يانچىلىق تۈزۈمى
يانچىلىق تۈزۈمى (رۇسچە: Крепостное право، خەنچە: 农奴制)، ئوتتۇرا ئەسر ياۋروپاسىدا، مىراس شەكلىدە ئۆزىگە بۆلۈنگەن ئاپاناج تۇپراقلاردا يەر ئىگىسىگە ئىشلەيدىغان دېھقان.[1] ئېتىز ۋە مەھسۇلنىڭ مۇلكىيىتى يەر ئىگىسىگە ئائىت بولۇش بىلەن بىرگە، يانچىلار ئاشلىق ۋە كىيم - كېچەك ئىھتىياجلارىنى قامدايالىغۇدەك مىقداردا مەھسۇلاتنى ئۆزلىرىگە ئېلىپ قالالايدۇ.[1]
قۇللۇق تۈزۈمىگە ئىنتايىن ئوخشىشىدىغان بۇ تۈزۈمدە يانچىلار قۇللارغا ئوخشاش ئېلىپ سېتىلمايتتى.[1] يانچىلار ئادەتتە ئۆزىگە تەقسىم قىلىنغان ئېتىز-دالىلاردا ئىشلەش بىلەن بىرگە، بەئزىدە يەر ئىگىسى تەرىپىدىن، باشقىلارغا بۆلۈپ بېرىلمىگەن ئېتىز- قىرلاردىمۇ ئىشلىتەلەيتتى. شۇنداقلا ئۆزلىرىگە ئايرىلغان ئاشلىقنى تارتىش ئۈچۈن پەقەتلا ئۆز يەر ئىگىسىگە تەۋە تېگۈرمەنلەرنى ئىشلىتەلەيىتتى.[1]
يانچىلار بىلەن ئەركىن دېھقانلار ئارىسىدىكى ئەڭ مۇھىم پەرق كۆچۈش ئەركىنلىكى ئىدى.[1] يانچىلار خۇجايىنلارنىڭ ئىزنى بولماي ئېتىز-ئېرىقلىرىنى ۋە قىشلاقلارىنى ھەر دائىم تاشلاپ كېتەلمەيتتى. بۇلاردىن باشقا توي قىلىش، ئىش ئالماشتۇرۇش ياكى ماللىرىنى ئۆتكۈزۈپ بېرىش ئۈچۈن خۇجايىنلارنىڭ رۇخسىتى ئالىشى كېرەك بولاتتى.[1] يەرگە باغلىق ئىدىلەر، يەر سېتىلغاندا يەر بىلەن بىللە يېڭى خۇجايىنىنىڭ يانچىلىقىنى قىلاتتى. كۆپىنچە يامان مۇئامىلىگە ئۇچرايىتتى ۋە قانۇن ئالدىدا خۇجايىنلارغا كۆرە بەك تار دائىرىدە ھەق-ھوقۇققا ئىگە ئىدىلەر.[1] يانچىلىقتىن قۇرتۇلۇشنىڭ بىردىنبىر يولى ئازاد قىلىنىش ياكى قېچىش ئىدى.[1]
مەنبەلەر
تەھرىرلەش
|
بۇ ماددا بىر دەسلەپكى نۇسخىدۇر، بۇ ماددىنى كېڭەيتىش ياكى ئالاھىدە دەسلەپكى نۇسخا قېلىپلىردىن بىرنى قويۇپ ۋىكىپېدىيەگە توھپە قوشالايسىز. |