پۇقرالىق ھوقۇقى ۋە سىياسىي ھوقۇق
پۇقرالىق ھوقۇقى ۋە سىياسىي ھوقۇق شەخسلەرنىڭ ھۆكۈمەت، ئىجتىمائىي تەشكىلاتلار ۋە شەخسىيلەرنىڭ دەخلى-تەرۇزغا ئۇچرىشىنى قوغدايدىغان ھوقۇق تۈرى. ئۇلار كەمسىتىش ۋە باستۇرۇشسىز جەمئىيەت ۋە دۆلەتنىڭ پۇقرالار ۋە سىياسىي تۇرمۇشىغا قاتنىشىش ھوقۇقىغا كاپالەتلىك قىلىدۇ.
پۇقرالار ھوقۇقى كىشىلەرنىڭ جىسمانىي ۋە روھىي پۈتۈنلۈكى، ھاياتى ۋە بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. جىنسىي، ئىرق، جىنسىي يۆنىلىش، مىللىي كېلىپ چىقىشى، رەڭگى، يېشى، سىياسىي تەۋەلىكى، مىللىتى، ئىجتىمائىي سىنىپى، دىنى ۋە مېيىپلىكى قاتارلىق كەمسىتىشلەردىن قوغداش [1] ۋە شەخسىي مەخپىيەتلىك ۋە پىكىر، سۆز، دىن، ئاخبارات، يىغىلىش ۋە ھەرىكەت ئەركىنلىكى قاتارلىق شەخسىي ھوقۇقلار .
سىياسىي ھوقۇق قانۇندىكى تەبىئىي ئادالەت (تەرتىپ ئادىللىقى) نى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، مەسىلەن ئەيىبلەنگۈچىنىڭ ھوقۇقى، جۈملىدىن ئادىل سوتلىنىش ھوقۇقى ؛ مۇۋاپىق جەريان تۆلەم تەلەپ قىلىش ياكى قانۇنىي چارە ئېلىش ھوقۇقى پۇقرالار جەمئىيىتى ۋە سىياسەتكە قاتنىشىش ھوقۇقى، ئۇيۇشۇش ئەركىنلىكى، يىغىلىش ھوقۇقى، ئەرز قىلىش ھوقۇقى، ئۆزىنى قوغداش ھوقۇقى ۋە سايلاش ھوقۇقى قاتارلىق سىياسەتلەر.
پۇقرالار ۋە سىياسىي ھوقۇقلار خەلقئارا كىشىلىك ھوقۇقنىڭ ئەسلى ۋە ئاساسلىق قىسمىنى تەشكىل قىلىدۇ. [2] ئۇلار 1948-يىلدىكى دۇنيا كىشىلىك ھوقۇق خىتابنامىسىنىڭ بىرىنچى قىسمىنى تەشكىل قىلىدۇ ( ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي ۋە مەدەنىيەت ھوقۇقى ئىككىنچى بۆلەكنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ). ئۈچ ئەۋلاد كىشىلىك ھوقۇق نەزەرىيىسى بۇ بىر تۈركۈم ھوقۇقلارنى «بىرىنچى ئەۋلاد ھوقۇق» دەپ قارايدۇ، سەلبىي ۋە ئىجابىي ھوقۇق نەزەرىيىسى ئۇلارنى ئومۇمەن سەلبىي ھوقۇق دەپ قارايدۇ.
- ↑ Summary of LGBT civil rights protections, by state, at Lambda Legal, lambdalegal.org
- ↑ A useful survey is Paul Sieghart, The Lawful Rights of Mankind: An Introduction to the International Legal Code of Human Rights, Oxford University Press, 1985.