڭ قانداق زۇلۇمغا سەۋەب بولغانلىقىنى بىلىمىز.

سۆيۈملۈك ياشلار،

زۇلۇم -سىتەم ۋە ھەقسىزلىقلىرىنى يوللۇق كۆرسىتىش ئۈچۈن مەۋجۇدىيەت ئۈستۈنلۈكىنى پەش قىغانلارغا قارشى بىر ئايەت ۋە بىر ھەدىس ھەردائىم قەلبىڭلاردا بولسۇن. ئۇلار سىلەرنى بۇ خىل ئازغۇنلۇقلاردىن ساقلاپ قالىدۇ:

ئى ئىنسانلار! سىلەرنى بىز ھەقىقەتەن بىر ئەر، بىر ئايالدىن، (ئادەم بىلەن ھەۋۋادىن ئىبارەت) بىر ئاتا بىر ئانىدىن ياراتتۇق ئۆز ئارا تونۇشۇشۇڭلار ئۈچۈن سىلەرنى نۇرغۇن مىللەت ۋە ئۇرۇق قىلدۇق، ھەقىقەتەن ئەڭ تەقۋادار بولغانلىرىڭلار اﷲ نىڭ دەرگاھىدا ئەڭ ھۆرمەتلىك ھېسابلىنىسىلەر (يەنى كىشىلەرنىڭ بىر – بىرىدىن ئارتۇق بولۇشى نەسەب بىلەن ئەمەس، تەقۋادارلىق بىلەن بولىدۇ)، اﷲ ھەقىقەتەن ھەممىنى بىلگۈچىدۇر، ھەممىدىن خەۋەرداردۇر (سۈرا ھۇجۇرات 13).

كىشلىك ھوقۇق باياناتى بولغان ۋىدالىشىش خۇتبىسىدىن بىر بۆلۈم:

ئى ئىنسانلار! پەرۋەردىگارەڭلار بىر، رەببىڭلار بىر، ھەممىڭلار تۇپراقتىن يارىتىلغان، ئادەم ئەلەيھىسسالاممۇ تۇپراقتىن يارىتىلغان. ئەرەبنىڭ ئەجەمدىن، ئاق تەنلىكنىڭ قارا تەنلىكتىن تەقۋالىقتىن باشقا ھىچ بىر ئۈستۈنلىكى يوقتۇر.

شۇڭلاشقا بىلىشىمىز كىرەككى، بىز ئىنسانلار قايسى رەڭ، قايسى ئىرقتىن بولۇشىمىزدىن، قەيەردە تۇغۇلىشىمىزدىن قەتئىنەزەر ئىنسانىي كىملىكىمىز بىر ۋە ئوخشاشتۇر. ھىچكىم ئونتولۇگىيەلىك ئالاھىدىلىكى سەۋەبلىك ئۆزىنىڭ ئالاھىدە كىشى ئىكەنلىكىنى داۋا قىلالمايدۇ. چۈنكى بىز ئوخشاش ئەر -ئايالدىن يارىتىلدۇق ۋە ئۇلارنىڭ گىنى بىلەن ياشاۋاتىمىز. ئىنسانىي كىملىكىڭلار سىلەرنىڭ شەرىپىڭلاردۇر. ئۇنىڭ خورلىنىشغا ۋە دەپسەندە قىلىنىشىغا ئەسلا يول قويماڭلار. سىلەرمۇ ھەرقانداق بىر كىشىنىڭ ئىنسانىي شەرىپىنى ئاياغ ئاستى قىلماڭلار. چۈنكى شەرەپ قايسى رەڭ ۋە ئىرقتىن بولۇشدىن قەتئىنەزەر ئاللاھنىڭ ھەربىر ئىنساننىڭ تەبىئىيتىگە سىڭدۈرگەن ئامانىتىدۇر. ئۆزۈڭلارنى ھىچكىمدىن ئۈستۈن كۆرمەڭلار، چۈنكى ئۈستۈنلۈك ۋە شان-شەرەپ قاندا ۋە تەندە ئەمەس، ئەخلاق-پەزىلەتتە ۋە ۋىجداندا بولىدۇ. ۋىدالىشىش خۇتبىسىدىكى ئەرەپ ۋە ئەجەم ئىپادىلىرىنىڭ ئىشلىتىلىشى يالغۇز ئەرەپ ۋە ئەجەم ئىرقى ئۈچۈن ئەمەس؛ ئۇنىڭ ئورنىغا خالىغان ئىككى ئىرقنى قويۇپ تەسەۋۋۇر قىلساڭلار بولىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن ئوخشىمىغان ئىرقتىكى بىرسى بىلەن ھەرقىتىم ئۇچراشقىنىڭلاردا يۇقارقى خۇتبىنى ئەسلەڭلار. ئۇنۇتماڭلار، ۋىدالىشىش خۇتبىسى پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ پۈتۈن ئۈممەتكە قىلغان ۋەسىيىتىدۇر. ئۇ ۋەسىيەتكە قارشى ئىش قىلىپ سېلىشتىن ئاللاھقا سىغىنىپ پاناھ تىلەڭلار.

«زېمىننىڭ خەلىپىسى» ئۇنۋانى بىلەن شەرەپلەنگەن ۋە ئۇنىڭ مۆجىزىلىرىنى ئەكىس ئەتتۈرۈۋاتقان ئىنسان بالىسىغا مۇھەببەتلىك بولۇشۇڭلار كېرەك. ھەزرىتى مەۋلانانىڭ سىركول مېتافۇرىدىكى ھەرىكەت بىلەن سىركۇلنىڭ مۇقىم ئۇچىنى ئەسمائۇلھۇسنا بىلەن سوقۇۋاتقان قەلبىڭلارنىڭ چوڭقۇر قىتىغا قويۇڭلار. ئۇيەردە مەۋجۇداتنىڭ يارىتىلىش ئاساسنى شەكىللەندۈرگەن مۇھەببەتنى كۆرىسلەر، ئۇنى قۇچاقلاڭلار! بۈگۈن مەدەنىيتىمىزنىڭ يېڭىدىن جانلىنىشمۇ، ئىنسانلارنىڭ مەنىۋى كىسەللىكلىرىنى داۋالاشنىڭ چارىسىمۇ مۇھەببەتتۇر. لوگىكىلىق تەپەككۇر تۈپەيلى قەلىبنىڭ ئۆز ئوقىدىن چىقىپ كىتىشىگە يول قويماڭلار! قۇرئان كەرىمدە ئوتتۇرغا قويۇلغان “تەپەككۇر قىلىش” پەقەت لوگىكىلىك تەپەككۇر قىلىش ئەمەس، بەلكى ئەڭ مۇھىمى ئۇ لوگىكىلىق ئەقىلنى ئىشلىتىشنى ھەقىقىي ئەقىلنىڭ ئورنى بولغان قەلىپكە بويسۇندۇرۇشتۇر.

ھېساپلىق بولۇش بىلەن خالىس بولۇشنىڭ ئارىسىدىكى پەرقمۇ دەل مۇشۇ. ھېسابنى ئەڭ ياخشى شەكىلدە قىلىڭلار، ئەمما خالىس بولماڭلار، ھېساب كۈنىنى ھىچ ئېسىدىن چىقارمىغان خالىسلاردىن بولۇڭلار. ئىنسانلارغا ئەمەس، ئىنسانلارنىڭ ناچار خۇي-مىجەزلىرىگە قارشى چىقىڭلار ۋە ئۇلارنى بۇ ناچار خىسلەتلەردىن قۇتقۇزۇۋىلىشقا تىرىشڭلار. ئەتراپىڭلاردىكى ناچار خۇي-مىجەزلىك بىرىنى سىلەردىن ئۇزاقتىكى ئىسىل خىسلەتلىك بىرسىدىن ئەلا كۆرمەڭلار! بۇنداق ئەسەبىيەت تۇيغۇسى سىلەرنى ئاللاھنىڭ ئادىل ئىسىمىدىن يىراقلاشتۇرىۋىتىدۇ.

مەنبە: پىروفېسسور دوكتور ئەخمەت داۋۇتئوغلۇنىڭ «ياشلار بىلەن ئۇچراشقاندا» ناملىق ئەسىرى

ئەسكەرتىش: ئۇيغۇر ئاكادېمىيىسى تور بېتىدىكى يازمىلارنى مەنبەسىنى ئەسكەرتكەن ھالدا كۆچۈرۈپ كەڭ تارقىتىشقا بولىدۇ.

مەنبە: ئۇيغۇر ئاكادېمىيىسى