دەز مىدال ياغاچ مىدال غا تەنقد تەھرىرلەش

دةز«...مئدال» («چوپانئ»نئث « ياغاچ مئدال» ناملئق كئتاؤئدئكئ ظةخلاقئي ظاث توغئرسئدا) ظئنسانئيةت ظالئمئدة- ظأزئنئث شاظئر- يازغذچئلئرئدئن پةخئرلةنمةيدئغان بئرةرمذ مئللةت بولمئسا كئرةك. بئز قانداق قئلغاندا مئللئتئمئزنئث قةدئرلئشئگة ظئرئشةلةيمئز ؤة پةخئرلئنئشئگة مذيةسسةر بولالايمئز؟ بذ مةسئلة هةر بئر قةلةم تذتقان ظةدئب ظإچإن ظويلئنئپ كأرإشكة ظةرزئيدئغان مةسئلة. ظةدةبئياتئمئزنئث گإللةنگةن ظوتتذز يئلئ مابةينئدة ظذيغذر پئروزئچئلئقئ تئز راؤاجلئنئپ «ظئز»، «ظويغانغان زئمئن»، «بةدألةت»، «ظانايذرت»، «قذم باسقان شةهةر»، «جاللات خصنئم»...لاردةك يادنامئلار دذنياغا كئلئپ، ظذيغذرلاردا رومان ظئجادئيتئ كةمچئل بولذشتةك سةلبئ ظةهؤالغا خاتئمة بئرئلدئ. پايدئلئق ظئشنئث زئيانلئق تةرئپئمذ بولغئنئدةك، ظةدةبئياتتئن ظئبارةت بذ كوچئمئزدا مئللةت مةنپةظةتئگة قئلچة پايدئسئ تةگمةيدئغان، ظةدةبئياتئمئزنئ خذنذكلةشتذرئدئغان، ظالئم ظابدذشإكإر مذهةممةت ظئمئننئث تةبئرئ بويئچة ظصيتقاندا، «نذمذسنئ قايرئپ قويئدئغان قوراشتذرما ظةسةرلةر»مذ رومانچئلئقئمئزغا قئستذرذلذپ كئرئپ، يإزئنئ چةمدةك قئلئپ، پةرئزاتنئث كةينئگة ظةگئشئؤالغان توكذر ظالؤاستئدةك ظاقساقلاپ ظةگئشئپ يذرمةكتة. كةمئنة- ظاددئي ظوقذرمةن بولذش سإپئتئم بئلةن، كئتاپ جاهازامدئن ظوقذش نأؤئتئ كةلگةن كئتاپ «ياغاچ مئدال» نئ قولذمغا ظالدئم دة- ظوقذشقا باشلئدئم... كئتاپنئ بئرئنچئ قصتئم كأرگئنئمدة،1993- يئلئ نةشئر قئلئنغان «قاغئلئق تارئخ ماتئرئياللئرئ»نئث 1- توپلئمئنئ قايتا كورگةندةك بولدذم. ظئككئنچئ قئتئم ظوقذپ تإگةتكئنئمدة بذ «ياغاچ مئدال»نئث چاك- چئكئدئن دةز كةتكةنلئكئ ظاشكارلاندئ. دةز ظاراشلئرئدئن قارئسام كأچذرمئكةشلئك، قوراشتذرمئچئلئق، ظأزلةشتإرمئچئلئك، ظويدذرمئچئلئق، مذناپئقلئق، خوجئگةردئلئك، قارا يإزلإك، تأهمةتخورلذق، مةسظذلئيةتسئزلئك، مةنمةنچئلئكتئن ظئبارةت بئر قانچة خئل ظئللةتلةر خذددئ ظامئتئ قاچقان قئمارؤاز كأزلئرئنئ تاؤكادئن ظإزةلمةي قوللئرئنئ قوؤذشتذرذپ بوينئنئ قئسقان پئتئ بئچارئلارچة قاراپ تذرغاندةك كأرإنإشكة باشلئدئ. شذظان كاللام خئيال دةرياسئغا غةرق بولدئ. بذندئن يئگئرمة يئللار مذقةددةم مأهتةرةم ظذستازئمئز هاجئ ظةهمةت كولتئكئن ظةپةندئ يازغذچئ دئگةن ظذقذمغا «يازغذچئ – ظةث نذمذسچان كئشئدذر» دةپ تةبئر بةرگةن ظئدئ. قةلةم ساهئبئ بولغان كئشئ ظالدئ بئلةن يازغذچئ بولذشئ كئرةكمذ ياكئ راؤرذس ظادةم بولذشئ كئرةكمذ؟. مةن بئرپةس ظويلاندئم ؤة بذ سذظال ظإچإن تأؤةندئكئ جاؤاپنئ قةغةز يإزئگة تئزدئم: يازغذچئ بولذش ظذنچئؤالا ظاسان ظئش ظةمةس. نذمذسچان بولذش ظةلؤةتتة ظالدئ بئلةن ظادةم بولذپ ظذندئن كئيئن يازغذچئ بولذشنئ كأرسئتئدذ. بئزدة ظادةم بولذشنئث ظإلگئلئرئ ظاز ظةمةس. بذيةردة مأهتةرةم شاظئر تاهئر تالئپ ظاكا ظسئمگة كئلئپ قالدئ. ظذ ظئسئمگة كئلئش بئلةن بئللة بئز ظةمدئلا شصظئرغا هةؤةس قئلئپ يإرگةن چاغلئرئمئزدا ظذنئث مةركئزئ خةلق رادئظو ظئستانسئدا ظاثلئتئلغان «چإنكئ مةن ظادةم» ناملئق شصظئرئ كأثلإمدة زاهئر بولذشقا باشلئدئ. ظذ شصظئرئ ظارقئلئق هةرقانداق سالاهئيةتتئكئ كئشئنئث ظالدئ بئلةن هةقئقئ بئر ظادةم بولذشئنئث لازئملئقئنئ تإنجئ قئتئم پإتإن دذنياغا جاكارلئغانئدئ، ظذ- بذ ظارقئلئق ظأزئنئث روهئ دذنياسئنئ ظصچئپ كأرسئتئپ نئمئلةرنئث پايخان بولسا ظأزئگة ماتةم بولئدئغانلئقئنئ، بئزلةردةك ظئككئ ظاياغلئق ماثئدئغان «ظئنسان» دةپ ظاتالغان مةخلذقلارغا چاندذرماي بئلدإرإپ قويغان ظئدئ. ظةپسذس، چوپانئ ظاتلئق ظاپتذرنئث بذكئتاپنئ يازغان چصغئدا دةرسلئك كئتاپلاردئمذ كةثرئ بئسئلغان بذ قئممةتلئك شصظئردئن قئلچة بئر هئكمةتنئ ظأزئگة يذقتذرالمئغانلئقئغا هةيرانذ- هةس قالدئم. بذ هةيرانذ- هةسلئك مذشذ پئتئ تذرغاچ تذرسذن، بئز ظذ يازغان كئتاپ توغرئسئدئكئ مذهاكئمئمئزنئ باشلايلئ. 1.قذراشتذرمئچئلئقنئث يصثئ ظئسپاتئ، كأچإرمئكةشلئكنئث

نةمذنئسئ ؤة كصلون پئرسذناژ 

1993- يئلئ سئياسئي مةسلئهةت كصثئشئ قاغئلئق ناهئيئلئك كومئتئتئ تةرئپدئن چئقئرئلغان «قاغئلئق تارئخئ ماتئرئياللئرئ»نئث 1- توپلئمئ دذنياغا كةلدئ. بذ ياخشئ ظةهؤال- يالغذز «ياغاچ مئدال»نئث ظاپتذرئ چوپانئنئثلا ظةمةس، خئلئ-خئلئ ظوقذرمةنلةر ؤة ظةدةبئيات هةؤةسكارلئرئنئثمذ ظئشتئياقئنئ قوزغئغانئدئ. مذشذ ظئشتئياق بئلةن تةثلا پوؤئسئت ظئجادئيتئگة قةدةم قويغان، چوپانئنئث چوثراق نةرسئلةرنئ يئزئپ نام چئقئرئش هةؤئسئ كإچئيئپ كصتئپ، ماتئرئيال توپلاپ، تذرمذش ظإگئنئپ، جاپا چئكئپ، تةر تأكإپ كئتاپ يئزئشتئن ؤاز كئچئپ، قاغئلئقتئكئ ظةدةبئيات هةؤةسكارلئرئنئث كئچئك پصظئل، سةمئمئي يئتةكچئسئ قاؤذل ساؤذر،دئلشات ظابلئز قاتارلئق9نةپةر ماقالة ظاپتذرلئرئنئث 1989- يئلدئن ظصتئبارةن سئياسئ كصثةش قاغئلئق تارئخ ماتئرئياللئرئ ظئشخانئسئغا تاپشذرغان10نةچچة پارچة تارئخئ ماقالئلئرئنئ خئزمةت قولايلئقئدئن پايدئلئنئپ بئرمذ- بئر كأچإرإپ چئقئپ، بئر- بئرئگة تئزئپ، مذقةددئمئسئگة بئر ظالئ مةكتةپ ظوقذغذچئسئنئث مذهةببةت پاجئظةسئ تةسؤئرلئنئدئغان «ساراث» ناملئق مةشئق هئكايئسئنئث مذقةددئمئسئنئ ظةينةن پصتئ كأچذرذپ، قوراشتذرمئلار يئرئمدئن ظاشاي دئگةندة بولسا، «قاغئلئق تارئخ ماتئرئياللئرئ»(1- توپلام) دئكئ «ظذزخان ؤة ظذنئث ظذنتذلماس هاياتئ» ماؤزذلذق تارئخئ ماقالئنئ مةنبة قئلئپ يئزئلئپ ظاللئقاچان ظئلان قئلئنئپ بولغان «ظاخئرقئ تةبةسسذم» ناملئق پوؤئستئنئ قايتا دةزماللاپ پإرإشلئرئنئ تإزةشتذرذپ، ظالدئراپ- سالدئراپ كئرئشتإرذپلا قئسقئغئنة ؤاقئت ظئچئدة «ياغاچ مئدال» ناملئق كئتابئنئ پإتتإرإپ، مةخپئيةتلئكنئ قاتتئق ساقلاپ، ظةدةبئياتئمئزنئ، نةشئرئياتنئ، ظوقذرمةنلةرنئ ظالداپ، بذ ظةسةرنئث سئپئ ظأزئدئن «نذمذسنئ قايرئپ قويئدئغان قوراشتذرما ظةسةر» ظئكةنلئكئنئ ظئسپاتلاپ، قئززئق بازارغا ظإلگإرتإپ مئللةتلةر نةشئرئياتئدا روياپقا چئقاردئ. كأچإرمئكةشلئك- بئر مةنئدئن ظصيتقاندا، باشقئلارنئث ظةمگئكئگة قئلئنغان هأرمةتسئزلئك بولذپ، نذمذسنئ چإشةنمةيدئغان كئشئلةرنئث شذغذللئنئدئغان «ظةقلئي» پاظالئيتئدذر. نذمذسنئ چإشةنمةسلئك- قةلةم ساهئبئ ظإچإنمذ چئدئغذسئز هاقارةت! بئز ظئلگئرئ كصلون قوي، كصلون كالا، كصلون ظادةمنئث دذنياغا كةلگةنلئكئنئ ظاثلئغان ظئدذق، بذنئثغا مذناسئپ ظاپتذر «دذنيا ظئلئم- پئنئ بئلةن ماس قةدةمدة ماثئمةن» دةپ، كصلون پئرسذناژنئمذ بارلئققا كةلتإرإپتذ. ظةيتاؤذر، دئهقان- بئر قئش هاشارغا ظئشلةپ، ظأستةث رئمونئت قئلئدذ. ظةتئيازدا يةر ظاغدذرذپ زئراظةت تصرئيدذ، يازدا كةلكإنگة تاقابئل تذرئدذ، زئراظةتلئرئگة پةرؤئش قئلئپ، كإزدة ظاندئن هوسذلنئ خامانغا يئغئدذ. بالئلئق بولاي دئگةن ظادةممذ، ظالدئ بئلةن تةر تأكإپ ظئشلةپ پذل تئپئپ، تئجةپ جذغلاپ خوتذن ظئلئپ، جاپا- مذشةققةتلةرنئ بئشئدئن كةچإرإپ ظأي تذتئدذ. تصرئشئپ- تئرمئشئپ، تذرمذشئنئ غورئگذل بولسئمذ ظأتكإزإپ، تذغذلغان بالئسئنئ باقئدذ. خةقنئث بالئسئنئ، بئشئغا بئرةر پوسما ظئلئپ بئرئپلا ظةگةشتإرؤئلئپ، «ماؤذ مئنئث بالام» دةپ كأرةثلةيدئغان ظذنداق ظاسان ظئش يوق. قةلةم ساهئبلئرئمذ بذنئثدئن مذستةسنا ظةمةس ظةلؤةتتة. ظةسلئ گةپكة كةلسةك: ياقذپنئث ظوغرئلانغان پئرسذناژ بولذشئ ظةسةردئكئ گةؤدئلئك مةسئلئلةرنئث بئرئ. ظةسةرنئث ظاخئرقئ قئسئملئرئنئ ظوقذؤاتقئنئمئزدا، تاغ ظئنقئلاپچئلئرئ چوپان يصزئسئنئ ظئشغال قئلئش جةريانئدا، ياقذپنئث ظذلارغا هةمكارلئشئپ، قاراؤذللذق ظورنئدئكئلةرنئ قايئل قئلئپ، كأرةشنئث ظوثذشلذق بولذشئ ظإچإن شاراظئت هازئرلاش جةريانئدئكئ پوسئتتئكئلةر بئلةن ظصلئپ بارغان دئظالوگئ، ظذنئث ماجئثسانئ باپلاش جةريانئدئكئ ظئشلئرئنئث هةممئسئ دئگإدةك «قاغئلئق تارئخ ماتئرئياللئرئ»1- توپلامدئكئ «ظذزخان ؤة ظذنئث ظذنتذلماس هاياتئ» ماؤزذلذق ماقالئنئث ظأزگةرتئلمئسئ بولغان. ماقالئدئكئ تارئخي شةخس ظذزخاننئث بصشئنئ كصسئؤئتئپ، ظذنئث تصنئگة ياقذپ ظاتلئق ظاسماندئن چإشكةن بئر كاللئنئ قوندذرذپ كئلونلاشتذرؤةتكةندة، ظئش شذنداق ظاسان پإتكةن. ظةدةبئي ظصجادئيةت بئلةن شذغذللئنئش- تارئخئ ماقالئلارنئ يئزئش بذ ظئككئسئنئث ظارلئقئدا قئسمةن پةرق مةؤجذت. ظةدةبئ ظةسةر دئگةننئ ظاسمانغا قاراپ يازغئلئ بولغان بئلةن، تارئخئ ماقالئنئ ظاسمانغا قاراپ يازغئلئ بولمايدذ. ؤاقئت، دةؤئر، ظارقا كأرإنإش، پاكئت، ظئسپات تولذق بولمئسا ظذنئ تارئخئ ماقالة دصگئلئ بولمايدذ. ظأز- ظأزئدئن مةلذمكئ بذ ظئشنئ قئلماق ظذنداق ظاسان ظةمةس. ماقالة- دةؤرنئث سئنئقئغا بةرداشلئق بئرةلئشئ، تارئختا پذت دةسسةپ تذرالشئ شةرت. بذنئثدئكئ جاؤاپكارلئق ظذنداق ظاددئي ظةمةس. شذنداق ظئكةن، تارئخقا هأرمةت قئلئش بئلةن تارئخچئغا هأرمةت قئلئش، تارئخچئنئث مئث بئر جاپادا قولغا كةلتإرگةن ظةمگةك مئؤئسگةن هأرمةت قئلئش بئر- بئرئدئن ظايرئپ قاراشقا بولمايدئغان ؤئجدانئي مةسظذلئيةت مةسئلئسئ. «قاغئلئق تارئخ ماتئرئياللئرئ» 1- توپلامدئكئ تارئخئ ماقالئلارنئث ظاپتورلئرئ هةرگئزمذ چوپانئنئث ماتئرئيال توپلاپ يإرئيدئغان مةدئكارچئلئرئ ظةمةس. بذ جاناب ظأزئنئ كئم چاغلاپ قالدئ؟ كونئلاردا «تأگئگة يانتاق لازئم بولسا بوينئنئ سوزذپتذ» دةيدئغان تةمسئل بار. چوپانئنئث راستئنلا مذشذ ؤةقةلئكلةر ظاساسئدا ظةسةر يئزئش ظئرادئسئ پئشئپ يصتئلگةن بولسا، ظةلؤةتتة جاپا چئكئپ يازغان ماقالة ظاپتذرلئرئ بئلةن كأرإشإپ، ظالدئ بئلةن ظذلارنئث ماقذللئقئنئ ظاندئن كصيئن ياردئمئنئ قولغا كةلتإرئشئ لازئم ظئدئ. ظاپتذر ظإچ كئلومئتئر يول ماثسئلا شذنداق قئلالايتتئ. ظذ ظذنداق قئلمايلا قالماستئن، بذ تارئخئ ماقالئلارنئ ظئگئئسئ يوق «جاثگئلئ مةيزان دارازئنئث بصغئدئكئ ياؤا خورما»غا ظوخشذتذپ قئلئپ، قئقئپ- سوقذپ دذمباللاپ يةؤةتمةكچئ بولدئ - ظةمئليةتتة يةؤةتتئ... زامان كةثرئ، هةر قانداق كئشئنئث هةر قانداق كةسئپ بئلةن شذغذللئنئش هةققئ- هوقذقئ بار. جإرظئتئ بارلار پذل تصپئپ باي بولسا بولئدذ. لئكئن قانذنغا خئلاپ هالدا ظوغذرلذق،خئيانةتچئلئك، ظالدامچئلئق، تةييارتاپلئق قئلئپ باي بولذشقا بولمايدذ. چوپانئدةك ظئقتئدارلئق كئشئلةر كاتتا كئتاپلارنئ يازسا بولئدذ، لئكئن هالال ظئش قئلماي باشقئلارنئث ظةمگئكئنئ ظوغذرلاپ كأچإرإپ، قوراشتذرذپ ساختئپةزلئك قئلسا بولمايدذ. قةلةم ساهئبلئرئ ظإچإن مذشذنداق قئلمئشلارغا يول قويذلئؤئرئدئغان بولسا يازغذچئ ظاتالغان كئشئلةرنئث خةلقئمئزنئث قةلبئدة قانچئلئك ظئززةت- هأرمئتئ قالئدذ؟ بذ تولئمذ خةتةرلئك ظأسمئدذر. ظةرةپلةر ظةدةبئياتقا «يالغانچئلئق» دةپ تةبئر بئرئدذ. ظةكسئچة- تارئخ چئن بولئدذ.

چوپانئ بذ ماقالئلارنئ قاقتئ- سوقتئ قئلغاندئن كئيئن، كأچإرإپ قوراشتذرذش جةريانئدا، خئيالئغا كةلگةنچة توقذلمئلارنئ قوشذپ، ظاپتذرلارنئث مئث بةش بالادا ؤذجذتقا  كةلتذرگةن «جانان چئنئسئ»نئ  ساپال تاؤاققا ظايلاندذرذپ قويدئ. 

بئر تامچة سذدئنمذ قذياشنئث ظةكسئنئ كأرگئلئ بولئدذ. ظةدةبئياتنئث رولئ- شذ ؤةقةلئكنئ ظةينئ دةؤئر روهئيئتئنئث كارتئنئسئ بئلةن يورذتذپ بئرئش بولذپ، هةرگئزمذ تارئخنئ ظاستئن- ظإستإن قئلئش ظةمةس. چوپانئ شذنچة ؤةقةلئكنئ كأچإرإپ قوراشتذرذپ، ظإستئگة يالغان توقذمئلارنئ هارماي توقذغان بولسئمذ 1940- يئللاردئكئ شذ دةؤر كئشئلئرئنئث ظاددئ تذرمذش كارتئنئسئنئمذ لايئقئدا يورذتذپ بئرةلمةي، ظةسةرنئ باشتئن ظاياق فوتوگرافلئقتئن خةؤئرئ يوق هةؤةسكارنئث تارتقان سإرئتئگة ظوخشاش تذتذق چئقئرئپ قويغان. ظةسةردة ظةهمئيةت بئرئلگئنئ «ظإچ ظاي كإز غةلؤئر ظأرئسة نئمئشةك مئغئز ظايرئلمايدئغان» قذرذق، پئچةك هئسياتتئن ظئبارةت بولذپ، تةر تأكإپ ظئشلةپتذ دئيئلگئنئ تئل بولغاندةك قئلئدذ. ظةسةرنئث ظالدئنقئ 50بئتئدئلا جإملة تةركئؤئگة قئتئؤئتئشكئمذ بولئدئغان «پةرئزاتنئث قئشئنئ ظةسلئتئدئغان هئلاي ظاي غةربئ ظذپذققا لةؤ تةثلةپ تذراتتئ خذددئ ظاشقتةك»، «كئشئلةر ظذنئ توپتئن ناهايتتئ تةستة چئقئرئپ بةردئ خذددئ يإرئكئنئ چئقئرئپ بةرگةندةك»،«ظئچئمنئ نئمئدذر بئرنةرسة غاجئلايئتتئ خذددئ قذرتتةك، قةلبئمنئ نئمئدذر بئر نةرسة ظأرتةيئتئتئ، پذچذلايئتتئ، گوياكئ قوقاستةك» دئگةندةك ظوخشئتئشلاردئن 25ئ بولذپ مذشذ بويئچة هئساپلئغاندا جةمظئ 170نةچچة ظوخشئتئش ظةسةرگة قئسمةن يئثئ تإس بةرگةندةك قئلئدذ. بئر قارئسا مةدداهلارنئث يا...دو...س....لئرئنئمذ ظةسكة سالئدذ. تارئخي ماقالئنئث قئسئقا يئزئلئش تةلئؤئ كإچلإك بولغانلئقتئن، ظذنئثدا ظةينئ دةؤئرنئث تذرمذش ظذسذلئ، ظةنظةنئؤئ مئللئ ظةخلاقئ، كإچلإك ظئجتئماظئ مذهئت تةسؤئرئ... ظانچة كأپ ظئپادئلئنئپ كةتمةيدذ. تارئخئ ماقالئلةردئن پايدئلانغذچئلار، يذقئرقئدةك چةكلئمئلئكلةرنئ ظأز ظةسئرئدة تإگئتئپ، كةث ظوقذرمةننئ ظةينئ دةؤئر روهئيتئنئث كارتئنئسئ بئلةن (پإتإنلةي ظةينةن بولمئسئمذ) تةمئن ظئتةلئسة، ظةدةبئيات ظأز رولئنئ جارئ قئلدذرالئغان بولئدذ. ماقالئلةردة ظئپادئلةنمئگةن ظذششاق بةدئظئي تةسؤئرلةر رومانچئلئقتا ظأز ظئپادئسئنئ تصپئپ تصخئمذ رةثدارلئققا ظئگة قئلئنئشئ كئرةك ظئدئ، بئراق ظاپتور ماقالئنئث نذرغذن بةدئظئي تةسؤئرلئرئ (ماقالئدا زأرإرئيةت تإپةيلئدئن قئسمةن بةدئظئي تةسؤئرلةرمذ ظئشلئتئلگةن ظئدئ.) نئ چئقئرئپ تاشلاپ، باش ظايئغئغا ظانچة- مذنچة قول- پذت چئقئرئپ، قصرئ سأگةتنئث پوقئقئدةك پذسكايتئپ قويغان. بذ سصپئ ظأزئدئن، خةقنئث بالئسئنئ «مئنئث بالام» دةپ پوسما كةيگإزإپ، يإزئنئ توسئؤئلئپ ظةگةشتإرؤئلئشتئن باشقا نةرسة ظةمةس. ظاپتور كأچإرمئكةشلئك ؤة كئلذنلاشتذرذشتئن ظئبارةت نةيرةثؤازلئق گذمپئسئنئ ظئشقا سئلپ، ظايزأهرةنئث بوينئغا «ياغاچ مئدال»نئ ظاسقئنئ بئلةن، بئر تالاي خاتالئقلار تإپةيلئدئن، ظأز كئتاؤئدا ظةدةبئياتنئث رولئنئ ظوسال ظةهؤالغا چإشإرإپ قويدئ .

ظةدةبئياتتا پئرسذناژ ظوبرازئنئ ياراتقاندا، ظالدئغا ظذچرئغانكئ كئشئلةرنئ خاتئرلةپ چئقئشقا بولمئغانلئقتئن، نذرغذن كئشئلةرنئث ظئش- ظئزلئرئ بئر پئرسذناژغا ظئگة قئلئنئپ تئپئكلةشتإرإش ظاساسئدا ظومذملاشتذرلئدذ. لئكئن ظاپتور مذكةممةللةشتإرگةن پئرسذناژ ظئجتئماظئ تذرمذش ظةمةلئيئتئدئن بئؤاستة ظئلئنماستئن، ظاللئقاچان ظصلان قئلئنئپ بولغان ماقالئدئكئ پئرسذناژ ماتئرئيال قئلئنئپ، ظئسمئلا ظأزگةرتئلئپ شذ ظةسةرگة مةنبة قئلئؤئلئنغان.

ظذ- نةيرةثؤزلئق بئلةن شذغذللئنئؤاتقان چئغئدا: - مصنئث بذنچئلئك قئلئشئم قانچئلئك ظئش ظئدئ، «سذتذق بذغراخان»، «سةظئدخان»، «بةدألةت» ناملئق تارئخئي رومانلارنئمذ يازغذچئلار بذرذنقئ كئلاسسئك ظةسةرلةردئن كأچإرإپ ظأزگةرتئپ يازغانغذ؟ مةنمذ شذنداق قئلسام نئمة بوپتذ؟ دةپ ظويلاپ قالغان بولسا كئرةك. شذنئ ظاشكارة ظصيتئپ قويايلئكئ، ظاپتذر ظاشذ ظةسةرلةرنئ تازا ظئشتئياق بئلةن ظوقذپ چئقئپ، ظادئل باها بئرئپ باقسذن. ظذنئثغا سئثگةن بةدئظئي ظةمگةكنئث ؤةزنئنئ بئر ظألچةپ كأرسذن. ظذندئن كئيئن ظأز ظةسئرئنئ سوغذق قانلئق بئلةن تازا بئر ظوقذپ چئقئپ، بئز كأرسةتكةن ظئللةتلةر راستئنلا مذشذ كئتاپتا كأرإلإپتئمذ- كأرإلمةپتئمذ، تةنقئدئمئز هةق بوپتئمذ - ناهةق بوپتئمذ، دوپپئسئنئ ظالدئغا ظئلئپ قويذپ ظولتذرذپ ظويلئنئپ باقسذن... ظذنئثغئمذ رايئ بارمئسا شذنئ بئلسذنكئ: كئلاسسئك ظةسةرلةرنئث ظاپتذرلئرئ ظاللئقاچان يإز يئللار ؤة نةچچة يإز يئللار ظئلگئرئ ظألإپ كةتكةن، ظذلار مئنئث ظةسئرئمنئ ظاستئن- ظإستإن قئلئپ قويذپسةن دةپ زذكذنلئشالمايدذ. چوپانئ ظاستئن- ظإستإن قئلغان ماقالئلارنئث ظاپتذرلئرئنئث كأپئنچئسئ تئخئ هايات، باشقئلارنئث جاپا چئكئپ قئلغان ظةمگئكئنئ هاكاؤذرلذق بئلةن ظاستئن- ظإستإن قئلسئثئز ظذلار سئزگة ظةلؤةتتة گةپ قئلئدذ ؤة گةپ قئلالايدذ. يئثنة كئچئك نةرسة بولسئمذ يذتئؤةتكئلئ بولمايدذ، چوپانئ بذ نذقتئنئ چإشئنئپ قويذشئ كئرةك. 2.قارئلانغان مئللئي ظةخلاق

ظاپتذرنئث كئتاپتا «- رةهمةت هاجئم!- دئدئ بئر ياش، چةكسئز ظةلةم، غةزةپ ؤة پةخرئمةنلئك هئسسيات بئلةن- ظةگةر بذ ظةبلةخنئ ظألتإرمئگةن بولسئلا كئمنئث ظاغزئغا سئيةتتئم؟! ظذ شذنداق دةپ هصلئقئ چئرئكنئث ظوچذق قالغان ظاغزئغا جذرقئرئتئپ سئيئشكة باشلئدئ. بذنئ كأرإپ يةنة بئر يئگئت كةلدئ، يةنة بئرئ كةلدئ... بئر توپ يئگئت جذرقئرئتئپ سئيئشكة باشلئدئ، چئرئك سإيدذك ظاستئدا قالدئ.» (19- بةت) دةپ يصزئشلئرئ، گويا مئللةت ظإستئدئن چئقئرئلغان شئكايةتنامئدةك مئنئ غةزةپلةندإردئ، يازغذچئنئث قاراپ تذرذپ يالغاننئ توقذشئ هةيران قالدذردئ. ظاپتذر بذ تأهمةتنئ «قاغئلئق تارئخ ماتئرئياللئرئ» بئرئنچئ توپلامدئكئ «چوپاندا يإز بةرگةن ظئككئ تارئخئي ؤةقة» سةرلةؤهئيلئك ماقالئنئث «شاپلئق تإزدئكئ قئرغئنچئلئق» دئگةن بألئكئگة توقذغان بولذپ قئلچة پاكئت ظاساسئ يوق. ظةمةلئيةت شذكئ شذ قئرغئنچئلئقتا 200نةچچة يذرتداشنئث قئرغئن قئلئنغئنئ راست، چئرئكلةر چألدة قولئدا تأمإرنئث سذنذقئمذ بولمئغان ظاممئنئ قورشاپ هةدةپ ظات چاپتذرذپ مئلتئقتا ظصتئپ، قئلئچتا چصپئؤاتقان شاراظئتتا، قاچالئغذدةك ماغدذرئ بارلار قصچئپ قذتذلغان، قاچالمئغانلار ظئزئدا يئقئلغان...

پاكئت ظةسةردئكئنئث ظةكسئچة بولذپ، بئر قصرئ ظوفئتسئرنئث تةتئيئ ظئغئر ظاياق بولغانلئقتئن هةربي يإرإشتة تذغذتقا ظاغرئپ قالغان، ظذ ظايالئ بوشئنئپ بولغئچة ظارلئقتا، ظايالئ ؤة 16ياشلاردئكئ قئزئ بئلةن بئللة سةپتئن چإشإپ قئلئپ، ظأزلئرئ يالغذز يذرتلذقلارنئ قوغلئؤئتئپ پاناهلانماقچئ بولغان، بئراق مئنگةن ظصتئ تاشتئن تئيلئپ كئتئپ، جئلغا ظئچئگة قاثقئپ كةتكةن بذلاثچئ ظوفئتسئر شذ يةردئلا ظألگةن. تةتئيئ بئلةن قئزئ يئغلئشئپ ظولتذرذشقان يةرگة يذرتداشلار قورشاپ كةپتذ، قارئسا ظةهؤال هئلئقئدةك بولغاچقا بذ باغرئ قان كئشئلةرنئث هةقئقةتةن قئساس ظالغذسئ بولسئمذ، يذرتنئث مويسئپئت ظألئمالئرئنئث نةسئهةت قئلئشئ بئلةن، هئچكئم ظذلارغا زئيان زةخمةت يةتكإزمئگةننئث ظإستئگة، هئلئقئ تةتةينئ جأرئظاخذن دئگةن جذؤازچئ كئشئ ظاظئلئسئگة ظئلئپ كئتئپ تذغذتئنئ، قئزئنئ يذرتنئث خاتئبئ ظابباس خاتئپظاخذنذم دئگةن كئشئ ظاظئلئسئگة ظئلئپ كئتئپ قئزئ ظورنئدا كأرإپ باققان. ظاز ؤاقئت ظأتإپ جاهان تئنچلانغاندا، يذرت خةلقئ ظةهؤالنئ مةلذم قئلئپ، هئلئقئ چئرئكنئث جةسئتئ، پذل- پإچةكلئرئ، ظإچ ظصتئ ؤة خوتذن- بالئلئرئنئ هأكإمةت ظادةملئرئگة تاپشذرذپ بةرگةن. ظألگةن ظألإكنئث ظاغزئغا سئيئدئغان بذنداق هايؤان تةبئظةتلئك قئلمئش هةرگئزمذ يإز بةرمئگةن، مانا بذ تارئخي پاكئت!!! مئللئتئمئزدة «ظئمانمذ ظئغئزدئن كئرئدذ، ظئغئزدئن چئقئدذ. جانمذ ظئغئزدئن كئرئدذ، ظئغئزدئن چئقئدذ» دةيدئغان هئكمةت بار. ظأزئنئث ظةنظةنئؤئ ظةخلاق، ظادةت، ظصتئقادئغا سادئق مئللئتئمئزدة، ظاپتذر توقذغان مذشذ تأهمةتتئن باشقا ظذنداق هايؤانئ قئلمئشنئث يإز بةرگئنئگة نةچچة مئث يئللئق تارئخئمئزدئمذ هئچقانداق پاكئت يوق. ظأزئگة مذسئبةت كةلتإرگةن «تصرئك دإشمةن»لةرنئ پاناهئغا ظئلئپ، ساق- سالامةت تذغدذرذپ، قصرئندئشئدةك مذظامئلة قئلغان شذ بئر توپ ظاقكأثإل كئشئلةرنئث جةسةتنئ خارلئشئ مذمكئنمذ؟ «...بذنئ كأرإپ بئر يئگئت كةلدئ، يةنة بئرئ كةلدئ...» مذشذنداق كصلئؤةرسة ظذنئث ظإستئگة پإتإن مئللةت كةلمةسمذ؟! يازغذچئ بذيةردة «رةقئپكة شذنداق مذظامئلة قئلئنئشئ كئرةك» دةپ ظويلاپ، بئر تةرةپلئمة باهانة بئلةن بئر پإتإن مئللةتنئث ظةخلاقئغا زئت ؤةقةلئكنئ ظويدذرذپ چئقئسا ظادئل بولامدذ؟ كةسپئ ظةخلاق نذقتئسئدئن قارئغاندئمذ، رةهئمدئل بئر مئللةتنئ پةسكةش كوللكتئپ قئلئپ تةسؤئرلةشكة ظاپتذرنئث قةلئمئ قانداق تةؤرئگةندذ؟ مذنداق بئر مئسال كةلتإرةيلئ: «ياث ظاظئلئسئنئث باتذرلئرئ» نامئلئق تصلصؤئزئية تئياتئرئدا، سذث سذلالئسئنئث سةركةردئسئ ياث جئيص جةث مةيدانئدا ظألگةندة، ظذنئث دإشمئنئ قئتان شاهئ (خان ظانا) شألذيألئدذ ظذنئث جةسئدئنئ ظئززةت- ظصكرام بئلةن ظالدذرذپ كئلئپ، كاتتا ماتةم مذراسئمئ ظأتكإزإپ، مال سويذپ نةزئر قئلغانلئقئ، لةشكةرلئرئ ظالدئدا نذتذق سأزلةپ، ظذنئثغا بولغان قايغذسئنئ ظئپادئلةپ، هةشةمةتلئك دةپنة قئلغانلئقئدةك بئركأرإنإش بار. تةتقئقاتچئلارنئث ظئسپاتلئشئچة: شألذيألئدذ- ظذيغذر! (غةيراتجان ظوسمان«ظذيغذرلار شةرئقتة ؤة غةرئپتة» 307- 313- بةتلةر) بذ ؤةقةلئكنئ خةنزذ يازغذچئ، تارئخچئ، تةتقئقاتچئلار ظاللئقاچان ظئسپاتلئغان. شذنئثدئن كأرإشكة بولئدذكئ: مئللئتئمئز ظئسلامئيةتتئن ظئلگئرئكئ ظذزاق تارئخئ ظةسئرلةردة بولسذن ياكئ ظئسلامئيةتتئن كئيئنكئ، مةيلئ مئللئي ظةنظةنة ياكئ دئنئ تةسئردئن بولسذن، ظوخشاشلا ظأزئنث ظصسئل ظئنسانئ ظةخلاق پةزئلئتئنئ ظئزچئل ساقلاپ كةلگةن. مئللئتئمئز باتذر مئللةت بولذش سإپئتئ بئلةن جةث مةيدانلئرئدا رةقئپلئرئنئ قئرسئمذ، لئكئن دإشمةن تةرةپنئث ظةلچئسئنئ ظألتإرئدئغان، ظولجا ظةسئر ظالغاندا قئز ظاياللارنئ ظاياق- ظاستئ قئلئدئغان، گذناهسئزلارنئ ظألتإرئدئغان، ؤةهشئ نئجئسلئقلار بئلةن شذغذللانغانلئقئ توغئرسئدا هئچقانداق رئؤايةت ياكئ ظئسپات يوق. يصقئنقئ زامان تارئخئمئزدئن ظصلئپ ظصيئتقاندئمذ، مةيلئ چئرئك مةنچئث هأكإمئتئ بولسذن، شئث شئسةي ياكئ گومئنداث ظةكسئيةتچئ هأكإمئتئ بولسذن، هةممئسئ دئگإدةك مئللئتئمئزنئ شةپقةتسئزلةرچة ظةزسئمذ، ظةخلاق جإملئسئدئن قارئلئيالئغان ظةمةس. ظذنئث ظةكسئچة مئهمان- دوستلئقئمئز، قاظئدة- يذسذنلذقئمئز، ناخشا- ظذسذلغا ماهئرلئقئمئزنئ دةستةك قئلئپ، بئزنئ بةزئدة ماختاپ قويذپ، بةزئدة ظةخمةقلةشتإرإپ قصنئمئزنئ شورئغان. چوپانئ مئللئتئمئزنئث ظاشذ دإشمةنلئرئمذ قارا سذؤاشقا پئتئنالمئغان ظئشقا «جإرظةت» قئلئپ، تأهمةت توقذشتا رئكورت ياراتقان. مةسظذلئيةتسئز ظادةملةرنئث قولئدئن مئللئتئمئزگة هئچقانداق مةنپةظةت كةلمةيدذ. بئز بذنداق سةزگإر رايذننئ جان تئكئپ قوغدئمئساق، ظاپتذرغا ظوخشاش «قئزئق كئتاپ» چئقئرئپ يازغذچئ ظاتئلئشنئ هةممئدئن ظإستإن كأرئدئغان خوجئگإردئلةر ظالدئدا مئللئتئمئزنئث ظئززةت- ظابرذيئ پاختةك تإكئدةك توزذپ تإگةيدذ، خالاس. ظةسةرنئث قئممئتئ- يازغذچئنئث ظةخلاقنئ چإشئنئشئ، ظةخلاققا توغرا مذظامئلة قئلئشئدا ظئپادئلئنئدذ. بئز «شاپلئق تإز قئرغئنچئلئقئ»دا قذربان بولغان ظئككئ يذز نةچچة قئرئندئشئمئزنئث قصنئ بةدئلئگة، بئر پإتإن مئللئتئمئزنئث ظةخلاقئ پةزئلئتئنئ ساتمايمئز. دئمةكچئمئزكئ، شةخئسنئث مئللئي ظةنظةنئنئ قارئلئشئ شةخئسنئث مئللةت ظالدئدئكئ جئنايئتئ. هةر بئر مئللةت ظةزاسئ بذنداق هاقارةتكة يول قويالمايدذ، چوپانئ بذ تأهمةتكة جاؤابكار بولذشئ كئرةك. 3.خارلانغان باش قةهرئمان ظةسةر دئمةكلئك - هةرگئزمذ بئكارچئلئقتا كوتذلداپ ظولتذرئدئغان تذل خوتذننئث غةيؤئتئ ظةمةس. ظةسةر- ظأز ؤذجذدئدئن بئر باش قةهرئماننئ كأتإرإپ چئقئدذ. باش قةهرئماننئث ظوبرازئ شذ ظةسةرگة ؤةكئللئك قئلئدذ. «ياغاچ مئدال» ناملئق ظةسةرنئث باش قةهرئمانئ بولمئش ظايزأهرة زادئ قانداق توقذپ چئقئلغان؟ بذنئث پاكئت قئممئتئ بارمذ- يوق؟ باش قةهرئمان بولالئغذدةك سالاهئيئتئ بارمذ- يوق...؟ 1) بذ ظةسةردئكئ «باش قةهرئمان»(12- بةت) ظايزأهرة، ظاپتذرنئث «قاغئلئق تارئخئ ماتئرئياللئرئ» 1- توپلامدئكئ «چوپاندا يإز بةرگةن ظئككئ تارئخئ ؤةقة» دئگةن ماقالئنئث ظئككئنچئسئ «يولؤاسخان ؤة ظذنئث ظصچئنئشلئق تةقدئرئ» دئگةن تئما ظاستئدا بايان قئلئنغان ؤةقةلئككة توقذغان تأهمئتئدئن ظئبارةت.

    تارئخئ ماقالئدئكئ يولؤاسخان (ظةسلئ ظئسمئ ظاخذنةك) چوپان يصزئسئنئث قاراشذر كةنتئدئكئ خصلئ ظذقذمذشلذق هاللئق بئر ظاظئلئنئث 4- ظوغلئ ظئدئ. كئپةك هاجئم بئلةن ظايئم خصنئم 5ظوغذل پةرزةنت كأرگةن، 5- ظوغذل خوجئظةخمةت ؤة نذرغذن يذرتداشلار قئرغئنچئلئقتا قذربان بولغاندئن كئيئن، قئساس ظوتئنئ قةلبئگة سئغدذرالمئغان ظاخذنةك خوجئنئياز هاجئنئث قوراللئق كأرئشئدئن ظئلهام ظئلئپ، ظأزئنئ قوغداشنئ مةقسةت قئلغان قئساس ظةترئتئ تةشكئللةپ، بذلاثچئ تذثگان باندئتلئرئ بئلةن تئركئشئپ نام چئقارغان. ظةپسذس، خوجئنئياز هاجئنئث شئث شئسةي بئلةن بئرلئشئپ كئتئشئ، كئيئنرةك بذلاثچئ تذثگان باندئتلئرئنئث يوقئتئلئشئ بئلةن يولؤاسخان شئث شئسةينئث سوؤئت ظئتتپاقئدئن كةلتإرگةن «4- چئلةر» دةپ ظاتالغان «توپئلاثنئ تئنچئتئش» تاجاؤذزچئ ظأزبئك گئؤاردئيئسنئث يوقذتذش نئشانئغا ظصلئنئپ قصلئپ، شةمشةر باي ظئسئملئك ظأزبئك كوماندئرنئث قئلتئقئغا چإشإپ، ظالدئنئپ پاجئظةلئك هالدا ظألتإرإلگةن .

ظاپتذر ظاتالمئش «ياغاچ مئدال» نئث باش قةهرئمانئ بولمئش ظايزأهرةنئ هةر قانچة 7- ظاسماندئن چإشإرسئمذ، ظادالةت كةمئرئنئ باغلاپ 200 نةچچة يذرتدئشئنئث قئساسئ ظإچإن خةلق دإشمةنلئرئگة مذشت كأتإرإپ چئقئشقا جإرظةت قئلالئغان بئر ظةل ظوغلئنئث سئثلئسئ دةپ ظاتئغئنئ قئپيالئثاچ تأهمةتتئن ظئبارةت! ظاخذنةك تارئختا ظأتكةن ظةل ظوغلئ، ظذنئث زادئ قئز قصرئندئشئ بولمئغئنئ راست. ظاپتذرنئث ظاللئقاچان قئزلئق ظئززئتئنئ يوقاتقان نذمذسسئز بئر «باش قةهرئمان»نئث ظئسمئنئ مذنچا ظازگئلئدئن تارتئپ چئقئرئپ، يولؤاسنئث سئثلئسئ دةپ ظصلان قئلئشئ تارئخنئ هاقارةتلئگةنلئك، زذلذمغا قارشئ تذرغان خةلق باتذرلئرئنئ هاقارةتلئگةنلئك! 2) ماقذل، بذنئ بئر ظةدةبئ ظةسةر، ظايزأهرةنئ يولؤاسنئث سئثلئسئ دةپمذ تذرايلئ، ظةسةردئكئ ظوغذرلاپ كئلئنگةن پئرسذناژ ماجئثسانئث، يذرتنئث ظةينئ چاغدئكئ بةگلئرئمذ تةپ تارتئپ، چئش يئرئپ سأزلةشكة، تئكئلئپ قاراشقا جإرظةت قئلالمايدئغان يذرت مأتئؤئرئ، ظذقذمذشلذق ظألئما كئپةك هاجئم (كئتاپتئكئ رذسذل هاجئم) ؤة ظذنئث قاپلاندةك بةش ظوغلئدئن تةپ تارتماي، ظايزأهرةنئ ظذنداق مذنداق قئلئشئ ظةمةلئيةتكة، پاكئتقا ظذيغذنمذ؟! 3) بذنئثغئمذ ماقذل، بئز كئتاپنئ ظوقذپ بولغئنئمئزدا، ظايزأهرة ظوبرازئنث يارئتئلئشئ، كةچإرمئشلئرئ، ظئنقئلابئي هاياتئ ؤة ظأمرئنئث ظاخئرئدئكئ تةنهالئق تذرمذشئ كأز ظالدئمئزدئن بئر- بئرلةپ ظأتئدذ. بئز ظصغئر خذرسئنئش ظئچئدة ظذنئثغا بئر تةرةپتئن هصسداشلئق قئلئمئز، بئر تةرةپتئن يةنئلا ظذنئث مذشذ كئتاپقا باش قةهرئمان بولذپ قالغانلئقئدئن ظاغرئنئمئز. بذنئثدئكئ مةسئلة ظايزأهرةدة ظةمةس. ظئنچئكئلةپ كأزةتسةك: ظايزأهرة ظوبرازئنئ ياراتقان ظاپتذرنئث، ظوبراز توقذپ چئقئشئدئكئ ؤةقةلئكلةرنئ ظورذنلاشتذرذشئنئث ساغلام ؤة مذؤاپئق بولمئغانلئقئ سةؤةپلئك، ظايزأهرةنئ كأتإرإپ چئقئمةن دةپ بئرمذنچة ظصغئر خاتالئقلارغا ظورذن بئرئپ قويغانلئقئنئ سصزئؤالئمئز. ظةسةرنئث مذقةددئمئسئدة، بئر تصجئمةل ظايالنئث قذچئقئدا بالئسئنئ كأتإرگئنئچة، دةريا بويئدا ساراثلارچة ظذياق- بذياققا مئثئپ يإرگةنلئكئنئ، داؤاملاشتذرساق ماجئثسانئث كئپةك هاجئمنئ ظألتإرگةنلئكئنئ بئلئمئز. (ظةسةردة تارئخئ ماقالئدئكئ پئرسذناژ كئپةك هاجئم ظأزگةرتئلپ يالغان پئرسذناژ رذسذل هاجئم قئلئپ قويذلغان. ظةمةلئيةتتة بولسا كئپةك هاجئمنئ بئركئم ظألتإرئؤةتمئگةن، بةلكئ ظأز ظةجئلئ بئلةن ظالةمدئن ظأتكةن.) ظذنئثدئن كئيئن ظايزأهرةنئث ماجئثسا تةرةپتئن ظاياق- ظاستئ قئلئنئپ قورساق كأتإرإپ قالغانلئقئ، ظذنئثدئن تأرةلگةن بوؤاقنئ باققذسئ كةلمةي، دةرياغا تاشلئؤةتمةكچئ بولغانلئقئدةك چأگئلئمة- چأچةك گةپلةر ظايان بولئدذ. ظذنداقتا ظايزأهرة ظأزئ خالئمئغان بئرظادةمنئث چاثگئلئدا نئمانچة ظاسان ظاياق- ظاستئ قئلئنئدذ؟ ظايزأهرة ماجئثسانئث ظأزئنئث دادئسئنئ ظألتإرگةنلئكئنئ ظصنئق بئلئپ تذرذقلذق شذ پةيئتتة (ظاياق ظاستئ قئلئنغئلئؤاتقاندا) نئمة ظإچإن قةتظئي ظئرادئگة كئلئپ، بئراقلا ظأزئنئث ظأچئنئ، دادئسئنئث قئساسئنئ ظالمايدذ؟ نئمئشقا هارامدئن قورساق كأتةرسة «خةر بولاپتذ. بذ شذمنئ تئرئك تذغساممذ تذغاي! تئرئك تذغذپ بولذپ، ظاندئن گصلئنئ بوغاي! ظذنئ چإشإرؤةتكةندئن كأرة، هايات تذغذپ، ظأز قولذم بئلةن ظألتإرؤةتكئنئم مئث ظةؤزةل ظةمةسمذ! كأزلئرئنئ مألدإرلئتئپ، هاياتقا ظئنتئلئپ تذرغان تصرئك بئر جاننئ ظألتإرسةم، ظاندئن هةقئقئ ظادةم ظألتإرگةن- قئساسئمنئ ظالغان بولمايمةنمذ!؟» (92- بةت) دةپ، ظذنئ چإشإرئؤئتئشنئ ظةمةلگة ظاشذرالمئغانلئقئنئ باهانة قئلئپ، سالامةت تذغذپ، يةنة ظألتإرؤةتمةكچئ بولذپ ساراثلارچة چأگئلةپ يإرإيدذ؟ ظاپتذرنئث بذ يةردة ظذيغذر خوتذن- قئزلئرئ ظئچئدئن ظئنسانئيةتكة قارشئ بئر تةلؤئنئ كأتإرإپ چئققانلئقئ كئشئنئث نةپرئتئنئ تئخئمذ ظأرلةتسة، يةنة بئر ياقتئن مذشذنداق بئر- بئرئگة زئت، چئگئش، چئنلئق تذيغذسئ ظاجئز توقذلمئلار ظوقذرمةننئ بئزار قئلماي قويمايدذ.

بةزئلةر «ظاياللار ظاجئز» دةپ باش قةهرئماننئ «قذتقذزماق»چئ بولذشئ مذمكئن. ياق، ظايال كئشئ هةرگئز ظاجئز ظةمةس (بولذپمذ باش قةهرئمان ظاجئز بولماسلئقئ كئرةك). ظايال كئشئنئث بئرقولئدا بأشإك تةؤرئسة، يةنة بئر قولئدا دذنيا تةؤرةيدذ!... ظويلاپ باقايلئ: ظةر كئشئ هةر قانچة قذدئرةتلئك  بولسئمذ، ظايال كئشئنئث يئثئش ظئرادئسئ بولسئلا ظذنئ چوقذم مةغلذپ قئلالايدذ. ماجئثسا ظايزأهرةنئ بويسذندذرغئلئؤاتقان مئنذتتئن باشلاپ ماجئثسانئث تةقدئرئ ظايزأهرةنئث قولئغا ظأتإپ كةتكةن بولئدذ. ظايزأهرة ماجئثسانئث جان يئرئنئ شذنداققئنة بئر تارتئؤةتسئلا هةل بولمايدئغان يةنة قانداق مةسئلة قالئدذ؟ 

مئث يئللار ظئلگئرئكئ زامانلاردئن بذيانقئ تذرمذش ظادئتئمئزنئ كإزةتكئنئمئزدة، مئللئتئمئز- هةربئر ظئنسان ظأز ؤةتئنئنئ، هالال مال- مإلكئنئ، خوتذن- قئزلار ظأز ظئپپةت- نذمذسئنئ قوغداش يولئدا ظألإپ كةتسة، شصهئت بولئدذ- دةپ قارايدذ . شصهئت بولذش- ناهايئتئ ظورذنلذق ظألإم دةپ قارئلئپ ظذلذغلئنئدذ. ظأز ظئپپةت- نذمذسئنئ ساقلاشنئ جصنئدئنمذ ظةزئز كأرئدئغان ظذيغذر خوتذن- قئزلئرئنئث شةرمئ- هايالئق، چئن غذرذرلذق ياشاش ظادئتئ، ظاپتذر توقذپ چئققان بذ باش قةهرئماننئ ظئنكار قئلئدذ.

4) مذبادا ظايزأهرة باسقذنچئلئققا ظذچرئماي، دادئسئ رذسذل هاجئنئث ماجئثسانئث قولئدا ظألتإرإلگةنلئكئمذ ظذنئث قئساس ظصلئشئغا يئتئپ ظاشاتتئ. ؤاهالةنكئ، رذسذل هاجئنئ ظألتذرگةن ماجئثسا ظايزأهرةنئث «ظئختئيارئ»غا ظأتكةندئن كئيئنمذ، بئز تةسةؤؤذر قئلغان تةقدئرگة دذچ كةلمئگةن.

ظئككئنچئ قصتئم ساؤذتخان ظئشاننئث «ظئشنئ ظةپلئشئ» تصخئمذ كإلكئلئك. ظئشان هاجئ ظذنئ ظذرمئغان، تئللئمئغان، «بئچارة» ظايزأهرة (يئگئتئ) ياقذپنئ «ظاسراپ قالئمةن» دةپ، ظئشاننئث بئسئمئغا تئز پإكإپ، ظأزئ رازئ بولذپ ظئشتان بصغئنئ يةشكةن. ياقذپ ظأزئنئث جصنئنئ دةپ، ياخشئ كأرگةن ظادئمئنئث، قصرئ ظئشاننئث ظولجئسئ سإپئتئدة ظئثراپ يصتئشئغا تاقةت قئلئپ تذرالامدذ؟ ظةگةر «ياخشئ كأرگةن كئشئسئ ظإچإن ظئپپةت- نذمذسئنئ سصتئش، قةهرئمانلئق بولئدذ» دئيئلسة جاهاننئ ناكةسلةر قاپلاپ كةتمةمدذ؟! بذ ظوچذق- ظاشكارا ظذيغذر خوتذن- قئزلئرئغا قئلئنغان هاقارةت!!! ظاپتذرنئث ظئزاهلئشئچة: ظذنئث ظئككئنچئ قئتئم قةهرئمانلئق قئلالماسلئقئغا نوغذچقا پذتلئشئؤالغان ياغاچ ظاسقذ سةؤةپ بوپتئدةك، بذ ياغلئما گةپلةر خذددئ تةمسئلدئكئ «ياق-ياق دةيسئز، موك- موك يةيسئز» دئگةندةك بئر گةپ. مذشذ خئل ظةهؤالدا ظايزأهرةنئث ظةسةرگة باش قةهرئمان بولالئغئدةك يةنة قانچئلئك سالاهئيتئ قالدئ؟ 5) بئز ظاپتذرغا رامكا بةلگئلةپ بةرمةكچئ ظةمةسمئز، پةرةز قئلئپ باقايلئ: ظايزأهرة بئرئنچئ قئتئم ظاياق ظاستئ قئلئنغاندا «قئساس ظال؟ قانداق ظالئمةن؟ ظالالايمةنمذ؟ قئلالمئغان ظئشنئ قئلئمةن دةپ زورذققاننئث نئمة پايدئسئ؟ خذداغا قوياي، خذدا باريا ماثا ؟...»(48- بةت) دةپ ظويلئنئپ تذرماستئن، ماجئثسادئن قئساسئنئ ظئلئؤئتئپ، شذ قاچقئنئچة «ظصرئ» كامالغا ظذچرئشئپ قالغان بولسئمذ، ظذنئث باش قةهرئمانلئقئغا تةسئر يئتئپ قالارمئدئ؟ كئيئنكئ قصتئم ساؤذتخان ظئشاننئث ظئشئنئ هئلئقئ نوغذچ بئلةن ظوبدان هةل قئلئؤئتئپ، ياقذپنئ يصتئلةپ ظازات رايذنغا قاچقان ياكئ باش كأزئ قانغا بويالغان ظئشان باشلاپ كةلگةن ژاندارمئلار بئلةن راسا ظئلئشقان بولسا، ياقذپ ظألگةن تةقدئردئمذ ظارمانسئز ظألگةن بولاتتئ، ظايزأهرةمذ ناهايئتئ جايئدا ظئش قئلالئغان بولاتتئ. ظذ شذنداق ظئرادئگة كةلگةن بولسئلا چوقذم شذنداق قئلالايئتتئ. ظةرك- ظازاتلئق ظإچإن كأرةش قئلئپ سإرگإنلإككة تذتذلغان، ظأزئنئث ظئپپةت نذمذسئنئ قوغداش يولئدا قولغا قئثراق ظئلئپ، دذؤاثنئ چاناپ ظألتذرذپ، دارغا ظصسئلغان نذزذگذمنئث، خاننئث ظئلتئپاتئغا ناظئل بولغان بولسئمذ ظأزئنئث مئللئي غذرذرئنئ قوغداش يولئدا 8 يئل قارشئلئق كأرسئتئپ، خانغا توقال بولذشنئ رةت قئلئپ، تاشقا مأهإر باسقاندةك مةردانة سأزلةر بئلةن خاننئ بوي سذندذرذپ، ظأز يذرتئغا قايتقان ظئپارخاننئث، 19ياشلئق باهارئنئ ظأز خةلقئنئث ظازاتلئق ظئشلئرئغا بئغئشلاپ، قانلئق جةث مةيدانئدا سةبداشلئرئنئ قذتقذزذش يولئدا قذربان بولغان شةپقةت هةمشئرئسئ رئزؤانگإلنئث ظالدئدا، ظايزأهرةدةك شاللاق چإپرةندئنئث «قةهرئمان» لئقئ نئمئگة ظةرزئيتتئ ؟! ظةسةردئكئ باش قةهرئمان ظايزأهرة- ظذيغذر خوتذن قئزلئرئغا ؤةكئللئك قئلالئشئ كئرةك ظئدئ. شذنداق بولغاندا، ظذنئث نامئمذ نذزإگإم، ظئپارخان، رئزؤانگإللةرگة ظوخشاش ظذيغذر ظاچا- سئثئللئرئمئزنئث كأثإل تأرئدة ظةبةدئي ياشايئتتئ!!...

 پاكئت شذنداق سأزلةيدذكئ: ظايزأهرةنئث قةهرئمانلئقئ ظوسذرذققئمذ ظةرزئمةيدذ. ظذ ظذيغذر خوتذن قئزلئرئنئث تئپئك ظوبرازئ بولذشقا مذناسئپ ظةمةس. بئز قةلةم ساهئبئ بولغانكةنمئز ظايزأهرةدةك ظئشتان  بصغئ بوش، غذرذرئنئ، ظئپپةت- نذمذسئنئ ساقلاشنئ ظأزئنئث قئممئتئ دةپ هئساپلئمايدئغان، ظاچا- سئثئللئرئمئزنئث يإزئنئ تأكإپ، نذمذسئنئ كةلتإرئدئغان، شاللاق باش قةهرئماننئ يارئتئپ قويذپ، ظذنئث چاپئنئنئ كأتإرإپ يإرإيدئغان ظئشتئن نذمذس قئلئشئمئز كئرةك. 

6) ظايزأهرة- ساختئپةز ظالدامچئلئقنئث ، يالغانچئلئقنئث تئپئك ظوبرازلئق شةرتلئرئنئ ياخشئ هازئرلئغان «باش قةهرئمان». ظذ بئرئنچئ قئتئم ماجئثسا تةرئپئدئن ظاياق-ظاستئ قئلئنغاندا بولسذن، ظئككئنچئ قئتئم ساؤذتخان ظئشان تةرئپئدئن ظوينالغاندئن كئيئن بولسذن، هامان ظأز قئلمئشئنئ ياقذپتئن يوشذرذپ، ياقذپنئ ظالداپ، يالغان سأزلةپ، ساختا قئياپئتئنئ پةردازلاپ، ؤاقئتئنئ ظأتكإزگةن ساپ مذهةببةتنئث خئيانةتچئسئ. ظذ راستئنلا ياقذپنئ ياخشئ كأرگةن بولسا نئمئشقا ظذنئث بئلةن بئرجان- بئر تةن بولذپ، ظذنئثغا هةقئقئ ظةهؤالنئ ظصيتئپ، ظذنئث ياردةم بئرئشئنئ تةلةپ قئلمايدذ؟ ظذنئث يةنة تصخئ زئؤئدئخان ظالدئدا ظأزئنئ ظاقلاپ «مةن تئخئ ياتلئق بولمئغان، ماجئثسا دئگةن تاز مئنئ خوتذنلئققا ظالماقچئ بولاپتئ، قئچئپ چئقتئم.»(63- بةت) دةپ لاپ ظذرذشلئرئ ظادةمنئث ظوغئسئنئ تئخئمذ قاينئتئدذ، بذنداق شاللاق خوتذن بئر كئتاپقا باش قةهرئمان بولذپ قالسا ظاشقا ظأمإچإك چإشكةندةك بئر ظئش بولذپ قالمامدذ! ظئككئ قولئ بئگذناه خةلقنئث قئپقئزئل قصنئ بئلةن بويالغان، قان يالاپ سةمئرئپ، سأثئگئ قاتقان، بئر ظوتتذرا ياشتئن ظأتةي دئگةن ساقچئ باشلئقئنئ 16~17ياشلئق بئرقئزنئث، بولذپمذ بئر باش قةهرئماننئث - مئنئ ظالماقچئ بولذپتئ- دئيئشئ هة...ي...! 4.دةپسةندة قئلئنغان جةثچئ ظوبرازئ كئتاپنئث ظاخئرقئ قئسئملئرئنئ ظوقذغئنئمئزدا، ظايزأهرةنئث دإشمئنئ ماجئثسا دةريا بويئ تةرةپكة قئچئپ ماثغاندا، ظايزأهرةگة ظةسئر چإشإپ قالغانلئقئنئ بئلئمئز. ظايزأهرة ظوفتسئرنئ قوغلاپ يإرإپ، يارئلاندذرذپ ظةسئرگة ظالئدذ، ظةهؤال شذنداق ظئكةن ماجئثسا: - ظئم، ظةمدئ بذ مئنئ بوش قويمايدذ-، دةپ ظويلاپ، قولئغا تاش ظئلئپ، ظايزأهرةگة تاشلانغان بولسا، ظايزأهرة ظذنئث كأكرئكئنئ «غةلؤئردةك ظأتمة- تأشإك قئلئؤةت» كةن ياكئ ماجئثسا قاچئمةن دةپ، تئيلئپ ظئگئز ياردئن چإشإپ كئتئپ، ظاندئن «ظذنئث جةسئدئ مذز ظإستئدة ظئتنئث پوقئدةك سةت يئيئلئپ» ياتقان (260- بةت) بولسئمذ بولاتتئ. ظةپسذس، ماجئثسا ظأزئنئث ظاجئزلئقئنئ ظئپادئلةپ «كاچكذلغا چإشإپ كةتكةن ظوغلاقتةك تئترةپ»، ظذنئثدئن شةپقةت تئلةپ تذرغان بئر چاغدا، ظايزأهرةنئث ماجئثسانئ دئكتار ظاپتذماتنئث ظوقئغا تذتذپ ظألتإرؤئتئشئ بئلةن، ظايزأهرةدةك ظةقلئ هوشئ جايئدا ظئنسان، يةنة كئلئپ تاشقورغان ظئنقئلاؤئ پئداظئيلئرئنئث بئر جةثچئسئ، ظةث ظاخئرئدا «ياغاچ مئدال» ناملئق كئتاپنئث «باش قةهرئمان»ئلئق سالاهئيتئ تإگئدئ. ظئككئ تةرةپ ظذرذش قئلئؤاتقاندا، كئم- كئمنئ ظألتإرسة ظأزئنئث تةلئيئ، لئكئن ظةسئرلةرنئ ظألتإرمةسلئك، خارلئماسلئق توغئرئسئدا خةلقظارادا ظاللئقاچان قانذن ماقذللئنئپ بولغان. تاشقورغان ظئنقئلابئ قوماندانلئق شئتابئنئث رةهبةرلئرئ ؤة بذ ظئنقئلاپنئث جةثچئلئرئ جةنؤة ظةهدئنامئسئدئكئ مذشذنچئلئك بئر ماددئنئ بئلمةسمئدئ؟ ظايزأهرةنئث خةلقظارا قانذن ؤة تاشقورغان ظئنقئلاؤئ قوماندانلئق شئتابئنئث مذشذ قانذن ظاساسئدئكئ بذيرذقلئرئغا بئلئپ تذرذپ خئلاپلئق قئلئشئ بئلةن، ماجئثسا ؤة خاظئن ظئرئ كامال ظوخشاش ظذسذلدا دةرگاهئغا كةتتئ. قصنئ ظذنئث بئر مةسظذلئيةتچان ظئنقئلاؤئ جةثچئ، باش قةهرئمان، بئر ظادةملئك ظاثغا ظئگة ظةقئل- ظئدراكلئق ظئنسانلئق ظوبرازئ؟!

توغرا، ظذ ظئككئسئنئ هامان ظألةتتئ دةپ تذرايلئ. لئكئن ظذلار ظالدئ بئلةن سوتلئنئشئ، ظأزلئرئنث جئنايئ هاياتئنئ تاپشذرذشئ كئرةك ظئدئ. ظذ ظئككئسئ سوراق قئلئنسا، ظئنقئلاپقا پايدئلئق ظاخباراتلارغا ظصرئشئش، ظأز ظئچئدئكئ جاسذسلارنئ بئلئؤئلئش ظئمكانئيتئ تذغذلغان بولار ظئدئ بةلكئم. ظايزأهرة ظذنداق ظاددئي ظادةم ظةمةس تذرذقلذق، ماجئثسا بئلةن كامالنئ ظايرئم- ظايرئم ظةسئر ظالغاندئكئن، ظذلارنئث قولئنئ ظئگئز كأتإرگإزإپ، ظاقساقلاتقئنئچة، ظذلارنئث بذ «بئچارة هالئتئنئ ظةجداتلئرئنئث بإيإك روهئغا، شةرمةندة هالئتئنئ پإتكإل جاهانغا، خارابة هالئتئنئ ظذلذغ ظاللاغا كأرسئتئپ» (260- بةت) شئتاپقا ظئلئپ بارغان بولسا، ظذلار ظألإمگة لايئق بولغان تةقدئردئمذ شئتابنئث بذيرذقئ بويئچة ظألتإرإلگةن بولسا ظايزوهرةنئث ظسمئ- جئسمئغا لايئق ظئنقئلابئ قوشذننئث جةثچئسئ، ظذلذغ غاية ظئستةكلةرنئ كأثلئگة پإككةن، ظةركئنلئك ظازاتلق ظإچإن كأرةش قئلغذچئ ظئنسان،  يةنة كئلئپ «ياغاچ مئدال» ناملئق كئتاپنئث باش قةهرئمانئ بولغئنئ تاشقا مأهإر باسقاندةك ظئسپاتلانغان بولاتتئ. تاشقورغان ظئنقئلابئ- هةرگئزمذ ظايزوهرةنئث خذسذسئي ظأچ- ظاداؤةت جصدئلئ ظةمةس. ظذ مئليذن سان ظئچئدئكئ خارلانغان  هةر مئللةت ظةمگةكچئ خةلقئنئث زذلذمغا قارشئ تإرإش ظئرادئسئنئث نامايةندئسئ.

ظوقذرمةنلةرگة ظايانكئ، سوؤصت ظئتتئپاقئنئث دذنياؤئ شأهرةتكة ظئگة «بذيةرنئث سةهرئ جئمجئت» ناملئق كئنو فئلئمئنئ دةل مذشذ يةردة تئلغا ظصلئپ ظأتإشئمئزگة ظةرزئيدذ. فئلئمنئث ظاخئرئدا پئروپپورشئك گئرمان تاجاؤذزچئ ظارمئيسئنئث تذرالغذسئغا تذيذقسئز باستذرذپ كئرئپ، بئر قانچة نئمئسنئ ظةسئرگة ظالئدذ- دة، ظذلارنئث قوللئرئنئ ظئگئز كأتإرگإزإپ، ظاقساقلاتقئنئچة، ظذلارنئث «بئچارة هالئتئنئ ظةجداتلئرئنئث بإيإك روهئغا، شةرمةندة هالئتئنئ پإتكإل جاهانغا، خارابة هالئتئنئ ‹مأهتةرةم ظةيسا›غا كأرسئتئپ»، مئث بئر جاپالارنئ چةكسئمذ ظاچلئقتا پذتئنئ ظاران ظاران يأتكئيةلئسئمذ قةتظئي بةرداشلئق بصرئپ، ظةسئرلةرنئ ساق- سالامةت قئزئل ظارمئية تذرذشلذق ظازات رايذنغا ظئلئپ بارئدذ. مذبادا ظذنئث قولئدا ظاپتذمات بولغاندئن كئيئن ظذلارنئ تا...تا...تات قئلئپ سصرئؤةتسئمذ «جةنؤة ظةهدئنامئسئگة خئلاپلئق قئلدئث» دةپ ظئسپاتلايدئغان هئچ كئشئ يوق ظئدئ، لئكئن پئروپپورشئك ظذنداق قئلمئدئ. نئمة ظإچإن؟ شذنئث ظإچإنكئ: ظذ- بئر تاجاؤذزچئلئققا قارشئ قئزئل ظارمئية جةثچئسئ، ظذ بئر روس ظوغلئ !.... كئنو فئلئمئدة ظذ ظأزئنئث مذشذ سالاهئيئتئنئ تولذق نامايان قئلدئ.

ظةپسذس، ظايزأهرةچذ؟ ياق- ياق، ظذ هئچنئمئنئ نامايةن قئلالمئغاننئث ظإستئگة، گومئنداث ظةكسئيةتچئلئرئنئث ظةينئ چاغدئكئ «تاشقورغان ظئنقئلاؤئ دئگةن ظئلئدئكئ ظالتة ظوغرئنئث ظوسئرئقئنئ پذراپ پةيدا قئلغان مالئمانچئ ظوغرئ تاغلئقلارنئث توپئلئثئ، ظذلار دئگةن باندئت، خةلقنئ بذلاپ ناهةق قان تأكإپ، جان باقئدئغان ظوغرئلار...» دئگةنگة ظوخشاش ظةكسئيةتچئ تةشؤئقاتئغا گذماشتئلئق رول ظوينئدئ خالاس. چوپانئ ظارئدئن 50 يئل ظأتكةندة، بذ كئتاؤئ ظارقئلئق گومنئداث ظةكسئيةتچئلئرئنئ يالغان پاكئت بئلةن تةمئن ظةتمةكچئمذ زادئ؟! ظايزأهرةنئ دةسماية قئلئپ تاشقورغان ظئنقئلاؤئ جةثچئلئرئنئث يإزئگة قارا سإركةشتئن ظذيالمئغان ظاپتذر، گومئنداث ظةكسئيةتچئلئرئنئث جةنؤة ظةهدئنامئسئگة قانچئلئك دةرئجئدة ظةمةل قئلغانلئقئغا نةزةر سئلئپ باقسذنچذ؟! 

گصنرال ظصسهاقبةگ بصتئمنئث روهئنئ ظئجرا قئلئش ظإچإن، بئرلةشمة هأكإمةت نامئدئن ظالدئ بئلةن قئرغئز، تاجئك جةثچئلةرنئث قولئ ظارقئلئق (ظذلار دةسلةپتة قورال تاپشذرمئغان ظئدئ.) ظذيغذر يئگئتلةرنئث قولئدئكئ قورالنئ يئغئؤئلئپ، بارار جايئغا يوللصؤئتئپلا ظإرإمچئگة كةتتئ. ظذ تصخئ ظايرئدئرومغا قونماستا گومئنداث ظةكسئيةتچئلئرئ قايتارما زةربئگة ظأتإپ، بئخارامان ظأيلئرئگة قايتئشئؤاتقان قئرئنداشلئرئمئزنئ بومباردئمان قئلئش، ظوققا تذتذش، قئلئچلاپ، نةيزئلةپ، پئچاقلاپ ظألتإرإش، تئرئك كأمإش، بوينئغا تاش باغلاپ دةرياغا تاشلاپ تذنجذقتذرذپ ظألتإرإش... قاتارلئق قةبئه جئنايئ جازالارنئ قوللئنئپ قئرئشقا باشلئدئ. 1945- يئلئ 8- ظاينئث 15- كإنئدئن 1946-يئلئ 7-ظاينئث 12- كإنئدئكئ قورال تاپشذرذشقئچة بولغان ظازكةم بئر يئل ؤاقئت ظئچئدئكئ دإشمةن بئلةن بولغان جةثلةردة قذربان بولغان جةثچئ 4000غا يةتمةيتتئ. قورال تاشلاپ 1949- يئلئ 10- ظايغئچة بولغان ظارلئقتا جةمظئي زئيانلانغان قئرئنداشلئرئمئز 8000دئن ظئشئپ جةثدة قذربان بولغان، زئيانكةشلئككة ظذچرئغانلارنئث ظومومئي سانئ 12مئث كئشئ دةپ قةيت قئلئندئ.(«ظأمإر داستانئ» 2- قئسئم ‹تاشقورغان ظئنقئلابئ توغرئسئدا› سةيپئدئن ظةزئزئ). بذ قئرغئنچئلئقنئث هةممئسئ ظئنتايئن قةبئه بولدئ. ظةث قةبئه بولغان ؤةقةنئث بئرئ 1946- يئلئ 9- ظاينئث ظاخئرلئرئدا يإز بةردئ. گومئنداث ظةكسئيةتچئلئرئ جاللاتلئرئ ظارقئلئق يئگئتلئرئمئزنئ قئرغئن قئلئپ بولذپ، ظذندئن كئيئن 1000نةپةر قئرغئز، تاجئك يئگئتنئ قورالسئزلاندذرذپ، مازاردارا دئگةن جايغا بذيرذق بئلةن پئيادة ماثدذرذپ ظئلئپ بئرئپ، ظئلئك دةرياسئ بئلةن ظوپران دةرياسئنئث ظارلئقئدئكئ سايلئققا جذغلاپ، بئر قئزئل بئر ظاق ظايرذپئلاننئ ظايلاندذرذپ ظذچذرذپ، بومباردئمان قئلئپ، ظاندئن مئدئرلئغانلئكئ جاننئ ظوققا تذتذپ، ظذندئن كئيئن ظالدئن تةييارلاپ قويغان ظاتلئق قوشذننئ چئقئرئپ، بئر- بئرلةپ قئلئچلاپ، پئچاقلاپ، نةيزئلةپ ظألتإرإپ، شذ كإنئ كئچئسئ جةسةتلةرنئ كأيدذرذپ يوق قئلئؤةتكةن. بذ پاجئظةدة، گذؤاهچئ سإپئتئدة بئر نةپةر قئرغئز جةثچئ مأجئزئلةرچة هايات قالغان بولذپ، ظذ بئر ظاماللارنئ قئلئپ بةشكةنتتاغنئث مذمذق دئگةن يئرئدئكئ دوستئ توقنئياز ظاخذننئث يوشذرذپ بصقئپ پةرؤئش قئلئشئ بئلةن ظامان قالغان. (ظئزاهات: بئز بذماتئرئيالنئ قاغئلئق بازار باغ مةهةللة ظئجتئماظئ رايذن 3- مةهةللئدة ظولتذرذشلذق ظابدذؤايئت توقنئياز دئگةن كئشئدئن ظالدذق، بذ كئشئگة دادئسئ توقنئيازظاخذن ظصيتئپ بةرگةنكةن.) كةمئنة بذ ماتئرئياللارغا ظئگة بولغان چئغئمدا، هذجذدذمدا ظاجايئپ بئر ظئچئنئش پةيدا بولذپ قالدئ. ظارئدا 60 يئلچة ؤاقئت ظأتكةن بولسئمذ، بذ مئث نةپةر جةثچئ ظإن تئنسئز ظالةمدئن كئتئپتذ- يذ، هئچكئم بئر ظةسكئ چالما چاغلئق نةرسئدة بةلگة قئلئپ، ظذلار ظإچإن خاتئرة قالدذرذپمذ قويماپتذ. ظاه....قئسمةت!!!....... ظذلار بئزنئث بةخت- ساظادئتئمئز ظإچإن جةث قئلغان قصرئنداش مئللةت جةثچئلئرئ ظئدئ. ظذلار ظذنتذلذپ كةتسة ظادئللئق بولمايدذ. پئقئرنئث ظذلارغا ظةسكئ چالمئدا بولسئمذ خاتئرة قالدذرذپ قويذش قولذمدئن كةلمئدئ، شذنداق بولسئمذ بذ مةرسئيةمنئ ظذلارنئث ؤاپاتئغا قةبرة تاش قئلدئم. مئث پئداظئيغا مةرسئية ظاينئ بولذت باسقان كصچئدة ، ظارخئلوگقا ظذچرئغان چاغدا ، قان ظئچئدة قالغانتئ قةلظة. سةركةردئنئث سذنغان قئلئچئ . تارئخچئنئث ظاجئز كأزئدئن، جئئسمئ ظذنئث كةتسئمذ كأيإپ، كأز ياش بولذپ ظاقتئ شذ ؤةقة. ظإزإلمةپتذ يانئث كصرئچئ.

ظئلئك بئلةن ظوپران بئتئدة، قئرغئن بولدئ مذدهئش كصچئدة . مئث پئداظي كةتتئ ظالةمدئن ، ظةؤلاتلئرئ ظوتنئث ظئچئدة...! توغرا. «ؤاقئت ناهايئتئ نذرغذن ظئشلارنئ ظذنتذلدذرئدذ، كأپ ظئشلار ؤاقئت سةؤةبئ بئلةن يإز بةرمئگةندةك بولذپ كصتئدذ.» بئز يذقارقئ ظئككئ سئلئشتذرمئنئ كأردذق. ظةسئرلةرنئ ظألتإرگئنئ يالغان باش قةهرئمان ظايزوهرةمذ ياكئ راست هةقئقئ خذنخذر- گومئنداث ظةكسئيةتچئلئرئمذ؟! ظاپتذر ظايزأهرةگة ظئككئ ظةسئرنئ ظألتإرگإزإپ «قةهرئمان» قئلدئ. بئز پاكئت ظالدئدا شذنداق خئتاپ قئلئمئزكئ: بذ قئپيالئثاچ تأهمةت. گومئنداث ظةكسئيةتچئلئرئگة يالاقچئلارچة بئرئلگةن يالغان گإؤاهلئق!!!

بئزنئث ظةستايئدئللئق بئلةن ظئگةللئگةن ماتئرئياللئرئمئزغا ظاساسلانغاندا، بئريئلغا يئقئن داؤاملاشقان تاشقورغان ظئنقئلاؤئدا قذلذنظاغذ قئرغئزلئرئنئث مأتئؤئرئ هاپئزبةگنئث 24 ياشلئق قئزئ پاتئمة خئنئمنئث دادئسئغا ظةگئشئپ ظئنقئلاپقا قاتنئشئپ، دادئسئنئث كاتئؤئ ؤة مذهاپئزةتچئسئ بولذش سالاهئيتئ بئلةن ظةرةنچة كئيئم كئيئپ قورال تذتذپ ظإچ قئتئم جةثگة كئرگئنئدئن باشقا تاجئك قئزئ دئلدانئخاننئث يامغذردةك يئغؤاتقان پئلموت ظوقلئرئغا پةرؤامذ قئلماي دإشمةن ظاكوبئنئث ظأگزئسئگة يامئشئپ چئقئپ قولئدئكئ پارتلاتقذچنئث ظوت پئلئكئنئ تذتقان هالدا ؛«-  قاراقچئلار     دةرهال تةسلئم بولذش     قارشئلئق كأرسةتسةث ؤاي دئيئشكئمذ ظإلگإرةلمةيسةن   كذكذم تالقان قئلئپ كإلإثنئ كأككة سورئؤئتئمةن  »     دةپ تةهدئت سئلئپ 30نةچچة قورچاق ساقچئنئ ظةسئر ظئلئپ پولئك كوماندئرئنئث ظالدئغا هةيدةپ ظئلئپ كةلگةن .بئزدة پاتئمة خئنئمنئ رئزؤانگإلگة ،دئلدانئخاننئ كأرةش قةهرئمانئ زئخرذللا نادئرذپقا سئلئشتذرالئغذدةك ظئقتئدار يوقمذ؟  بئز ظاياللارنئ يازئمئز دئسةك  مانا مذشذنداق رئظالنئ ظايال قةهرئمانلانئ يئزئشئمئز كئرةك . بئز تذرمذشقا چوثقور چأكإپ ظئزدةنمئسةك  ظذلارهةر قانچة  پارقئرئسئمذتوپا ظاستئدا كأمإلإپ قالغان ظالتذنغاظوخشاش كأمإلإپ قئلئؤئرئدذ.   گةپ -  بئزنئث ظئزدئنئشئمئزگة باغلئق .  يازغذچئ دئگةن تذرمذش ظذگةنمئسئمذ ظئزدةنمئسئمذ بولئؤئرئدذ،كئم بئرةر پارچة ماقالة يازسا شذنئ كأچإرذپ ظوغئرلاپ كئتاپ يازسا كذپاية دةيدئغان مئزان ظةزةلدئن يوق.   ظأزئمئز ظئزدةنمةي خةقنئث ظةمگئكئگة كأز مألدإرلئتئپ ظوغذرلذق  قاقتئ- سوقتئ  قئلمئشلئرئ بئلةن شذغذللانساق يازغذچئ بولالئغان تةقدئردئمذ ظادةم بولالمايمئز.       

قئرغئز يازغذچئسئ چئثغئز ظايتماتوف «يازغذچئ- دةؤئرنئث ؤئجدانئ» دئگةن ظئدئ. ظاپتذرنئث ظايزأهرةنئ بازارغا سالغان چصغئدا ؤئجدانئ نةگة كةتكةندذ؟ ياكئ «ؤئجداننئ چئث قذچاقلئؤال» (252- 289- بةتلةر)غئنئچة ظذخلاپ قالغانمئدذ- هة!. هةممة كئشئ ؤئجداننئثلا گئپئنئ قئلئدذ. گةپ- مةن داؤاملئق ؤئجدان توغئرئسئدا سأزلةيمةنيذ، ؤئجدانئم بئلةن ظئش قئلالئدئممذ يوق؟- دئگةننئ ظويلاپ قويذشنئث ظأزئلا، شذ كئشئدة ظازراق ؤئجدان دئگةن نةرسئنئث بارلئقئنئ بئلدإرئدذ. جةثچئ دئگةن ظذقذمنئث يةنة بئر مةنئسئ- بذيرذقنئ ظئجرا قئلغذچئ دئگةنلئك بولئدذ. باشلانغذچ بئلئم سةؤئيئسئگة ظئگة كئشئلةرگة ظايانكئ: جوثگو خةلق پئداظئلار قوشذنئنئث ظصنتئرناتسئظونالئزئم جةثچئسئ چئيذ شاؤيإن، بذيرذق بويئچة دذشمةن پوزئتسئيةسئگة 100مئتئرچة كئلئدئغان سئتئراتئگئيئلئك ظورنئ مذهئم بئر جايغا يوشذرنئدذ. دإشمةن ظصهتئيات قئلئپ، گازارما ظةتراپئدئكئ ظوت چأپلةرنئ كأيدذرؤئتئش ظإچإن كأيدذرگإچ بومبا تاشلايدذ. مذشذنداق جئددئي ؤةزئيةت ظاستئدا چئيذشاؤيإن ظأزئنئ بئر تاغ بألئكئ بصسئپ تذرغاندةك قصمئرلاپمذ قويمايدذ. ظةمئليةتتة ظذ بةدئنئگة تذتاشقان ظاجئز ظوتنئ قولئدا شذنداققئنة بئر مئجئؤةتكةن بولسئلا ظوت ظأچإپ، ظذ هايات قالغان بولاتتئ. بئراق ظذ ظذنداق قئلمئدئ. ظذ پاراسلاپ كأيذپ، هةتتا شةرةپ بئلةن قذربان بولغذچة مئدئر- سئدئر قئلمئدئ. بذ نئمئدئگةن ظالئيجاناپ روه هة؟! نةتئجئدة دإشمةن ظارمئيسئ هئچنئمئنئ سئزةلمئدئ. پئداظئي قئسئم جةثچئلئرئ دإشمةننئث كصكئردئكئدئن چئقئپ غةلبة قازاندئ. جةثچئنئث قئممئتئ- مانا مذشذنداق يةردة ظئپادئلئنئدذ. بذيرذققا بوي سذنالمئغان كئشئ جةثچئ بولالمايدذ، شذنداق ظئكةن، ظايزأهرةنئث بذ كئتاپقا باش قةهرئمان بولذش سالاهئيتئ ظإزإل- كئسئل رةت قئلئنئدذ.

          5 .ظةسةردئكئ تذرمذش چئنلئقئ ؤة مةنتئقة مةسئلئسئ        

ظاپتذر تةسؤئرلئگةندةك: ظايزأهرة خئلئ ظذقذمذشلذق ظاظئلئنئث قئزئ. كئچئكئدئنلا خةت ساؤادئ چئققان، ظازاتلئقتئن كئيئن ظذ 18يئل ظوقذتقذچئ بولدئ. ظذ بذ جةرياندا ياكئ ظون يئللئق تإرمئدئن چئققاندئن كئيئن، ياتلئق بولذپ باقمئدئ. ظذ «ياغاچ مئدال» ظئسئپ تارتئپ چئقئرئلغاندا، ظأزئ ظوقذتذپ تةربئيئلئگةن ظوقذغذچئلار ظذنئ كأرةش- پئپةن قئلدئ. خوخا تئكةن، يانتاق، ياغاچ مئلتئقنئث پاينئكئ بئلةن ظذردئ...! ؤاهاكازالار.

1)كئشئلئك تذرمذشتا، مةيلئ ماتئرئيالئستئك، مةيلئ ظصدئيالستئك ظصتئقاد قارئشئدا بولسذن ياكئ خان- پادئشاهلارنئث تذرمذش رئسالئسئ ؤة ياكئ ظاددئ ظةمگةكچئ خةلقنئث ماقال- تةمسئللئرئگئچة بولسذن، ظوقذتقذچئ (بولذپمذ ظايزأهرةدةك يوشذرذن مذهةببئتئ بار ظايال ظوقذتقذچئ)نئث بالئلئق بولسا، ظةؤلات قالدذرسا بولمايدئغانلئقئ توغئرئسئدا هئچقانداق سئهئرلئك هئكمةت يوق. چإنكئ ظوقذتقذچئمذ ظادةم. ظوقذتقذچئ- ظةلؤةتتة ظئنسان روهئنئث ظئنژئنئرئ.  هاياتلئق پاظالئيةتلئرئدة تذرمذشتئكئ ظئغئرچئلئقلارنئ باتذرلذق بئلةن يئثئش، مةسئلئلةرگة ظصغئر بصسئقلئق، كةث قورساقلئق بئلةن مذظامئلة قئلئش، ظالدئ بئلةن باشقئلارنئث بةخت ساظادئتئ ظإچإن، ظذندئن كئيئن ظأزئنئث تذرمذش مةظئشئتئ ظإچإن ظئشلةش، خئزمةت ؤة كأرةشتة تةلةپچان، تذرمذش پاراغئتئدة شإكرئچان، قاناظةتچان بولذش، ظاچكأز، كاززاپ، خئيانةتچئ بولماسلئق جةهةتلةردة ظوقذتقذچئ بولغان كئشئ چوقذم هةر قانداق كةسپتئكئ كئشئلةرگة ظإلگة بولذشئ لازئم. ظذنداق بولمايدئكةن «ظئنسان روهئنئث ظئنژئنئرئ» دئگةن ظاتالغذ ظابئستئراكئت بئر ظذقذم بولذپ قالئدذ. مذنداقچة ظصيتقاندا، ظوقذتقذچئمذ ظاللاهنئث ظئنسانلار بئشئدئن كةچإرإشكة، بةهرئمان بولذشقا تئگئشلئك تذرمذش قانذنئيةتلئرئ ؤة مةنپةظةت- مةظئشةتلئرئدئن بةهرئمان بولذش هوقذقئغا ظئگة. هةر قانداق كئشئگة نئسبةتةن ظادةم تةربئيلةش، ظةسةر يئزئپ قالدذرذش، ياتلئق بولذپ، خوتذن ظئلئپ، ظةؤلات قالدذرذش- تامامةن بئر- بئرئگة ظارلاشتذرؤئتئشكة بولمايدئغان ظإچ ظئش. بذ ظإچ ظئش بئر- بئرئگة ظارلاشتذرؤئتئلسة ياكئ بئرئنئث ظورنئغا بئرئ دةسسئتئپ قويذلسا هاياتلئقنئث قانذنئيةتلئرئگة، رئظال تذرمذشقا، ظاخئردا كئلئپ مةنتئقئگة ظذيغذن كةلمةيدذ. 

2) توغرا، ظئنسان مةؤجذت ظئكةن مذهةببةت مةؤجذت بولئدذ. رئظاللئقتا هةممة كئشئنئث ظأزئ ياخشئ كأرگةن كئشئسئگة ظئرئشةلئشئ ناتايئن. خوش، ظايزأهرةنئث ياقذپقا مذهةببئتئ بار دةپمذ تذرايلئ، ظادةم دئگةندة فئزولوگئيةلئك ظصهتئياج بولئدذ، تصرئك ظادةمنئث قورسئقئ كإندة ظإچ ؤاخ ظاچئدذ. پولذ يئگئسئ بار ظادةم پولذ تاپالمئسا، زادئ هئچ نئمة يئمةمدذ؟ پولذ بولمئسا، زاغرا بولسئمذ يئمئسة، ظذ ظاچلئقتئن ظألئدذ. دئمةك: ظامال قئلئپ نورمال تذرمذش كةچإرإشكة توغرا كئلئدذ. بذ يةردة بئز ظةجداتلئرئمئز تئلئدا ظاللئقاچان چأچةككة ظايلئنئپ كةتكةن يةتتة ظاشئقنبث بئرئ «كاككذك بئلةن زةينةپ» توغرئسئدا قئسقئچة توختئلئمئز. چأچةكلةردئن بئلئشئمئزچة كاككذك بئلةن زةينةپ دةپ ظئككئ ظاشئق ظأتكةنئكةن .كاككذك شور دةريانئث ظذ قئتئدا ظئمئش . زةينةپ هةر يئلئ ظإرإك پئشاي دئگةندة بئز تةرةپلةرگة كئلئپ «كاككذك،كاككذك» دةپ سايرايدئكةن. كاككذك زةينةپنئ ظئزدةپ بئز تةرةپلةرگة كئلةلمةيدئغان بولسا كئرةك،زةينةپ كاككذكقا ظئرئشةلمئسئمذ چوثئيئپ كةتكةن ظةركةك چار پاقئنئ چاثگئسئغا ظئلئپ چئقئپ ياكئ بوز غورلاي دةيدئغان يةنة بئر ظذچار قذش بئلةن تئپئشئپ جإپلئشئپ تذخذملاپ بالئسئنئ ظذچذرذپ ظةگةشتإرإپ كةلگةن جايئغا قايتئپ كئتئدذ . ظذنئث باللئرئ هةرگئزمذ چار پاقئغاياكئ بوز غورلايغا ظوخشاپ قالمايدذ. ظذنئث كاككذك بئلةن دئدار كأرشةلةيدئغان كأرشةلمةيدئغانلئقئ بئزگة قاراثغذلذق بولسئمذ ،مذشذ قانذنئيةت بويئچة ظةؤلات قالدذرئدئغانلئقئ - پاكئت. دئمةك ،ظةسةردئكئ باش قةهرئمان ظايزأهرةنئث ظاددئي بئر پةسئل قذشئنئمذ دورئيالمئغانلئقئ ظوقذرمةننئث كأثلئنئ يئرئم قئلئدذ. مذهةببةت ظادةمنئث تصنئدة بولمايدذ بةلكئ كأثلئدة بولئدذ. ظاللئقاچان ظألإپ كةتكةن ياقذپ ظإچإن، بئر ظأمإر ياتلئق بولماي پةرزةنت كأرإپ ظةؤلات قالدذرذشنئث ظورنئغا:- «شذ ظةمةسمذ، سئزسئز ماثا بالئنئث نئمة كئرئكئ زادئ، بالا دئسة مئنئث ناهايتئمذ ظوماق بةش بالام بار. بئرئنچئسئنئث ظئسمئ ‹زةرةپشان ظارئسلانلئرئ›، ظئككئنچئسئنئث ظئسمئ‹ظاي هامان چئقئدذ›، ظذچئنچئسئنئث ظئسمئ ‹مذناپئقنئث سأيگئنئ›، تأتئنچئسئنئث ظئسمئ ‹ظذيغذر ظصتنوگئرافئيسئ›، بةشئنچئسئنئث ظئسمئ ‹خةير- خوش سأيإملإك كالؤا› ظالتئنچئ بالام يصقئندا دذنياغا كئلئدذ، ظذنئث ظئسمئ ‹ظاخئرقئ تةبةسسذم›»(200- بةت) دةپ ؤةز ظصيتئشلئرئنئ جانابئ ظاپتذر ظوقذرمةنلةرگة نئمة دةپ چإشةندذرةركئن. شذنداق بولغاندا ظايزوهرة بالا تذغماي ظةسةر تذغئدئغان ظايال بولذپ قالمامدذ؟ ظايزأهرةنئث يذقئرئدا يازغان بئرقانچة پارچة ظةسئرئ هةرگئزمذ ظذنئث ظأزئگة، ظأزئ ظارقئلئق ظئنقئلاؤئ ظئشلارغا ؤة ظذيغذر مئللئتئگة قالدذرغان ؤارئسئ ظةمةس، بةلكئ ظاپتذرنئث ظايزأهرةنئ كأتإرإپ چئقئشتئكئ دةسمايئسئدذر. ظاپتذر ظايزأهرةنئ «مذشذ مذشذ ظةسةرلةرنئ يازغان يازغذچئ» دةپ بازارغا سالسا، قايسئبئر هاماقةت، قارا- قورساق كئتاپخان ظئشئنئپ قئلئپ، «هة شذنداقكةن» دئسة جانابئ ظاپتذرنئث شان- شأهرئتئ پةلةكلةردئن هالقئپ كصتةر بةلكئم. ظاپتذرنئث بذ دةسمايئسئ هةرگئزمذ، ظايزأهرةنئث ؤة ظايزأهرة شذغذللانغان ظئنقئلابئ ظئشلارنئث ؤارئسئ دئگةن گئرامماتئكئلئق ظذقذمنئث ظورنئنئ تولدذرالمايدذ. بذ ظاددئي ظإچ ظئشنئ مذشذنداق ظارلاشتذرؤةتكةن ظاتالمئش ظوقذتقذچئنئث ظئنسان روهئنئث ظئنژئنئرئ بولالئشئغا ظصغئ يوق ظئشتان كئيئپ ظوينايدئغان كئچئك بالئمذ ظئشةنمةيدذ. ظاپتذر باش قةهرئماننئ قانداق يارئتئشنئ چإشةنمئگةن بولذپلا قالماي، ظأزئ ؤة ظذيغذر خوتذن- قئزلئرئنئث ظصنسانئي ظوبرازئنئمذ توغرا چإشئنةلمئگةن. شذثا باش قةهرئمان ياراتتئم دةپ بئر شاللاق، چإشكإن، ساغلام بولغان ظةخلاق قارئشئ ظاجئز، كوراث بةثگئدةك «ظاخئرقئ تةبةسسذم»نئ مئث يةردة تةكرارلاپ، مئث قئتئم ظئسپاتلاپ، ظةپسذن ظوقذغاندةك ظأزئگة- ظأزئ گودذثلاپ، ظأمإر بويئ ياقذپنئث غصجئكئنئ چئلئپ، هةممئنئ ظذنتذغان، نئرؤئسئ ظاجئز بئر مةزلذم كئشئنئث ظوبرازئنئ يارئتئپ قويغان. قةلةم تذتقان ظئكةنمئز بذنداق «باش قةهرئمان» لاردئن ظصبرةت ظئلئشئمئز كئرةك. ، بئز ظةدةبئياتتا قصلئپبازلئققا تايئنئؤالساقمذ بولمايدذ. ظصمكان بار ظأزگئچة ظذسلذپ ياراتساق ياخشئ ظئش. بئراق ظذسلذپ ياراتتئم دةپ ظألإكلةر تئرئكلةر بئلةن سأزلةشكئلئ تذرسا ظادةم بئر قئسملا بولذپ قالئدئكةن. ظةسةرنئث 192- بئتئدئن باشلاپ تصرئك ظايزأهرة بئلةن ظاللئقاچان ظألإپ كةتكةن ياقذپ بئردئنلا سأزگة چإشإپ، ظأزئنئث ظةهؤالاتلئرئنئ ظصيتئشقئلئ تذردئ: - «...ظةلياتقذ بئلةن ظذلار مئنئ ساقچئ ظئدارئسئنئث ظاتخانئسئغا ظئلئپ كئرئپ، قئغقا تئرئك پصتئ كأمصؤئتئشتئ. تاث ظصتئشئ بئلةن سئلةر هذجذمغا ظأتتإثلار، دإشمةن بئر قانچة ساظةتلا كئچئككةن بولسا مةن يةنة هايات قالاتتئم. مةيلئلا، ظأكإنمةيمةن، بذنئث بةدئلئگة...بئر مذنچة مةخپئي ظئنقئلاپچئلارنئ قذتقذزذپ قالدئم. شذنئث ظإچإن ظةزراظئلنئث ظالدئغا مةردانة قةدةملةر بئلةن بارالئدئم. ظذرذق- تذققانلئرئم، يذرتداشلئرئم مئنئ چوپانغا ظاپئرئپ دةپنة قئلئشتئ. بئراق سئز مئنئث هازامغا كئلةلمئدئثئز، شذنداق سصغئنئپ كةتتئم، ‹بةلكئم جةث ظالدئراشچئلئقئ بئلةن كئلةلمئگةندذ› دةپ ظويلاپ ظأزإمگة تةسةللئ بةردئم. پةقةت باهار كصلئپ، ظئللئق قذياش قةبرةمنئ قئزئتئشقا باشلئغان، قذشلار سايراپ، باهار سئمفونئيسئنئ ظورذنداؤاتقان كإنلةردئلا كصلئپ مئنئ شذنداق خذشال قئلئؤةتتئثئز» (298- بةت) ؤاهاكازالار. توؤا!!! كصلون جانلئق دئگةن ظألگةندئن كئيئنمذ سأزلةيدئغان، هئسسي تذيغذلئرئ ظألمةيدئغان ظوخشايدذ، ظةگةر راستئنلا شذنداق بولسا تئرئكلةرگة نةدة ظذ قئلغذدةك گةپ، سةزگإدةك هئسسي تذيغذ... ؟! هصچبولمئغاندا ظايزأهرة تذپراق بصشئنئ يوقلاپ كئلئپ، ياقذپنئ ظةسلةپ مذثلئنئپ ظولتذرذپ مإگئدةپ قئلئپ، ظوسذرذپ يئتئپ تازا ظذخلاپ، چإشئدة ياقذپ بئلةن هئلئقئدةك ظةهؤاللاشقئلئ تذرغان بولسئمذ ظوخشاپ قالار ظئدئ بةلكئم. ظاپتذر بذ يةردة ظأزئنئث قانداق كإلكئگة قئلئشئنئ ظويلئمئغان. چوپانئ ظةسةرنئث ظاساسئ ؤةقةلئكئنئ يةنئ يإرئكئنئ باشقئلارنئث ظةسئرئدئن ظصلئپ، ظذنئ بئر ظألإكنئث تصنئگة كأچإرإپ، كصلون پئرسذناژ ياراتقاندا، ظةسةرنئ قانداق ظاخئرلاشتذرذشنئ بئلةلمةي، يذقئرقئدةك لوگئكئغا چإشمةيدئغان خاتالئققا يول قويدئ. بئز ظاپتذرنئث تذرمذش چئنلئقئ ؤة مةنتئقة توغئرسئدئكئ قاراشلئرئنئث تولئمذ خاملئقئغا مذناسئپ، ظارتذق سأزلةپ ظولتذرذشنئث ظورنئغا كئچئكئمئدة بوؤام سأزلةپ بةرگةن «ظئككئ دوست»نئث هئكايئسئنئ بذ يةرگة قئستذرذپ ظأتإشنئ لايئق كأردإم. بذرذنقئ زاماندا ظئككئ دوست ظأتكةنكةن بئرئنئث ظئسمئ مةتروزئ، بئرئنئث ظسئمئ مةتقاسئم ظئكةن . ظاتا- ظانئسئ ظذلارنئ بةش يصشئدا موللئغا بئرئپتذ. 10يئلچة موللئدا ظوقذپتئكةن موللام ظذلارغا ساؤاق بئرئشكة ظاجئز كةپتذ. شذنئث بئلةن ظئككئ دوست ظوقذشنئ توختئتئپ ظأيلئرئگة قايتئشئپتذ. ظاتا-ظانئلئرئ «بالئلئرئمئزنئث ظذقذشئ زايا بولذپ كةتمئسذن» دةپ، خئلئ ظذرذنذپ باققان بولسئمذ، ظأز مةهةللئسئدة بئرةر ظئمام، مةزئنلئك چاغلئق بئر ظئش تةگمةپتذ. «بالئلئرئمئزنئ توپئغا پذچذلاپ قويمايلئ، جاهان دئگةننئث ظصتئكئ كةثرئ، شئكار قئلئپ باقسذن» دةپ سةپةر تةييارلئقئ قئلئپ ظذلارنئ يولغا ساپتذ. ظئككةيلةن بئرةر هةپتة يول يإرگةنكةن، ظوزذق- تألإك تإگةپتذ، پذتلئرئ قاپئرئپتذ. هاؤانئث ظئسسئقئدا بئر چألدئن چئقئپ، ياقا مةهةللئگة ظذلاشقانكةن قارئسا بئر كونا تاملئق، دةرؤازئسئ قئثغئر كةتكةن هويلئدئكئ ظةسكئ مورئدئن سإزإك تإتإن چئقئؤاتقئدةك، يصقئن بصرئپتئكةن گأش باسقان پولذنئث مةزئلئك هئدئ دئماغلئرئغا ظذرذلذپتذ. ظئككئسئ مةسلئهةتئنئ پئشذرذپ قئثغئر دةرؤازئنئ چئكئپتذ، هايال ظأتمةي باشلئرئغا ظاق سانچئغان ظوچذق چئراي بئر مةزلذم دةرؤازئنئ ظصچئپتذ. - ظةسسالامذ- ظةلةيكذم ظانا، يولدئن ظأتإپ كصتئؤئدذق، ظذسسذزلذق بئرةرمئكئن دةپ ظئشئكلئرئنئ قاقتذق- دةپتذ مةتروزئ هولذقمايلا. - ؤةظةلةيكذم ظةسسالام ظوغذللئرئم، قصنئ كئرئشسئلة- دةپتذ ظانا. ظذلار هويلئغا كئرئپتذ ؤة پولذ، قصتئق، بذلاق سذلئرئغا داخئل بولذشذپ، تازا هاردذقئنئ چئقئرئشئپتذ. هصلئقئ مةزلذمنئث ظئككئ قئزئ بولذپ چوثئنئث ظئسمئ زةينةپ، كئچئكئنئث ظئسمئ زةيتذنةم ظئكةن. مةزلذم ظذلار بئلةن ظةهؤاللئشئپ چإشئنئشكةندئن كئيئن: - بالئلئرئم سئلةر كةتمةثلار، مصنئث ظوغذل بالام يوق، بالئلئرئمنئث دادئسئ ظألإپ كصتئپ ظئككئ قئزئم بئلةنلا قالغانمةن، بالئلئرئم قاتارغا قوشذلاي دئدئ، ظاز ؤاقت تاقةت قئلئثلار، چوث قئزئمنئ بئرئثلارغا بئرةي، يةنة ظئككئ يئل تاقةت قئلئثلار، كئچئك قئزئمنئ يةنة بئرئثلارغا بئرةي. ماثا ظوغذل بولذثلار، ظةنة قاراثلار بذ جاي يذرتنئث بصشئ، سذنئث بصشئ، سذ ظإستئمئزدئكئ ظاشذ جئلغئدئن قئش- ياز ظصقئپ تذرئدذ. ظأيدة ظةر كئشئ بولمئغاندئن كئيئن يةرلئرئمئز تئرئلماي قئلئپ، ظصكئنلئرئمئز تاشلاندذققا ظايلئنئپ كةتتئ. مئنئث مئراسخورذم يوق، مذبادا سئلةر كةتمئسةثلار مةن ظألإپ كةتسةممذ كأزإم يإمئلار ظئدئ- دةپتذ. مةتروزئ ظويلاپ باقسا بذ مةزلذمنئث گئپئ راست، ظذ مذشذ ظأيدة قصلئپ بالا بولذش قارارئغا كةپتذ. مةتقاسئم بذ ظأيدة قصلئشنئ خذپ كأرمةپتذ. - هة...ي لامزةللة دوستذم، بئزنئث دادئلئرئمئز نئمة دئگةن؟ «بالئلئرئمئز شئكار قئلئپ باقسذن، خذدايئم بةختئنئ بئرئدذ» دئمئگةنمئدئ؟ دادئلئرئمئز بئزنئ توپئغا پذچئلانمئسذن دئگةندئكئن، بذ يةردة قصلئپ تذل خوتذنغا بالا بولذپ توپئغا پذچئلئنئپ يةر ظصچئپ يةر تصرئيامدذق؟ مةن بذنداق ظئشنئ قئلمايمةن، رئسئقئمنئ خذدا بئرئدذ، كةتمةن چاپمئغان ظادةممذ ظاچ قالمايدذ.- دةپتذ- دة، پئشئنئ قصقئپ كصتئپ قاپتذ .

  مةترذزئ ظالدئ بئلةن سةهةر تذرذپ تاهارةت ظئلئپ مةسچئتكة بئرئپ، نامازنئ جاماظةت بئلةن بئللة ظأتةپتذ. بةزئدة تازا پةرهئز تةككإدةك تصلاؤةت قئلئپ، مةسچئتنئث تام تورذسلئرئنئ لةرزئگة ساپتذ . ظذنئثدئن كصيئن ظأيئگة كئرئپ ناشتا قئلپ بولذپ، باغ ظارامنئث ظورةكلئرئنئ چصپئپ، بئكار قالسا قئر سئصلئپ ظصتئز بئنا قئلئپ، بئر يئل ؤاقئت ظئچئدة، بذ هويلا- قورذ ظةتراپئنئ يصثئ بئر تإسكة كئرگإزئؤئتئپتذ. بذنئثدئن تةسئرلةنگةن ظانا، ظأزئ تويلذق ظصلئپ يذرتقا چاي بئرئپ، قئزئنئ مةتروزئغا قوشذپ قويذپتذ.

ظةمدئ گةپنئ مةتقاسئمدئن ظاثلايلئ: ظذ شذ قاثقئپ كةتكةنچة چئقمئغان دأث، چإشمئگةن ظازگال، كأرمئگةن بازار، ياتمئغان مازار قالماي يئگئرمة يئل ؤاقئتنئ ظأتكإزإپتذ. چاچ- ساقاللئرئ ؤاقئتسئز ظاقئرئپ چئرايئنئ قورذق بئسئپتذ، ظذ ظذزاق يئللئق سةرسان- سةرگةردانلئقتئن جاق تويذپ، ظأز يذرتئنئ، ظاتا- ظانئسئنئ سصغئنئپ كةلگةن يولئنئ بويلاپ ظارقئسئغا يئنئپتذ. ظذ يولدا كصلئؤئتئپ، يئگئرمة يئلنئث ظالدئدئكئ دوستئ مةتروزئنئ ظصسئگة ظاپتذ- دة، مةتروزئ تذرذپ قالغان يذرتقا كصلئپ ظذنئ ظئزدةپتذ. كصلئپ قارئسا بذرذنقئ خارابة مةهةللئدئن ظةسةرمذ يوق. قاملاشقان بئر كالتا بازارغا كئلئپ قاپتذ، يولنئث بويئدئلا كاتتا خانئقا بارظئكةن، خانئقانئث ظارقا هويلئسئدا يذرت- يذرتتئن كةلگةن تالئپلار ظوقذؤاتقئدةك، ظالدئ تةرئپئدئكئ سةينا ظةتراپئدا لةثپذثچئ- دوغچئ، مةرةجچئ- قاسساپ، ظاشپةز- ناؤاي، مانتئپةز- سامسئپةزلةر، ياماقچئ- قاداقچئلار ظأز تئجارةتلئرئ بئلةن بولذؤاتقئدةك، دةث سارايلار مئهمانلار بئلةن لئق تذرغئدةك، نورمال تئرئكچئلئك بذ يذمئلاق مةهةللة بازئرئدا قايناپ تذرغئدةك... مةتقاسئئم ساپايئسئنئ شاراقلئتئپ سورذن تإزگةنكةن. بئر مذنچة بئكارچئلار ظذنئ ظارئغا ظصلئپ تاماششا كأرإشإپ تذرغان يةرگة مةتروزئ كئلئپ قاپتذ. - بذ بازاردا قةلةندةر يوق ظئدئ . قايسئ يذرتتئن كصلئپ قالغان دئؤانخاندذر بذ- دةپ ظويلاپتذ مةتروزئ. شذظارئدا بئكارچئلار: - هوي خاتئپ هاجئم كئلئپ قالدئ، يولنئ بوشئتئثلار دئيشئپ سورذننئ ظئچئؤئتئپتذ. مةترذزئ قارئسا يئگئرمة يئلنئث ظالدئدئكئ بئللة ظويناپ بئللة ظوقذغان، بئللة كئلئپ ظايرئلغان دوستئ مةتقاسئم ظئكةن. مةتروزئ بئلئندإرمةي كئرئپ كئتئپتذ دة، ظادةم چئقارتئپ مةتقاسئمنئ خانئقادئكئ قوبذلخانئسئغا كةلتإرإپ ظإستئ- بئشئنئ تإزةپ، چاچ- ساقاللئرئنئ ظالدذرذپ قورسئقئنئ تويغذزذپتذ.

ظةمدئ گةپنئ مةتروزئدئن ظاثلايلئ: مةتروزئ مذشذ تذل ظانا قصشئدا قالغان كإندئن باشلاپ بئر قولئدا ظئمان- ظصتئقاد، ظئلئم- مةرئپةتنئ، بئر قولئدا دئهقانچئلئق- هالال تئجارةتنئ چئث تذتذپ، تئرئكچئلئك پاظالئيتئنئ داؤام قئلغانكةن، يذرت جاماظصتئ ظذنئث ؤذجذدئدئكئ ظصلئم مةرئپةت نذرئنئ سصزئپ، مةهةللة مةسچئتئنئث ظئمامئ قئلئؤئلئشئپتذ. ظذندئن كئيئن، يذرت ظئچئدئكئ ظوقذش يصشئغا يةتكةن بالئلارنئ ظاتا- ظانئلئرئ مةتروزئغا ظةكئلئپ بصرئپتذ.  ظذنئث تالئپلئرئ چوث بولغانسئرئ قورذ ظةتراپئدئكئ تاشلاندذق يةرلةر يئثئ باشتئن ظصچئلئپ، مةهةللة ظصرئقئ چوثايتئلئپ ظأستةث ظئلئنئپتذ. ظةتراپ كأكةرتئلئپ يئثئدئن بئر يذمئلاق كةنت پةيدا بوپتذ، ظاي يئللار ظأتكةنسئرئ يولدئن ظأتكةن كةچكةنلةر قونسذن دةپ دةث سارايلار سئلئنئپتذ، شذنئث بئلةن يذرت- يذرتتئن تالئپلار مذشذ يةرگة كئلئپ ظوقذيدئغان بوپتذ، ظةؤزةل شاراظئت بئر- بئرئنئ تولذقلاپ، بذ مةهةللئگة بئر خانئقا سئلئنئپتذ، خانئقاغا مةتروزئ خاتئپ بولذپتذ، بذيةر مانا شذنداق قئلئپ ظاؤات بازارغا ظايلئنئپ كئتئپتذ. ظةمدئ گةپنئ مةتقاسئمدئن ظاثلايلئ :

مةتقاسئم ظأزئنئث «ظئلئم تةهسئل قئلئش»تا كأرگةن يذرت، بازار، مازايئ- ماشايئخلئرئ، تةهسئل قئلغان «سئهرئ- هصكمةت» ظئلئملئرئ، كةشپذ- كارامةتلئرئ هةققئدة خصلئ ؤاقئت ماختئنئپ سأزلةپتذ:- مةن خوتذنمذ ظالمئدئم، بالئمذ تاپمئدئم،- دةپتذ ظذ،- بالا دئيئشكة توغرا كةلسة مئنئث بالئلئرئم مذشذ خورجذنذمدا.- دةپتذ- دة، بئرقانچة پارچة شاتقذللانئ خورجذندئن چئقئرئپ مةتروزئغا تونذشتذرذپتذ، مةتروزئ قئياس قئلسا ظذ چةگدةم كئتاپلار «جئن، دأ پئرلئرئنئ مذسةخخةر قئلئدذ» دئيئلگةن، «قذپپا ظادةم»دئن نةقئل ظايةتلةرنئ ظئلئپ ظئسسئتقذ- سوغذتقذ قئلئشقا كئرةكلئك بولمئش، ظاچكأز ناظةهلئلةرنئ مةنسةپكة مئندذرئدئغان خةتمة تئلاؤةت قاظئدئلئرئ، رةقئپلةرنئ مةجروه لةقؤا قئلئدئغان، زالئملارنئ كإلدذرإپ ظاجئزلارنئ قاقشئتئشتا كئرةكلئك بولمئش توقامذللالار ظئكةن ... مةتقاسئمئنئث بئر گصلئنئ باقالماي، جان بصقئش ظإچإن ياساپ چئققان بذ ظالدامچئلئق رئسالئلئرئنئث سئرئنئ چإشئنئپ يةتكةن مةتروزئ:- ظاداش، بئلگةنلئرئث خصلئ كأپتةك قئلئدذ. قصنئ سئناپ باقمامدذق؟- دةپتذ. - بولئدذ، دةپتذ مةتقاسئم ظئككئلئنئپ تذرمايلا. - هة ظةمئسة سةن دئگئن قانداق سئنايمئز؟ مةتروزئ كإلإپ قويذپ شذنداق دةپتذ: - ظةمئسة ؤاقئت بئر كإن ، سةن تايئنئپ كةلگةن هاسئنئ ظأينئث بذلذثئغا تئكلةپ قويئمئز. سةن كةشپئ- كارامةتلئرئث بئلةن هاسئنئ ماثدذرذپ مصنئث قصشئمغا كةلتذرئسةن، ظذتئؤالساث مةن سئنئ ظئگةر يإگةنلئك ظاتقا مئندإرإپ ظأزإم يئتئلةپ يذرتئمئزغا ظاپئرئپ ظاتا- ظاناثنئ كأرسئتئمةن، ظذتتذرؤةتسةث جازانئ كئيئن بئر نئمة دةيمئز، دةپتذ. مةتقاسئم خذدئنئ يوقاتقان هالدا: - هة...ي ظاداش، جةزمةن ظذتئؤالئمةن قاراپ تذر،- دةپتذ- دة، جئن- دأ پئرلئرئنئ چاقئرئپ، خذددئ ظالةم جاهاننئ زئلزئلگة كةلتإرگئدةك هةيؤة كأرسئتئپ بئقئپتذ- يذ، هاسئنئ ماثدذرذپ مةتروزئنئث يصنئغا ظةكئلةلمةپتذ. بئر كإن ؤاقئت توشذپتذ. جذدذنئ ظأرلئگةن مةتقاسئم مةتروزئغا : - مةن ظذتتذردذم، ظةمئسة سةن ظةكئلئپ باقة، ظةگةر ظةكئلةلئسةث مةن ساثا قذل بولذپ بئر ظأمإر ظئشلةپ بئرةي دةپتذ. مةتروزئ كإلإپ كئتئپ، يئنئدا ظويناپ ظولتذرغان ظإچ ياشلئق نةؤرئسئگة: - قئزئم، ظاؤذ هاسئنئ ظةكئلة دةپتئكةن، ظإچ ياشلئق قئز پئلتئثلاپ بئرئپ هاسئنئ مةتروزئغا ظةكئلئپ بئرئپتذ... هأرمةتلئك ظوقذرمةن، سئز بذ هئكايئدئن نئمئلةرنئ هئس قئلدئثئز؟ هاياتلئقنئث قانذنئيةتلئرئگة خئلاپلئق قئلغان مةتقاسئمنئث سةرگإزةشتئلئرئ بئلةن چوپانئنئث روهئ دذنياسئدئكئ تذرمذش چئنلئقئ ؤة هاياتلئق مةنتئقئسئنئث ظارلئقئدا قانچئلئك پةرق باردةك قئلئدذ؟ 6.قايتا «تةهرئر»لةنگةن تارئخئي شصظئر يازغذچئنئث ظئپادئلةش ظذسذلئ ؤة ظئپادئلةش سةؤئيةسئ ظوخشاش بولمايدذ، ظئپادئلةش ظذسذلئنئث قانداق بولذشئ ظانچة مذهئم ظةمةس، گةپ- ظئپادئلةش سةؤئيةسئ، چئنلئق تذيغذسئ (تذرمذشنئ بايقاش، تذرمذشقا هةقئقئ، توغرا تةبئر بئرئش) سةؤئيسئنئث يئتةرلئك بولذش- بولماسلئقئدا. تارئخئمئزغا نةزةر سالساق: قةدئمدئن بذيان مةدئهئية شصظئرلئرئنئ يئزئپ، خان- پادئشاهلارنئث كأثلئنئ ظاؤذندذرذپ، ظئنظام بئلةن جان ساقلاپ نام چئقارغان ظوردا شاظئرلئرئمذ ظاز ظةمةس. ظةرك- ظازاتلئق ظئشلئرئ يولئدا پئداكارانة جةث قئلئپ، جةث مةيدانئدا قصنئنئ سئياه، ظوق خالتئسئنئ قةغةز قئلئپ، شصظئر- قوشاقلارنئ يئزئپ، سةبداشلئرئنئث ؤة ظصزئلگةن ظةمگةكچئ خةلقنئث كأثلئنئ ظاؤذندذرذپ، ظأزئ ظألإپ كةتسئمذ، شصظئر- قوشاقلئرئ ظألإپ كةتمئگةن ظوت يإرةك ظوغلانلئرئمئزمذ ظاز ظةمةس. بةلكئم ظذلارنئث سةؤئيئسئ ظانچة ظإستإن بولماسلئقئمذ مذمكئن. ظئپادئلةش ظذسذلئ ظاددئيراق بولسئمذ، ظئجادئيةت مصؤئسئنئث چئن، تذرمذش پذرئقئنئث كإچلإك ظئكةنلئكئدة گةپ يوق. بئر قانچة يإز يئل ؤة ظةللئك ظاتمئش يئل مابةينئدة، جةث، ظةمگةك مةيدانلئرئدا ظئجات قئلئنغان بئرقئسئم شصظئر- قوشاقلار نةشئرئياتلار ظارقئلئق يورذقلذققا چئقتئ. يةنة بئر قئسمئ، ظةل ظارئسئدا هئلئهةم ساقلئنئپ تذرماقتا. خةلق ظئچئدة ساقلئنئپ قالغان تارئخئ شصظئرلارنئث كأپئنچئسئنئث ظاپتورئنئ تاپقئلئ بولمايدذ. لئكئن، شذ شصظئر- قوشاقلارنئث تارئخئ قئممئتئ بولغاچقا، ظذنئ ظأز پئتئچة رةتلةپ، يئزئپ ساقلاش، بةلكئ شذ تارئخچئنئث ؤة هةر بئر قةلةم تذتقان ظاپتذرنئث ؤئجداني مةسظذلئيتئ بولذشئ شةرت. چوپانئ «قاغئلئق تارئخ ماتئرئياللئرئ» بئرئنچئ توپلامدئكئ «ظذزخان ؤة ظذنئث ظذنتذلماس هاياتئ» ماؤزذلذق تارئخئ ماقالئدا خاتئرلةنگةن «فئرونت ناخشئسئ» ناملئق تارئخئ شصظئرنئ، (241-242 بةتلةر) «ياغاچ مئدال» ناملئق كئتاؤئنئث (220-221 بةتلةر)مذناسئپ بئر يئرئگة قئستذرغان بولذپ، قئستذرغاندئمذ ظأز پصتئ قئستذرماي ظأپكئدةپ تذرذپ خصلئ «ظةجئر» سئثدإرإپ ظاندئن قئستذرذپتذ. بذ خذددئ توخذنئث چةشلةكلئك قوناق دأؤئسئنئ پذتئدا تاتئلاپ توپئغا ظارلاشتذرؤئتئپ ظاندئن «ظةجئر قئلئپ يئدئم» دةپ يةنة تاتئلاپ تصرئپ يئگئنئگة ظوخشاپ قاپتذ. تأؤةندئكئ سئلئشتذرمئنئ كأرإپ باقايلئ: تارئخئي شصظئرنئث ظةسلئ تئكسئتئ ظاپتذر «تةهرئر»لئگةن تئكست

قاتار- قاتار تئزئلغان جةثچئبالئلار، بول ظإمئدؤار، روهلذق، غةمگة چأكمة، ظانا،  قورال ظصلئپ فرونتقا ظاتلانغانلار. ياؤغا دةردئث تةللئسنئ سأكمة،ظانا. ؤةتةن ظإچإن ظئسسق تةندئن كةچكةن جانلار، خوش، ظذزات خوش، مإشكإلگة تئز پإكمة، ظانا، جان بالام دةپ كأز يصشئثنئ تأكمة ظانا. «ظاه، بالام»دةپ كأز يصشئثنئ تأكمة،ظانا.

ظوغلئثئزنئث باتذرلذق، ؤئجدانئ بار، ظوغلئثئزنئث چئن غذرذرئ- ؤئجدانئ بار، كأكسئدة هةم زئننةتلةنگةن نئشانئ بار، خةلقئ بةرگةن «باتذر» دئگةن ظذنؤانئ بار. ؤةتةننئ ظازات قئلئش ظارمانئ بار، ؤةتئنئنئ ظازات قئلئش ظارمانئ بار، جان بالام دةپ كأز يصشئثنئ تأكمة ظانا. «ظاه، بالام» دةپ كأز يصشئثنئ تأكمة، ظانا.

سةؤئر-تاقةت توشتئ، پئچاق جانغا يةتتئ، سةؤر- تاقةت توشتئ، خةنجةرجانغا يةتتئ، بةگ- زالئملار شئللئمئزدا، ظئشةك ظةتتئ. بةگ- چصرئكلةر مئنئپ بئزنئ ظصشةك ظةتتئ. باتذر ظوغلذث فرونتقا، جةثگة كةتتئ،    شذثا، ظوغلذث فرونتقا - جةثگة كةتتئ، جان بالام دةپ كأز يصشئثنئ تأكمة ظانا. «ظاه، بالام» دةپ كأز يصشئثنئ تأكمة، ظانا. «فرونت ناخشئسئ» ناملئق بذ شصظئرنئ بئز ظةينئ چاغدا پئداظئيلار سصپئدة جةث قئلغان، ظأز ظاغزئ بئلةن جةث ناخشئسئ قئلئپ ظوقذغان پئشقةدةملةرنئث بئر مئسرا- بئر مئسرادئن ظةسلةپ ظصيتئپ بئرئشئ بئلةن يئزئپ، رةتلةپ چئققان ظئدذق. شذنداقتئمذ ساپ، ظةينةن، تولذق خاتئرلئدذق دةپ مذتلةقلةشتإرةلمةيمئز. بئراق جانابئ چوپانئ تارئخئ شصظئرنئ خالئغانچة ظأزگةرتئپ، تصخئ «تةهرئر»لةپ، «ياغاچ مئدال» دئگةن كئتاؤئغا كئرئشتإرإپ، ظأز ظةسئرئنئ هةر قانچة پةدةزلةپ كةتسئمذ، بئر يذغاندئن كئيئن هامان كأرإمسئز چئرايئنئث ظةيئپ- نذقسانلئرئنئ يوقئتالمايدئغانلئقئنئ پةملئيةلمئگةن. ظةسلئ شصظئرنئث 1- كذبلئتئ «ياقمئغان»لئقئ ظإچإن ظذنئ «تةهرئرلةپ»، داؤامئدئكئ كذبلئتلارغا رادئف چئقارغان بذ مذرةببةدة، ظذ باش ظايئغئغا سانسئز كذبلئتلارنئ چئقئرئشقا بولئدئغان كذبلئتئنئث ظورنئغا ظأزئنئث ظإمئدسئز هئسياتئنئث تأرةلمئسئنئ قويئؤئلئپلا، دو- رةي- مئ... نئ باشلئؤةتكةن. كئيئنكئ كذبلئتئدا «چئن غذرذرئ»نئ باتذرلذقنئث، «خةلقئ بةرگةن باتذر دئگةن ظذنؤانئ» دةك بئر قئپيالئثاچ تئثئلمئنئ، «كأكسئدة هةم زئننةتلةنگةن نئشانئ» نئث ظالدئغا ظأتكإزإپلا، ظأز ظئشئدئن مةمنذن بولذپ، بئشةملئك بئلةن شصظئرنئث ظإچئنچئ كذبلئتئدئكئ «پئچاق»نئ «خةنجةر»گة ظايلاندذرذپ، «زالئم»نئ «چئرئك» قئلئپ مئندإرگئنئچة «جان»نئ «ظاه» لاشتذرذپ لا- شئ- دو... غا ظاؤازئنئ ظاران يةتكإزگةن. خةلقئمئزدة «هاثگا ظصشةك تةخئيئگة ظئگة بولمايدذ» دةيدئغان بئر تةمسئل بار. بئز قةلةم تذتقذچئلار هاثگا ظئشةكنئ دوراپ قالماسلئقئمئز لازئم. ظةپسذس چوپانئ تارئخئ شصظئرنئ خالئغانچة ظأزگةرتئپ يصزئپ ظأزئنئث قئلئؤالغان تذرذقلذقمذ يةنة ظأزئدئن قاچذرذپ ظئزاهاتئغا «بذ شئظئرنئث ظاپتذرئ ظصنئق ظةمةس» دةپ ظةسكةرتئپ قويغان.(221- بةت) شذنئ ظاشكارا ظصيتماي بولمايدذكئ: چوپانئنئث تارئخئ شصظئرنئ ظاستئن- ظإستإن قئلئدئغانغا نئمة هةققئ بار؟! بذنداق دئگةنلئك، تارئخئ مئراسلارنئ بةدئظئي ظةسةرگة كئرگإزذشكة بولمايدذ دئگةنلئك ظةمةس، گةپ- تارئخقا نذقسان يةتكإزمئگةن (يالغان قئلئپ قويمئغان) ظاساستا ظذنئ كئيئنكئلةرگة توغرا يةتكإزإشتة. بئز ظئككئ شصظئرنئث سئلئشتذرمئسئنئ كأردذق. تارئخئ شصظئردا بئر توپ يئگئتلةرنئث ؤةتئنئ ظإچإن قولئغا قورال ظئلئپ، جةث مةيدانئغا مئثئش ظالدئدا ظأز ظانئلئرئ بئلةن خوشلئشئؤاتقان كأرإنإش كأز ظالدئمئزغا كئلئدذ. يئگئتلةر ظأز ظانئلئرئنئث خاتئرجةم بولذشئنئ، كأز يئشئ تأكمةسلئكئنئ مةردانئلئق بئلةن ظئپادئلةيدذ. «تةهرئر»لةنگةن شصظئردا بولسا، بئراؤنئث چإشكإن ظئلتئجالئرئنئ ظاثلئغاندةك بولئمئز. بذ ظئككئ شصظئرنئث قايسئسئنئث جةث مةيدانئدا، قايسئسئنئث ظأيدة (شئرة ظإستئدة) دذنياغا كةلگةنلئكئ ظأز- ظأزئدئن مةلذم. 7.بذنئ پةلسةپة دةمدذق- سةپسةتة دةمدذق؟ «ظةؤلادلئرئنئ پةخئرلةندإرةلمئگةن ظادةمنئث ظةجداتلئرئدئن پةخئرلئنئش هةققئ هوقذقئ بولمايدئغان لئقئنئ پإتكإل ظئنسانئيةتكة بئلدإرإپ قويماقچئ بولدذم»؟(219- بةت) بذقانداق پةلسةپة؟؟ بئز چوپانئغا شذنداق سذظال قويذشقا مةجبذرمئزكئ، ظذنداقتا سئز: «- مةن ظةؤلاتلئرئم پةخئرلةنگئدةك ظئشلارنئ قئلالئدئم» دةپ ظصيتالامسئز؟ بةرهةقكئ: هصچكئممذ «مةن كئيئنكئلةر پةخئرلةنگئدةك مذنداق- مذنداق ظئشلارنئ قئلئؤةتتئم» دةپ ظصيتالمايدذ، ظذنئثغا ظةؤلاتلار باها بئرئدذ، تارئخ باها بئرئدذ. مئسال ظالايلذق: نذرغذن ساددا دئهقانلئرئمئز بار، ظذلار ظأزئنئ «بئزنئث يةر تصرئشتئن باشقا ظئش قولئمئزدئن كةلمةيدذ» دةپ قارايدذ. ظةمةلئيةتتة، نذرغذن كئلاسسئك شاظئرلئرئمئزنئث دذردانئلئرئ، قئسسة داستانلئرئ شذ ساددا كئشئلةرنئث ظئغئزئدئن مذقام كإيلةرگة ظأزلئشئپ بئزگئچة ظذلئنئپ كئلئپ، جاهاننئ هةيرةتتة قالدذرماقتا. زامان- زامانلاردئن زئمئننئثلا پةرؤئشكارئ بولذپ كةلگةن ظةجداتلئرئمئز، هةرگئزمذ ظأزئنئ «بئز ظةؤلاتلئرئمئزنئ پةخئرلةندذرةلئگئدةك ظئش قئلالئدذق» دةپ قارئمئدئ. شذ سةؤةپتئنلا ظذلارنئث ظئلگئرئكئلةردئن پةخئرلئنئشتةك ظاددئي هوقذقئمذ بولمئسا، هةممة كئشئ چوقذم يازغذچئ، قةهرئمان، ظالئم، پادئشاه بولذشئ كصرةكمذ؟ شذنداقلا بولسا، بئزگة ظاش ناننئ كئم بئرئدذ؟ ظةگةر كأپئنچة كئشئلةر كئيئنكئلةر پةخئرلةنگئدةك ظئشنئ قئلالمئغاچقا ظئلگئرئكئلةردئن پةخئرلئنئشئتةك ظاددئ هوقوققئمذ ظئرئشةلمئسة، ظئلگئرئكئلةردئن كئم پةخئرلئنئدذ؟. «خصرئدارئث بولمئسا، زئبالئغئث نة كصرةك». بئزنئث پةخئرلةنگئدةك كئشئلئرئمئز كةث پةخئرلةنگإچئلئرئدئن ظايرئلئپ قالسا، ظاز ساندئكئ ظالئم- يازغذچئلئرئمئزنئث پةخئرلئنئش دةسمايئسئغئلا ظايلئنئپ قالغان ظذلذغلارنئث نامئ كإنسئرئ بئزدئن يامانلئغئنئچة ظئگئسئنئ ظئزدةپ قةبرئستانلئققا كئرئپ كصتئشئ كصرةكمذ؟!! ظصهتئمال، بئز خورجذننئث ظالدئ كولؤاسئنئ كأرإپ، ظارقا كولؤاسئنئ كأرةلمئگةندذرمئز. ظاپتذرنئث بذ پةلسةپئنئ «پإتإن ظئسانئيةتكة بئلدإرإپ قويماقچئ» بولغانلئقئنئمذ توغرا چإشئنئشكة بولئدذ. دذنيادا ظئككئ نةرسئنئث ظأمرئ ظذزذن بولئدذ: بئرئ، باشقئلارغا قئلغان ياخشئلئقنئث. يةنة بئرئ، ظئنسانئيةتكة پايدا- زئينئ تةگكإدةك ظئددئينئث. شةيظئلةر هامان تةرةققئي قئلئدذ، ظئدئية- ظالغا باسئدذ. ماركئسنئث پئرذلتارئيات ظئنقئلابئ ؤة سوتسئيالئزئم تةلئماتلئرئ ظاساسئدا، ماركئسزئم دذنياغا كةلگةن ظئدئ.ظئنسانئيةتنئث دإشمئنئ گئتلئرنئث «يالغاننئ ظإچ قئتئم تةكرارلئسا راستقا ظايلئنئدذ »دئگئنئنئمذ كئشلةر هازئرغئچة ظذنتذپ قالغئنئ يوق. كةلگإسئدة چوپانئنئث مذشذنداق «پةلسةپئؤئ تةلئمات»لئرئ ظارقئلئقمذ «چوپانئزئم» دذنياغا كئلئپ قالامدذ تصخئ. بذنئثغا ظالدئراپ بئر نئمة دئمةك تةس. بذ هةقتئكئ قاراشلئرئمنئ ظوقذرمةنلةرنئث كةث- تاشا مذهاكئمة قئلئشئغا قالدذرذشنئ لايئق كأردإم. ظاخئرقئ سأز بئز يذقئرئدا «ياغاچ مئدال» ظإستئدة توختئلئپ ظأتتذق، ظةمدئ ظاپتذر توغئرسئدا ظازراق توختئلئمئز. بئز «ياغاچ مئدال»نئ تولذق ظوقذپ كأرگئنئمئزدة، كاللئمئزدا بئرئنچئ بولذپ سصزئلئدئغان سصزئم- دةل ظاپتذرنئث بئر مةسظذلئيةتسئز ظادةم ظئكةنلئكئدة. ظأزئگة، باش قةهرئمانغا، ظئنقئلاپقا، تارئخقا تذرمذشقا مةسظذلئيةتسئزلئك بئلةن مذظامئلة قئلئدئغان يازغذچئنئث- خةلق قةلبئدئن ظورذن ظالالئغذدةك بئرةر ظةسةر يئزئپ چئقالئشئ مذمكئن ظةمةس. چوپانئ بئرئنچئ بولذپ ظأزئنئ تونئمئغان، ظأزئنئ چإشةنمئگةن. يازغذچئ دئگةن- گةپ سصتئپ، پذل تئپئپ خةجلئسئلا بولدئ-، دةپ قارئغان. يازغذچئ دئگةننئث نئمة ظادةم ظئكةنلئكئ توغئرئسئدا كاللسئدا ظايدئثلاشقان مذظةييةن ظذقذم يوق. شذنداق بولغاچقا، يازغان ظةسئرئدة مةسظذلئيةت تذيغذسئ دةيدئغان نةرسئدئن ظةسةرمذ يوق. بئز قةلةم تذتقذچئ بولغانكةنمئز هةرگئزمذ چوپانئغا ظوخشاش تةييار تاپلئق بئلةن ظةسةر يازماسلئقئمئز لازئم. چإنكئ بئز نذمذس دئگةننئ هةممة كئشئدئن بةكرةك چإشةنمئسةك بولمايدذ. يئقئنقئ يئللاردئن بذيان «ظاؤارئچئلقئ كأپ ،ظاسانلا باشقئلارنئث زئتئغا تئگئپ قويئدئغان، بولذپمذ ظئتپاقلئققا تةسئر يةتكذزئدئغان ظئش» دةپ قارالغانلئق سةؤةبئدئن ظةدةبئي تةنقئدچئلئك ظةدئپلئرئمئزنئث نةزئرئدئن ساقئت بولذپ كئلئش خةؤپئگة دذچ كةلمةكتة. مذشذنداق كئتئؤئرئدئغان بولسا ظةدةبئياتئمئزغا نئسبةتةن مةسذلئيةتسئزلئك خاهئشئ يامراپ كئتئپ ظةدةبئياتئمئز خذنذك ظةدةبئياتقا، ظةدئپلئرئمئز قةدئرسئز كئشئلةرگة ظايلئنئپ كئتئش خةؤپئگة دذچ كئلئدذ. ظةدةبئياتئمئز- شةهرئمئزنئث داغدام بئر كوچئسئغا ظوخشايدذ. بذ كوچئدا، داهئيمذ، ظالئممذ، زالئممذ، ظةمةلدارمذ، پذقرامذ.... ظئشقئلئپ ظئختئيار قئلغانلئكئ كئشئ ماثئدذ. ماثغانلار ظئچئدة، ظصسئل پئكاپلار بئلةن، موتوسئكئلئت- هارؤا بئلةن ماثئدئغانلار؛ ظاتقا، ظئشةككة مئنئپ ماثئدئغانلار بذلذپلا قالماستئن، پئيادة ماثئدئغانلارمذ خئلئ كأپ. بذ كوچئدا بئرةر قئتئم مئثئپ قويئدئغانلار، بئر مةهةل ماثئدئغانلار، يئرئم ظأمإر هةتتا بئر ظأمإر ماثئدئغانلار بار. كئمنئث قاچان قانداق مئثئشئدئن قةتظئينةزةر ظذلارنئث قولغا كةلتإرگةن نةتئجئلئرئ ظوخشاش بولمايدذ. بةزئلةر بئر تاغار كئتاپ يازسئمذ ظذنئث ظئسمئ- زاتئنئ ظأزئنئث خوتذن- بالئلئرئ ؤة يئقئنئلئرئدئن باشقا كأپ ظادةم بئلئپ بولالمايدذ. بةزئلةر ظازغئنة بئر نةرسة يازسئمذ ظذنئ پإتإن دذنيا بئلئپ كصتئدذ. بةزئلةرنئث ظأزئ تئنئقتئن قالسئمذ يئزئپ قالدذرغان بةدئظئي مئراسئ ظألمةيدذ. بةزئلةرنئث يازغانلئرئ ظأزئدئن بذرذن ظألإپمذ كصتئدذ- تئخئ. فئدوفئ ساندور «هايات ؤة مذهةببةت»ئ بئلةن، ل. مذتةللئپ «يئللارغا جاؤاب»ئ بئلةن، تئيئپجان ظصلئيئؤ «تإگئمةس ناخشا»سئ بئلةن، تاهئر تالئپ «چإنكئ مةن ظادةم»ئ بئلةن، سادئر پةلؤان جةثگئؤار قوشاقلئرئ بئلةن ظةبةدئ هاياتتذر! ظذلارنئث يإرئگئ هةر جإملة هةر مئسرا ظارلئقلئرئدا مةثگإلإك سوقذپ تذرئدذ. ظذلارنئ «ظألدئ» ياكئ «ظألئدذ» دئگإچئلةرنئث ظاغزئغا تاش- تذپراق!!! ظةسلئ گصپئمئزگة كةلسةك، بذ كوچئمئزدا ماثغانلارنئث هةممئسئ ظصكئنچئلةردذر. ظذلارنئث زئممئسئگة مئللئتئمئزنئث قةلبئدئن ظئبارةت بذ مذنبةت زئمئنغا قئممةتلئك گئياهلارنئ ظإندإرإپ، كاتتا مأجئزئلةرنئ يارئتئشتئن ظئبارةت ظئغئر ؤةزئپة يإكلةنگةن. بئر مةنئدئن ظصيتقاندا، ظذلار ظأز ظئختئيارلئقئ بئلةن بذ ظئغئر يإكنئ كأتإرإشنئ خالاپ، مذشذ كوچئدا مئثئپ كصتئؤاتقان يولذچئلاردذر. مئللئتئمئزنئث كأزئ شذلاردا، ظإمئدئ شذلاردا. ظذلار مئللةتنئ مئللةتتةك قئلئپ تإزئگإچئلةردذركئ، هةرگئزمذ مئللةتنئث نامئنئ شوتا قئلئپ نام، ظاتاق- ظابروي ظإچإن مئللةتنئ ساتئدئغان سودئگةر ظةمةس. بذ كوچئمئزدا نذرغذن ظادةم ماثغان ظئكةن، بذ ظاخئرقئ مذددئهادئكئ كئشئلةرنئ سئپئمئزدة يوق دئيئشكة ظاساسئمئز يوق. كوچا- هةرگئز ظوغرئ- قاراقچئ، يانچذقچئ- كاززاپتئن خالئ بولالمئغئنئدةك شذنداق كئشئلةر ظةلؤةتتة سئپئمئزدة بار. ظذلارنئث پئشانئسئدة يئزئقلئق خئتئ بولمئغاچقا، بئلمةك ظاسان ظةمةس. ظذلار تولئمذ قذؤ. شذثا بئر مةزگئل تةخئر قئلساق ظذلار ظاستا- ظاستا ظأزلئرئنئ ظاشكارئلاپ تذمشذقئدئن ظصلئنماي قالمايدذ، - خالاس. يةر دئگةنگة تصرئسا شئرئن- شئكةر مصؤئلةرمذ ظإنئدذ، هةم يةنة خوخا، يانتاق، شذمبذيا، چاققاق ظوت دئگةندةك مةؤجذداتقا زئيانلئق نةرسئلةرمذ ظإنإپ قالئدذ. بئز- خةلقئمئز ؤة مئللئتئمئزنئث قةلبئدئن ظئبارةت بذ زئمئنغا هصلئقئدةك خوخا تئكةن، يانتاق، شذمبذيا، چاققاق ظوتلارنئث ظإنإشئگة يول قويماسلئقئمز لازئم. زئمئنغا ظذنداق زئيانلئق گئياهلارنئث ظإنگئنئدئن، هصچنئمة ظإنمةي ظاق پئتئ تذرغئنئ مئث ظةؤزةل. شذنداق بولغاندا، ظأزئنئ دةؤئرنئث ؤئجدانئ دةپ چاغلئيالايدئغان ظوغذل- قئزلئرئمئز ظورنئدئن دةس تذرذپ، بذ مذنبةت زئمئنغا، نئ- نئ قئممةتلئك گئياهلارنئ ظإندإرإپ كاتتا مأجئزئلةرنئ يارئتالايدذ.

خذدانئث هئچكئمگة ناماز- روزا قةرزئ بولمئغئنئدةك، مئللئتئمئزنئثمذ هئچكئمگة كئتاب قةرزئ يوق. يازساق خةلقئمئزگة نةپ تصگئدئغان تإزإكرةك بئر نةرسة يازايلئ ، بولمئسئا مئللئتئمئز ؤة خةلقئمئزنئث قةلبئدئن ظئبارةت بذ مذنبةت زئمئنغا زئيانلئق نةرسئلةرنئ تصرئپ قويمايلئ. 

بئز يازغذچئلا ظةمةس- مةسظذلئيةتچان بئرجاؤاپكار بولذشئمئز، ظاتاق ظابروي ظإچإن هةممئنئ دوغا تئكئدئغان قئزئلكأز ظةمةس، خةلقئمئز ؤة مئللئتئمئز ظالدئدا بئر ظأمإر ظئشلةپ قةرئز قايتذرئدئغان ظئرادئلئك قةرئزدار بولذشئمئز لازئم. بئز بذ ماقالئمئز ظارقئلئق ماختاپ كأپتإرإپ، تئللاپ چأكإرإش مةقسئتئگة يةتمةكچئ ظةمةسمئز، پةقةت قةلةم تذتقذچئلارنئث قئزئققانلئق بئلةن يازسئمذ، سوغذققانلئق بئلةن تةهلئل قئلئپ، يازغان ظةسئرئنئث جةمظئيةتتة، تارئختا، بولذپمذ ظوقذرمةنلةرنئث قةلبئدة پذت دةسسةپ تذرالئشئنئ ظالدئنقئ ظألچةم قئلئپ، ظذيغذر ظةدةبئياتئنئث ساغلام تةرةققئياتئنئ ظئلگئرئ سإرإپ، كةث ظوقذرمةنلةرنئث قةلبئدة يازغذچئلئرئمئز ظوبرازئنئث نةقةدةر مذهئم ظئكةنلئكئنئ يازغذچئلئرئمئزنئث ظأزئگة ظذقتذرالئساقلا، بئزنئث جاماظةت ظالدئدئكئ قةرزئمئز يةثگئللئگةن بولاتتئ. بئز ظصلگئرئ «قانچة كأپ يازساق شإنچة ياخشئ» دئگةن قاراشلاردئمذ بولدذق، لئكئن هازئر تصخئمذ قاتتئق قئلئپ، «قانچة ساز يازساق شإنچة ياخشئ» دئيئشكة هةقلئقمئز. شذثا كةث قةلةمكةشلةرنئث ظئجادئيةت جةريانئدا ظامالنئث بارئچة، تذرمذشقا بئؤاستة يإزلئنئپ، كأپرةك جاپا چئكئپ، كةث ظوقذرمةنلةرنئ، ظةؤلاتلئرئمئزنئ، يازغذچئسئ ظألإپ كةتسئمذ، يازغان ظةسئرئ ظألإپ كةتمةيدئغان قئممةتلئك يادنامئلار بئلةن تةمئن ظصتئشئنئ ظإمئد قئلئمئز.


پايدئلئنئلغان ماتئرئياللار: 1. «ياغاچ مئدال» مئللةتلةر نةشئرئياتئ 2001 - يئل نةشئرئ چوپانئ 2. «ظأمإر داستانئ» 2- قئسئم (تاشقورغان ظئنقئلابئ توغرئسئدا) سةيپئدئن ظةزئزئ 3. «شئنجاث تارئخ ماتئرئياللئرئ» 23- توپلام 4. «قاغئلئق تارئخئي ماتئرئياللئرئ» 1- توپلام ماقالة ظاپتورئ: تذراق رازئق تصلئفون: 15894078187 ظادرئسئ: قاغئلئق ناهئية قاغئلئق بازار باغ مةهةللة ظئجتئماظئ رايذن 4- مةهةللة 97- نذمذرلذق قورو.

(تةهرئرلةشتة نامذؤاپئق، ظارتذقچة، قوپال بولذپ قالغان جايلار بولسا دادئللئق بئلةن قصرقئؤئتئشكة، تذتذق بولذپ قالغان، كةم قالغان جايلار بولسا تإزئتئپ تولذقلاشقا تامامةن قوشذلئمةن. ظاپتوردئن.)


توردىكى باشقۇرۇش ھوقۇقى شاڭخەي جوڭچىياۋ كەسپي تىخنىكا مەكتىۋىدىن ئادىلجان تۇراققا مەنسۇۇپ، باشقا تور بىكەتتە ئشلىتىدغان، مەتبۇئاتتا باسىدىغان چاغدا ئالاقىلىشپ رازىلىقىمىزنى ئىلىشڭىزنى سورايمىز

Hi! Do you do article requests on here? WhisperToMe (talk) 02:34, 13 ئوغۇز 2012 (UTC)