ئابدۈشۈكۈر مۇھەممەتئىمىن

ھاياتى

ئۇيغۇرمەدەنىيىتى ۋە ئۇيغۇر تارىخى تەتقىقاتى ساھەسىدىكى بۆسۈش خاراكتىرلىق ئىلمىي مۇۋەپپەقىيەتلىرى ھەم بەدىئىي ئىجادىيەت ساھەسىدىكى قايىل قىلارلىق ئۇتۇقلىرى بىلەن شۆھرەت قازانغان مەشھۇرئالىم. تالانتلىق ئەدىب، تۆھپىكار مائارىپچى، ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەدئىمىن 1933-يىلى 9-ئاينىڭ 28- كۈنى ئاتۇشنىڭ مەشىھەدكە تۇتاش باغئېرىق كەنتىدىكى ئوقۇمۇشلۇق ئائىلىدە دۇنياغا كەلگەن. ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەدئىمىن دىنىي تەربىيىنى قىسقا مۇددەت ئالغاندىن كېيىن 1950- يىلىغىچە نەزەرباغدىكى قەشقەردارىلمۇئەللىمىنىڭ ئوتتۇرا مەكتەپ سىنىپىدا 4يىل ئوقۇغان.

1950-يىلى غەربى شىمال ياشلار بىرلەشمىسى ۋە ئوقۇغۇچىلار بىرلەشمىسى قۇرۇلتىيىغا ۋەكىل بولۇپ قاتناشقان. يىغىندىن كىيىن شىئەن، بېيجىڭ، تىيەنجىن قاتارلىق شەھەرلەردە ئىكىسكۇرسىيىدە بولغان ۋە شۇ يىلنىڭ ئاخىرى ئۈرۈمچىدىكى سابىق شىنجاڭ ئىنىستىتۇتىنىڭ بىئو- خىميە فاكۇلتپتىغا قوبۇل قىلىنغان. 1952-يىلى ئوقۇش پۈتتۈرۈپ مەكتەپنىڭ ئۆزىگە تەخسىم قىلىنغان. شۇيىلى جۇڭگۇ كوممۇنىستىك پارتىيىسىگە ئەزا بولغان. مەكتەپتە بىر تەرەپتىن ئۆسۈملۈكلەر فىزىئولوگىيىسى، ئۆسۈملۈكلەر پاتالوگىيىسى، ھاشاراتشۇناسلىق قاتارلىق دەرىسلەرگە تەرجىمان ئوقۇتقۇچى بولغان. يەنە بىر تەرەپتىن فىزىكا، ماتپماتىكا، بىئولوگىيە، خىمىيە ۋە ئاگرانومىيە سىنىپلىرىغا ماركسىزم ئاساسلىرى پەلسەپە دەرىسلىرىنى ئۆتىگەن.

1953- يىلى ئۇ شىئەندىكى غەربىي شىمال ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ ماركسىزم ئاسپىرانتورىيىسىگە ئوقۇشقا ئەۋەتىلىپ بىريىل بىلىم ئاشۇرغان. ئاسپىرانتورىيىنى پۈتتۈرۈپ ئانا مەكتىپىگە قايتىپ كەلگەندىن كپيىن ماركسىزم كافىدىراسىدا پەلسەپە ئوقۇتقۇچىسى بولۇپ بىر نەچچە خىل دەرىس ئۆتكەن ۋە بۇ دەرىسلەرنىڭ دەرىسلىكىنى تۈزۈپ چىققان. بۇ ئىقتىدارلىق ياش ئوقۇتقۇچى 1955- يىلىدىن باشلاپ نەشىر قىلىنغان شىنجاڭ ئىنىستىتۇتى ئىلمىي ژۇرنىلى(ئۇيغۇرچە نەشرى)نىڭ مەسئۇل مۇھەررىرلىكىنى قوشۇمچە ئۈستىگە ئالغان. ئۇنىڭ تەتقىقات ھاياتى ئەنە شۇ يىللاردا رەسمىي باشلانغان. ئۇنىڭ ئىككى تىلدا يازغان ئۇيغۇرخەلقىنىڭ 11-ئەسىردىكى ئىككى بۈيۈك ئالىمى ناملىق ئىلمىي ماقالىسى 1956-يىلى مەزكۇر ئىلمىي ژۇرنالنىڭ خەنزۇچە ھەم ئۇيغۇرچە سانىدا ئېلان قىلىنغان. بۇ شىنجاڭ ئۇيغۇرلىرى ئارىسىدا قۇتادغۇبىلىك ۋە تۈركىي تىللار دىۋانى تەتقىقاتى ساھەسىدىكى تۇنجى ئىلمىي تەتقىقات ئىدى. ئۇ مۇشۇ ماقالىسى سەۋەبىدىن20يىل ئوڭچى قالپىقى كىيگەن. 1959- يىلى ئۇ پارتىيىدىن خىزمىتىدىن ھەيدەپ چىقىرىلىپ، ئەمگەك بىلەن تەربىيىلەش ئورنىغا ئەۋەتىلگەن.

1961-يىلى ئۇ ئەمگەك بىلەن تەربىيىلەش ئورنىدىن قويۇۋىتىلگەن. ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەدئىمىن1966- يىلى مەدەنىيەت زور ئىنقىلابى باشلانغانغا قەدەر تۆت يىل جەريانىدا شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى كۈتۈپخانىسىدا نازارەت ئاستىدا ئىشلىگەن. بۇ جەرياندا ئىلىمخۇمار ئالىم جۇڭگۇنىڭ مەشھۇر كلاسسىك ئەسەرلىرى بولغان ئەلنى ئىدارە قىلىشنىڭ ئۆرنەكلىرىنى، 24تارىخنى، ئەنگلىيە دراماتورگى شپكسپىرنىڭ 36 سەھنە ئەسىرىنى، ھىندىستاننىڭ رامانايا، ماخاپىراتا داستانلىرىنى، سوۋېت ئىتتىپاقىدا نەشىر قىلىنغان 15توملۇق(32كىتاب) دۇنيا تارىخىنى، ئومۇمىي تاڭ نەزمىلىرىنى, بايرۇننىڭ دون جۇئان داستانىنى، ھومېرنىڭ ئىللادا ۋە ئودپسسا داستانلىرىنى، يۇنان ۋە رىمنىڭ ئەپسانە – رىۋايەتلىرىنى، قۇرئان كەرىم، ئىنجىل ۋە تەۋراتنىڭ خەنزۇچە تەرجىمە نۇسخىلىرنى، ئەپلاتۇن، ئارستوتىل ئەسەرلىرىنى، دانتىنىڭ تەڭرى كومىدىيىسى داستانىنى، گومورو ۋە تيەنخەننىڭ تارىخى درامىلىرىنى، ماركىس ئىنگىلىس ئەسەرلىرىنى، نەۋائى، بابۇر، مەشرەپ شېئىرلىرىنى ئوقۇغان ۋە ئۈگەنگەن. ئۇ بۇجەرياندا 30 نەچچە خاتىرە دەپتەرنى ئۆگىنىش خاتىرىسى بىلەن تولدۇرغان. ئۇ مۇشۇ يىللاردا «قارلىق تاغ شەجەرىسى» ناملىق داستان ۋە «سۇمۇرغلار قوشىقى»، «قەدىمكى يىپەك يولى»، «خەن ئوردىسىدا باھار»، «مەلىكە خۇارۇڭ»، «تەڭرىتاغ ناخشىسى»، «دات باسماس قىلىچ»، «پىلە مەلىكىسى» قاتارلىق يەتتە پارچە تارىخىي دراما يپزىپ چىققان. جاۋاھىرۇل ھاقايىق دېگەن ماۋزۇدا قەدىمكى مەركىزى ئاسىيا(بۇ كىتاب1995-يىلىنىڭ بېشىدا 4 -قىتىم تۈزىتىلگەندە ئالىم قەدىمكى تۇران تارىخى دەپ ئاتىغان) ناملىق كىتابنىڭ دەسلەپكى نۇسخىسىنى قولدىن چىقارغان. يەنە بارماق ۋەزىنلىك بىر تۈركۈم مۇھەببەت لىرىكىلىرىنى يىزىپ چىققان. مەدەنىيەت زور ئىنقىلابى ئاخىرلاشقاندىن كىيىنكى دەسلەپكى مەزگىلدە ئىزدىنىش ۋە ئىجاد قىلىش روھى كۈچلۇك بۇ ئالىم ناھەقچىلىق قاپلىغان ئاشۇ ئەنسىز يىللاردا پارچە - پارچە يازغان 500 پارچىدىن ئارتۇق رۇبائىيسىنى رەتلىگەن. سەۋدالىق تەئەججۇپنامىسى ( بۈگۈنكى زامان ئەدەبىيات تارىخىمىزدىكى تۇنجى نەسىرلەر توپلىمى) ناملىق لېرىك نەسىرلەر توپلىمىنى تولۇق تاماملىغان.

1978- يىلى پارتىيە 11- نۆۋەتلىك مەركىزىي كومىتېتى 3 - ئومۇمىي يىغىنىدىن كپيىن، ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەدئىمىن سىياسىي جەھەتتە زىيانكەشلىككە ئۇچىرىغان ھەم خاتا ئوڭچى قىلىنغان دېگەن خۇلاسە بىلەن ئاقلانغان ۋە 1980 -يىل ئۇ ئەدەبىيات فاكۇلتېتىغا يۆتكىلىپ ئومۇمىي ئىستىتىكا دەرسىنى تەسىس قىلىپ ئۆتۈشكە كىرىشكەن . شۇنىڭدىن كپيىن ئۇنىڭ كىتاب، ماقالە، رۇبائىي، شىئر-غەزەللىرى ئارقا - ئارقىدىن ئىلان قىلىنىشقا باشلىغان. 1986- يىلى ئۇ ياپۇنىيىدە ئىلمىي زىيارەتتە بولۇپ ئوتتۇرا ئەسىر ئۇيغۇر مەدەنىيىتىنىڭ يىتۈك قامۇسى- «قۇتادغۇبىلىك» دېگەن تېمىدا لېكسىيە سۆزلىگەن. 1980-يىللاردا ئۇنىڭ200 پارچىدىن ئارتۇق ئىلمىي ماقالىسى، «ئۇيغۇر كلاسسىك مۇزىكىسى 12 مۇقام ھەققىدە»، «شىنجاڭنىڭ تاڭ دەۋرىدىكى ناخشا- ئۇسۇل سەنئىتى»، «فارابى ۋە ئۇنىڭ پەلسەپە سىستىمىسى»، «ئومۇمىي ئىستېتىكا»، «چوغلۇق»، «رۇبائىيات(1)»، «رۇبائىيات(2)»، «قارلىق تاغ شەجەرىسى» قاتارلىق كىتابلىرى نەشىر قىلىنغان. ئۇنىڭ يەنە 1980- يىللاردىن كېيىن ئېلان قىلىنغان « روھنى ساغلاملاشتۇرۇش مىللەتنى گۈللەندۈرۈشنىڭ مۇقەددىمىسى»، «ھەسەتخورلۇق ھەققىدە ھەسرەتلىك خىياللار»، «ئارىفنامە»، «يىپەك يولىدىكى توققۇز ھېكمەت»، « يىپەك يولىدىكى بىر چوڭ ئىللەت» قاتارلىق بىر قاتار ئىسىل ماقالىلىرى ۋە «سىكتاي- ساك- ئۇيغۇرلارنىڭ كىيىم- كىچەك مەدەنىيىتىدىكى ئەنئەنىۋى ئىزچىللىق»، «ئۇيغۇر ئەجدادلىرىدا مەي مەدەنىيىتى»، «ئىسلامىيەتتىن ئىلگىرىكى ۋەكېيىنكى غەربىي يۇرت ئۇسۇل سەنئىتىنىڭ تارىخىي ئۇچۇرى»، « ئەلىشىر نەۋائىنىڭ مەدەنىيەت تارىخىمىزدىكى ئورنى»، «ئون ئىككى مۇقام ۋە نەۋائىخانلىق ئەنئەنىسى»، «نورۇز بايرىمى ۋە ئۇنىڭ تارىخىي قاتلىمى توغرىسىدا»، «ھەقىقەت ئۈستىدە ئىزدىنىش ھەقىقىي تەتقىقاتچىنىڭ بۇرچى» قاتارلىق كۆپلىگەن ئىجتىمائىي مۇلاھىزە ۋە تەتقىقات ماقالىلىرى ئىجتىمائىي ھاياتىمىزنى چۈشىنىشىشتە ۋە مەدەنىيەت تارىخىمىزنى تەتقىق قىلىشتا يېڭى يول ئېچىپ بەردى. ھەقىقەتەنمۇ بۇ مۇنەۋۋەر ئالىمنىڭ ئاشۇ يىللاردا يازغان ۋە تۈزەتكەن «ئۇيغۇر پەلسەپە تارىخى»، «غەربىي يۇرت تاشكىمىر سەنئىتى»، «قۇتادغۇبىلىك خەزىنىسى»، «ئۇيغۇر مۇقام خەزىنىسى»، «سەۋدالىق تەئەججۈپنامىسى» قاتارلىق كاتتا ئەسەرلىرى ئۇنىڭ ۋاپاتىدىن كېيىن بىر- بىرلەپ نەشىر قىلىندى. «بالاساغۇننىڭ ئورنى مەسىلىسى ھەققىدە»، «يىپەك يولىدا قايتا ئويلىنىش»، «سوغدىلار ۋە ئۇنىڭ ئېتنىك ۋارىسلىرى توغرىسىدا»، «چىن ۋە ماچىننىڭ جۇغراپىيىلىك ئۇقۇم دائىرىسى» قاتارلىق نەچچە ئون پارچە ئىلمىي ماقالىسىمۇ گېزىت - ژۇرناللاردا ئىلان قىلىندى. بۇ ئەسەرلەر ئۇيغۇرتارىخى ۋە ئۇيغۇر مەدەنىيەت تارىخى تەتقىقاتىغا يىپيىڭى تۈس قوشقان ئىدى.

ئەپسۇسكى ئۇيغۇر خەلقىنىڭ مەشھۇر ئالىمى، تالانتلىق ئەدىپى، تۆھپىكار باغۋىنى، مول مىۋىلىك پروفىپسورى ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەدئىمىن ئۆزنىڭ بىر تالاي يازمىلىرىنى، گۈزەل ئارزۇ- ئارمانلىرىنى خەلقىگە قالدۇرۇپ، 1995-يىلى2-ئاينىڭ 27-كۈنى زىققا كېسىلى تۇيۇقسىز قوزغىلىشى سەۋەبى بىلەن62يېشىدا بۇئالەم بىلەن خەيىرلەشتى.

مەنبە : شىنجاڭ مەدەنىيىتى ژورنىلى

ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەدئىمىننىڭ قىسقىچە تەرجىمىھالى

ئۇيغۇرمەدەنىيىتى ۋە ئۇيغۇر تارىخى تەتقىقاتى ساھەسىدىكى بۆسۈش خاراكتېرلىق ئىلمىي مۇۋەپپەقىيەتلىرى ھەم بەدىئىي ئىجادىيەت ساھەسىدىكى ئۇتۇقلىرى بىلەن شۆھرەت قازانغان مەشھۇر ئالىم، تالانتلىق ئەدىب، تۆھپىكار مائارىپچى. ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەدئىمىن 1933-يىلى 9-ئاينىڭ 28- كۈنى ئاتۇشنىڭ مەشىھەدكە تۇتاش باغېرىق كەنتىدىكى ئوقۇمۇشلۇق ئائىلىدە دۇنياغا كەلگەن. ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەدئىمىن دىنىي تەربىيىنى قىسقا مۇددەت ئالغاندىن كېيىن، 1950- يىلىغىچە نەزەرباغدىكى قەشقەر دارىلمۇئەللىمىنىڭ ئوتتۇرا مەكتەپ سىنىپىدا 4يىل ئوقۇغان. 1950-يىلى غەربىي شىمال ياشلار بىرلەشمىسى ۋە ئوقۇغۇچىلار بىرلەشمىسى قۇرۇلتىيىغا ۋەكىل بولۇپ قاتناشقان. يىغىندىن كىيىن شىئەن، بېيجىڭ، تيەنجىن قاتارلىق شەھەرلەردە ئىكىسكۇرسىيىدە بولغان ۋە شۇ يىلنىڭ ئاخىرى ئۈرۈمچىدىكى سابىق شىنجاڭ ئىنستىتۇتىنىڭ بىئوخىميە فاكۇلتېتىغا قوبۇل قىلىنغان. 1952- يىلى ئوقۇش پۈتتۈرۈپ، مەكتەپنىڭ ئۆزىگە تەقسىم قىلىنغان، شۇ يىلى جۇڭگو كوممۇنىستىك پارتىيىسىگە ئەزا بولغان. مەكتەپتە بىر تەرەپتىن ئۆسۈملۈكلەر فىزىئولوگىيىسى، ئۆسۈملۈكلەر پاتالوگىيىسى، ھاشاراتشۇناسلىق قاتارلىق دەرىسلەرگە تەرجىمان ئوقۇتقۇچى بولغان. يەنە بىر تەرەپتىن فىزىكا، ماتېماتىكا، بىئولوگىيە، خىمىيە ۋە ئاگرونومىيە سىنىپلىرىغا ماركسىزم ئاساسلىرى، پەلسەپە دەرسلىرىنى ئۆتىگەن. 1953- يىلى ئۇ شىئەندىكى غەربىي شىمال ئۇنىۋەرسىتىتىنىڭ ماركسىزم ئاسپىرانتورىيىسىگە ئوقۇشقا ئەۋەتىلىپ بىر يىل بىلىم ئاشۇرغان. ئاسپىرانتورىيىنى پۈتتۈرۈپ ئانا مەكتىپىگە قايتىپ كەلگەندىن كېيىن، ماركسىزم كافىدىراسىدا پەلسەپە ئوقۇتقۇچىسى بولۇپ بىر نەچچە خىل دەرس ئۆتكەن ۋە بۇ دەرسلەرنىڭ دەرسلىكىنى تۈزۈپ چىققان. بۇ ئىقتىدارلىق ياش ئوقۇتقۇچى 1955- يىلىدىن باشلاپ نەشىر قىلىنغان<<شىنجاڭ ئىنستىتۇتى ئىلمىي ژۇرنىلى"(ئۇيغۇرچە نەشرى)نىڭ مەسئۇل مۇھەررىرلىكىنى قوشۇمچە ئۈستىگە ئالغان. ئۇنىڭ تەتقىقات ھاياتى ئەنە شۇ يىللاردا رەسمىي باشلانغان. ئۇنىڭ ئىككى تىلدا يازغان "ئۇيغۇر خەلقىنىڭ 11-ئەسىردىكى ئىككى بۈيۈك ئالىمى" ناملىق ئىلمىي ماقالىسى 1956-يىلى مەزكۇر ئىلمىي ژۇرنالنىڭ خەنزۇچە ھەم ئۇيغۇرچە سانىدا ئېلان قىلىنغان. بۇ شىنجاڭ ئۇيغۇرلىرى ئارىسىدا "قۇتادغۇبىلىك" ۋە "تۆركىي تىللار دىۋانى" تەتقىقاتى ساھەسىدىكى تۇنجى ئىلمىي تەتقىقات ئىدى. ئۇ مۇشۇ ماقالىسى سەۋەبىدىن 20يىل "ئوڭچى" قالپىقى كىيگەن. 1959- يىلى ئۇ پارتىيىدىكى خىزمىتىدىن ھەيدەپ چىقىرىلىپ، ئەمگەك بىلەن تەربىيىلەش ئورنىغا ئەۋەتىلگەن. 1961- يىلى ئەمگەك بىلەن تەربىيىلەش ئورنىدىن قويۇۋېتىلگەن. ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەدئىمىن1966- يىلى مەدەنىيەت زور ئىنقىلابى باشلانغانغا قەدەر تۆت يىل جەريانىدا شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى كۇتۇپخانىسىدا نازارەت ئاستىدا ئىشلىگەن. بۇ جەرياندا بۇ ئىلىمخۇمار ئالىم جۇڭگونىڭ مەشھۇر كلاسسىك ئەسەرلىرى بولغان "ئەلنى ئىدارە قىلىشنىڭ ئۆرنەكلىرىنى"، "24تارىخ"نى، ئەنگلىيە دراماتورگى شەكسپىرنىڭ 36 سەھنە ئەسىرىنى، ھىندىستاننىڭ رامانايا، ماخاپىراتا داستانلىرىنى، سوۋېت ئىتتىپاقىدا نەشر قىلىنغان 15توملۇق(32كىتاب) "دۇنيا تارىخى"نى، "ئومۇمىي تاڭ نەزمىلىرى"نى، بايرۇننىڭ "دون جۇئان" داستانىنى، ھومېرنىڭ "ئىللادا" ۋە "ئودېسسا" داستانلىرىنى، يۇنان ۋە رىمنىڭ ئەپسانە - رىۋايەتلىرىنى، "قۇرئان كەرىم"، "ئىنجىل" ۋە "تەۋرات"نىڭ خەنزۇچە تەرجىمە نۇسخىلىرى، ئەپلاتۇن، ئارستوتىل ئەسەرلىرىنى، دانتىنىڭ "تەڭرى كومىدىيىسى" داستانىنى، گومورو ۋە تيەنخەننىڭ تارىخى درامىلىرىنى، ماركىس ئىنگىلىس ئەسەرلىرىنى، نەۋائى، بابۇر، مەشرەپ شېئىرلىرىنى ئوقۇغان ۋە ئۆگەنگەن. ئۇ بۇ جەرياندا 30 نەچچە خاتىرە دەپتەرنى ئۆگىنىش خاتىرىسى بىلەن تولدۇرغان. ئۇ مۇشۇ يىللاردا "قارلىق تاغ شەجەرىسى" ناملىق داستان ۋە "سۇمرۇغلار قوشىقى"، "قەدىمكى يىپەك يولى"، "خەن ئوردىسىدا باھار"، "مەلىكە خۇئارۇڭ"، "تەڭرىتاغ ناخشىسى"، "دات باسماس قىلىچ"، "پىلە مەلىكىسى" قاتارلىق يەتتە پارچە تارىخىي دراما يېزىپ چىققان. "جاۋاھۇل ھاقايىق" دېگەن ماۋزۇدا قەدىمكى مەركىزىي ئاسىيا(بۇ كىتاب1995-يىلىنىڭ بېشىدا 4-قېتىم تۆزىتىلگەندە ئالىم "قەدىمكى تۇران تارىخى" دەپ ئاتىغان) ناملىق كىتابنىڭ دەسلەپكى نۇسخىسىنى قولدىن چىقارغان. يەنە بارماق ۋەزىنلىك بىر تۈركۈم مۇھەببەت لىرىكىلىرىنى يېزىپ چىققان. مەدەنىيەت زور ئىنقىلابى ئاخىرلاشقاندىن كىيىنكى دەسلەپكى مەزگىلدە ئىزدىنىش ۋە ئىجاد قىلىش روھى كۈچلۈك بۇ ئالىم ئاق تېررورلۇق قاپلىغان ئاشۇ ئەنسىز يىللاردا پارچە - پارچە يازغان 500 پارچىدىن ئارتۇق رۇبائىيسىنى رەتلىگەن. "سەۋدالىق تەئەججۇپنامىسى" ( بۈگۈنكى زامان ئەدەبىيات تارىخىمىزدىكى تۇنجى نەسىرلەر توپلىمى)ناملىق لىرىك نەسىرلەر توپلىمىنى تولۇق تاماملىغان.

1978- يىلى پارتىيە11- نۆۋەتلىك مەركىزىي كومىتېتى 3 - ئومۇمىي يىغىنىدىن كېيىن، ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەدئىمىن سىياسىي جەھەتتە زىيانكەشلىككە ئۇچرىغان ھەم خاتا ئوڭچى قىلىنغان دېگەن خۇلاسە بىلەن ئاقلانغان ۋە1980-يىل ئۇ ئەدەبىيات فاكۇلتېتىغا يۆتكىلىپ ئومۇمىي ئىستىتىكا دەرسىنى تەسىس قىلىپ ئۆتۆشكە كىرىشكەن . شۇنىڭدىن كېيىن ئۇنىڭ كىتاب، ماقالە، رۇبائىي، شېئىر- غەزەللىرى ئارقا - ئارقىدىن ئىلان قىلىنىشقا باشلىغان. 1986- يىلى ئۇ ياپۇنىيىدە ئىلمىي زىيارەتتە بولۇپ "ئوتتۇرا ئەسىر ئۇيغۇر مەدەنىيىتىنىڭ يىتۈك قامۇسى-قۇتادغۇبىلىك" دېگەن تېمىدا لېكسىيە سۆزلىگەن.

1980-يىللاردا ئۇنىڭ200 پارچىدىن ئارتۇق ئىلمىي ماقالىسى، "ئۇيغۇر كىلاسسېك مۇزىكىسى 12 مۇقام ھەققىدە"، "شىنجاڭنىڭ تاڭ دەۋرىدىكى ناخشا- ئۇسۇل سەنئىتى"، "فارابى ۋە ئۇنىڭ پەلسەپە سىستېمىسى"، "ئومۇمىي پستپتىكا"، "چوغلۇق"، " رۇبائىيات(1)"، "رۇبائىيات(2)"، "قارلىق تاغ شەجەرىسى" قاتارلىق كىتابلىرى نەشر قىلىنغان. ئۇنىڭ يەنە 1980- يىللاردىن كېيىن ئېلان قىلىنغان: "روھنى ساغلاملاشتۇرۇش مىللەتنى گۆللەندۈرۈشنىڭ مۇقەددىمىسى"، "ھەسەتخورلۇق ھەققىدە ھەسرەتلىك خىياللار"، "ئارىفنامە"، "يىپەك يولىدىكى توققۇز ھېكمەت"، "يىپەك يولىدىكى بىر چوڭ ئىللەت" قاتارلىق بىر قاتار ئېسىل ماقالىلىرى ۋە "سىكتاي- ساك- ئۇيغۇرلارنىڭ كىيىم- كېچەك مەدەنىيىتىدىكى ئەنئەنىۋى ئىزچىللىق"، "ئۇيغۇر ئەجدادلىرىدىكى مەي مەدەنىيىتى"، "ئىسلامىيەتتىن ئىلگىرىكى ۋە كىيىنكى غەربىي يۇرت ئۇسۇل سەنئىتىنىڭ تارىخىي ئۇچۇرى"، "ئەلىشىر نەۋائىنىڭ مەدەنىيەت تارىخىمىزدىكى ئورنى"، "ئون ئىككى مۇقام ۋە نەۋائىخانلىق ئەنئەنىسى"، "نورۇز بايرىمى ۋەئۇنىڭ تارىخىي قاتلىمى توغرىسىدا"، "ھەقىقەت ئۈستىدە ئىزدىنىش ھەقىقىي تەتقىقاتچىنىڭ بۇرچى" قاتارلىق كۆپلىگەن ئىجتىمائىي مۇلاھىزە ۋە تەتقىقات ماقالىلىرى ئىجتىمائىي ھاياتىمىزنى چۈشىنىشتە ۋە مەدەنىيەت تارىخىمىزنى تەتقىق قىلىشتا يېڭى يول ئېچىپ بەردى.

ھەقىقەتەنمۇ بۇ مۇنەۋۋەر ئالىمنىڭ ئاشۇ يىللاردا يازغان ۋە تۆزەتكەن "ئۇيغۇر پەلسەپە تارىخى"، "غەربىي يۇرت تاشكىمىر سەنئىتى"، "قۇتادغۇبىلىك خەزىنىسى"، "ئۇيغۇر مۇقام خەزىنىسى"، "سەۋدالىق تەئەججۇپنامىسى"قاتارلىق كاتتا ئەسەرلىرى ئۇنىڭ ۋاپاتىدىن كېيىن بىر- بىرلەپ نەشر قىلىندى. "بالاساغۇننىڭ ئورنى مەسىلىسى ھەققىدە"، "يىپەك يولىدا قايتا ئويلىنىش"، "سوغدىلار ۋە ئۇنىڭ ئېتنىك ۋارىسلىرى توغرىسىدا"، "چىن ۋە ماچىننىڭ جۇغراپىيىلىك ئۇقۇم دائىرىسى" قاتارلىق نەچچە ئون پارچە ئىلمىي ماقالىسىمۇ گېزىت-ژۇرناللاردا ئېلان قىلىندى. بۇ ئەسەرلەر ئۇيغۇر تارىخى ۋە ئۇيغۇر مەدەنىيەت تارىخى تەتقىقاتىغا يىپيىڭى تۈس قوشقان ئىدى.

ئەپسۇسكى ئۇيغۇر خەلقىنىڭ مەشھۇر ئالىمى، تالانتلىق ئەدىبى، تۆھپىكار باغۋېنى، مول مېۋىلىك پروفېسورى ئابدۇشۆكۆر مۇھەممەد ئىمىن ئۆزىنىڭ بىر تالاي يازمىلىرىنى، گۈزەل ئارزۇ- ئارمانلىرىنى خەلقىگە قالدۇرۇپ، 1995-يىلى2-ئاينىڭ 27-كۈنى زېققا كېسىلى تۇيۇقسىز قوزغىلىشى سەۋەبى بىلەن 62يېشىدا بۇ ئالەم بىلەن خەيىرلەشتى. >br> ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەتئىمىن شىنجاڭ ئۇنىۋېرستېتىنىڭ پروفېسسورى، جۇڭگو يازغۇچىلار جەمئىيىتى شىنجاڭ شۆبىسىنىڭ ئەزاسى، جوڭگو ئاز سانلىق مىللەتلەر ئەدەبىياتى ئىلمىي جەمئىيىتىنىڭ ئەزاسى، مۇقام تەتقىقات ئىلمىي جەمئىيىتىنىڭ مۇئاۋىن باشلىقى، غەربىي دىيار سەنئەت تەتقىقات جەمئىيىتىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى، يىپەك يولى تەتقىقات جەمئىيىتىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى قاتارلىق ۋەزىپىلەرنى ئۆتىگەن.

ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەتئىمىن ئىلمى ئىجادىيىتىنىڭ قىممىتى توغۇرسىدا

يازغۇچى : ﺋﺎﺯﺍﺕ ﺭﻩﮬﻤﯩﺘﯘﻟﻼ ﺳﯘﻟﺘﺎﻥ ( ﺷﯩﻨﺠﺎﯓ ﭘﯧﺪﺍﮔﻮﮔﯩﻜﺎ ئۈﻧﯩﯟﯦﺮﺳﯩﺘﯧﺘﯩﻨﯩﯔ ﻣﯘﺩﯨﺮﻯ، ﭘﺮﻭﻓﯧﺴﺴﻮﺭ، ﺩﻭﻛﺘﻮﺭ ﻳﯧﺘﻪﻛﭽﯩﺴﻰ )

ﺷﯩﻨﺠﺎﯓ ئۈﻧﯩﯟﯦﺮﺳﯩﺘﯧﺘﯩﻨﯩﯔ ﭘﺮﻭﻓﯧﺴﺴﻮﺭﻯ، ﺯﺍﻣﺎﻧﯩﻤﯩﺰﻧﯩﯔ تۇنۇلغان ئاﻟﯩﻤﻰ ئاﺑﺪﯗﺷﯜﻛﯜﺭ ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺗﺌﯩﻤﯩﻦ ﯞﺍﭘﺎﺕ ﺑﻮﻟﻐﯩﻠﻰ 10 ﻳﯩﻞ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻗﺎﻟﺪﻯ . ﺷﯩﻨﺠﺎﯓ ئۈﻧﯩﯟﯦﺮﺳﯩﺘﯧﺘﻰ 2003 - ﻳﯩﻠﻰ 12 - ئاﻳﻨﯩﯔ 23 - ﻛﯜﻧﻰ ﻧﺎﻫﺎﻳﯩﺘﻰ ئەﻫﻤﯩﻴﻪﺗﻠﯩﻚ ﺑﯩﺮ ﭘﺎئاﻟﯩﻴﻪﺕ ئۆﺗﻜﯜﺯﯛﭖ، ﺑﯘ ﻣﯚﻫﺘﻪﺭﻩﻡ ئۈﺳﺘﺎﺯﻧﯩﯔ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻴﻪﺗﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﻣﻪﺧﺴﯘﺱ ﻣﯘﻫﺎﻛﯩﻤﻪ ﻗﯩﻠﺪﻯ . ئاﭘﺘﻮﻧﻮﻡ ﺭﺍﻳﻮﻧﯩﻤﯩﺰﺩﯨﻜﻰ ئەﯓ ﭼﻮﯓ ﻣﻪﺭﯨﭙﻪﺕ ئوﭼﯩﻘﻰ، ﺋﯩﻠﯩﻢ - ﺋﯧﺮﭘﺎﻥ ﺑﺎﻏﭽﯩﺴﻰ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﺷﯩﻨﺠﺎﯓ ئۈﻧﯩﯟﯦﺮﺳﯩﺘﯧﺘﯩﻨﯩﯔ ﻣﻪﻛﺘﻪﭖ ﻗﯘﺭﯗﻟﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﯩﯔ 80 ﻳﯩﻠﻠﯩﻖ ﺗﻮﻳﯩﻨﻰ ﻛﯜﺗﯜﯞﯦﻠﯩﺶ ﻫﺎﺭﭘﯩﺴﯩﺪﺍ ئاﭘﺘﻮﻧﻮﻡ ﺭﺍﻳﻮﻧﯩﻤﯩﺰﺩﯨﻜﻰ ﻣﻪﺷﻬﯘﺭ ﺟﺎﻣﺎئەﺕ ئەﺭﺑﺎﺑﻠﯩﺮﻯ، ﻣﺎئاﺭﯨﭙﭽﯩﻼﺭ، ﻣﯘﺗﻪﺧﻪﺳﺴﯩﺴﻠﻪﺭ ﺑﯩﺮ ﺳﻮﺭﯗﻧﻐﺎ ﺟﻪﻡ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﺷﯩﻨﺠﺎﯓ ئۈﻧﯩﯟﯦﺮﺳﯩﺘﯧﺘﯩﺪﺍ ﺗﻪﺭﺑﯩﻴﯩﻠﯩﻨﯩﭗ ﻳﯧﺘﯩﺸﯩﭗ ﭼﯩﻘﻘﺎﻥ ﺑﯘ ﻣﻪﺭﯨﭙﻪﺕ ﺑﺎﻏﯟﯨﻨﯩﻨﯩﯔ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ئەﻣﮕﻪﻛﻠﯩﺮﻯ، ﺗﯚﻫﭙﻪ - ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﻠﯩﺮﻯ ﻫﻪﻗﻘﯩﺪﻩ ﻛﻪﯓ -ﻛﯘﺷﺎﺩﻩ ﺳﯚﺯﻟﯩﺸﯩﭗ، ئۇﻧﯩﯔ ﻗﯩﺴﻘﺎ، ئەﻣﻤﺎ ﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ ئەﻫﻤﯩﻴﻪﺗﻠﯩﻚ ﻫﺎﻳﺎﺗﯩﻐﺎ ﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ ﻳﯘﻗﯩﺮﻯ ﺑﺎﻫﺎ ﺑﯧﺮﯨﺸﺘﻰ، ﻣﻮﻝ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻴﻪﺕ ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﻠﯩﺮﯨﮕﻪ ﻗﺎﺭﯨﺘﺎ ﺗﻮﻧﯘﺷﻨﻰ ﭼﻮﯕﻘﯘﺭﻻﺷﺘﯘﺭﺩﻯ، ئاﻟﯩﻤﻨﯩﯔ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻴﻪﺕ ﺭﻭﻫﻰ ﯞﻩ ﺋﯩﺴﺘﯩﻠﯩﻐﺎ ﯞﺍﺭﯨﺴﻠﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﺶ، ﻗﺎﻧﺪﺍﻕ ﯞﺍﺭﯨﺴﻠﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﻫﻪﻗﻘﯩﺪﯨﻜﻰ ﻛﯚﺯ ﻗﺎﺭﺍﺷﻼﺭﻧﻰ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ئاﻳﺪﯨﯖﻼﺷﺘﯘﺭﺩﻯ . ﺑﺎﺭﻟﯩﻖ ﻳﯩﻐﯩﻦ ئەﻫﻠﻰ، ﺑﻮﻟﯘﭘﻤﯘ ئۇﻧﯩﯔ ﺷﺎﮔﯩﺮﺗﻠﯩﺮﻯ ئۆﺯﻟﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺑﯘ ﻗﻪﺩﯨﺮﺩﺍﻥ ئۇﺳﺘﺎﺯﯨﻨﻰ ﭼﻮﯕﻘﯘﺭ ﺳﯧﻐﯩﻨﯩﺶ ﺋﯩﭽﯩﺪﻩ ﻳﺎﺩ ئەﺗﺘﻰ . ﺷﯩﻨﺠﺎﯓ ئۈﻧﯩﯟﯦﺮﺳﯩﺘﯧﺘﯩﺪﺍ ئۆﺗﻜﯜﺯﯛﻟﮕﻪﻥ ﺑﯘ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﭘﺎئاﻟﯩﻴﻪﺗﺘﻪ ئەﯞﺟﯩﮕﻪ ﻛﯚﺗﯜﺭﯛﻟﮕﻪﻥ ﻛﻪﻳﭙﯩﻴﺎﺕ ﯞﻩ ﺗﯩﭙﯩﻚ ﻫﯧﺴﺴﯩﻴﺎﺕ ﺷﻪﻙ - ﺷﯜﺑﻬﯩﺴﯩﺰﻛﻰ، ﺧﻪﻟﻘﯩﻤﯩﺰﻧﯩﯔ ﺑﯜﮔﯜﻧﻜﻰ ﺭﺍﻳﯩﻨﻰ ئەﻛﺲ ئەﺗﺘﯜﺭﺩﻯ . ﭼﯜﻧﻜﻰ ئاﻟﯩﻤﻨﯩﯔ ﯞﺍﭘﺎﺗﯩﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﺑﯘ جاﻱ، ﺑﯘ ﻛﯜﻧﻠﻪﺭﺩﻩ ﺧﻪﻟﻘﯩﻤﯩﺰ ئۆﺯﻟﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻛﯩﻤﺪﯨﻦ ئاﻳﺮﯨﻠﯩﭗ ﻗﺎﻟﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ، ﻧﯧﻤﯩﻨﻰ ﻳﻮﻗﯩﺘﯩﭗ ﻗﻮﻳﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﺗﻪﺩﺭﯨﺠﯩﻲ ﻫﯧﺲ ﻗﯩﻠﻤﺎﻗﺘﺎ ﺋﯩﺪﻯ . ﺩﯦﻤﻪﻙ، ﺑﯩﺰ ئوﻳﻠﯩﻨﯩﺶ ﺋﯩﭽﯩﺪﻩ، ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﯨﻠﻪﺵ ﺋﯩﭽﯩﺪﻩ ﻣﯚﻫﺘﻪﺭﻩﻡ ئۇﺳﺘﺎﺯﯨﻤﯩﺰﻧﻰ ﭼﻮﯕﻘﯘﺭ ﺳﯧﻐﯩﻨﻤﺎﻗﺘﯩﻤﯩﺰ . ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﯩﻴﻪﺕ ئاﻟﯩﻤﯩﺪﻩ ئۆﻟﻤﻪﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ئاﺩﻩﻡ ﻳﻮﻕ . ﻣﻪﻳﻠﻰ ئۇ ئۆﻣﯜﺭ ﭼﻮﻟﭙﯩﻨﻰ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﺑﺎﺷﻘﯩﻼﺭﺩﯨﻦ ئۇﺯﯗﻧﺮﺍﻕ ﻳﺎﺷﯩﺴﯩﻤﯘ ئۇ ﻳﻪﻧﯩﻼ ﺑﻪﺭﯨﺒﯩﺮ ئۆﻟﯩﺪﯗ . ﻟﯧﻜﯩﻦ ئوﺧﺸﯩﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ئاﺩﻩﻣﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ئۆﻟﯜﻣﯩﻨﯩﯔ ﻫﺎﻳﺎﺕ ﻛﯩﺸﯩﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﻗﯩﻤﻤﻪﺕ ﺗﺎﺭﺍﺯﯨﺴﯩﺪﯨﻜﻰ ﺳﺎﻟﻤﯩﻘﻰ ﻳﻪﻧﯩﻼ ئوﺧﺸﯩﻤﺎﻳﺪﯗ . ﺑﻪﺯﯨﻠﻪﺭ ئۆﻟﯜﭖ ﻟﻪﻫﻪﺗﻜﻪ ﻛﯩﺮﻩ - ﻛﯩﺮﻣﻪﻳﻼ ﺗﯩﺮﯨﻜﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ئاﺭﯨﺴﯩﺪﺍ ﻧﺎﻣﻰ - ﻧﯩﺸﺎﻧﻰ ئۆﭼﯜﭖ ﺗﯜﮔﻪﻳﺪﯗ . ﺑﻪﺯﯨﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺟﯩﺴﻤﻰ ﻛﯧﭙﻪﻧﻠﯩﻨﯩﭗ ﻛﻪﺗﺴﯩﻤﯘ، ﻫﻪﺗﺘﺎ ﺟﯩﺴﻤﻰ ﺗﯘﭘﺮﺍﻗﻘﺎ ئاﻳﻠﯩﻨﯩﭗ ﻛﻪﺗﺴﯩﻤﯘ، ئەﻣﻤﺎ ئۇﻻﺭﻧﯩﯔ ﻧﺎﻡ - ﻳﯘﻟﺘﯘﺯﻯ ئۆﭼﻤﻪﻳﺪﯗ، ﺋﯩﺰ - ﺗﻪﺳﯩﺮﻯ ﻳﯜﺗﻤﻪﻳﺪﯗ، ﺗﯚﻫﭙﻪ - ئەﻣﮕﯩﻜﻰ ﻛﯩﺸﯩﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ئاﻏﺰﯨﺪﯨﻦ ﭼﯜﺷﻤﻪﻳﺪﯗ . ﺑﯘﻧﺪﺍﻕ ئۆﻟﯜﻣﻠﻪﺭﮔﻪ ﻫﺎﺯﯨﺪﺍﺭﻻﺭ، ئۇﺭﯗﻕ - ﺗﯘﻏﻘﺎﻥ، ﻳﯧﻘﯩﻦ - ﻳﻮﺭﯗﻗﻼﺭﻻ ئەﻣﻪﺱ، ﭘﯜﺗﻜﯜﻝ ﺟﺎﻣﺎئەﺕ، ﭘﯜﺗﻜﯜﻝ ئەﻝ ﺯﺍﺭ - ﺯﺍﺭ ﻳﯩﻐﻼﻳﺪﯗ . ﺧﯘﺩﺩﻯ ﺗﯜﺭﻛﯩﻲ ﺗﯩﻠﺪﯨﻜﻰ ﺧﻪﻟﻘﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﻣﻪﺷﻬﯘﺭ ﭘﻪﻳﻼﺳﻮﭘﻰ ﯞﻩ ﺷﺎﺋﯩﺮﻯ ئاﺑﺪﯗﺭﻩﻫﻤﺎﻥ ﺟﺎﻣﯩﻲ : ﻳﺎﺩﯨﯖﺪﯨﺪﯗﺭ ﺑﻪﻟﻜﻰ ﺳﻪﻥ ﺗﯘﻏﯘﻟﻐﺎﻥ ئۈﻥ، ﻫﻪﻣﻤﻪ ﻛﯜﻟﮕﻪﻧﯩﺪﻯ، ﺳﻪﻧﻼ ﻳﯩﻐﻠﯩﻐﺎﻥ . ﺷﯘﻧﺪﺍﻕ ﻳﺎﺷﯩﻐﯩﻨﻜﻰ، ﻛﯧﺘﻪﺭ ﭼﯧﻐﯩﯖﺪﺍ، ﻫﻪﻣﻤﻪ ﻳﯩﻐﻼﭖ ﻗﺎﻟﺴﯘﻥ، ﺳﻪﻥ ﻣﺎﯕﻐﯩﻦ ﺧﻪﻧﺪﺍﻥ . ﺩﻩﭖ ﺗﻪﺳﯟﯨﺮﻟﯩﮕﻪﻥ ﺷﯧﺌﯩﺮﯨﻲ ﻣﻪﻧﺰﯨﺮﻩ ﺭﯦئاﻟﻠﯩﻘﺘﺎ ﺯﺍﻫﯩﺮ ﺑﻮﻟﯩﺪﯗ . ئاﻟﯩﻢ ﯞﺍﭘﺎﺗﯩﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﺋﯧﻠﯩﻤﯩﺰﻧﯩﯔ ﻣﻪﺷﻬﯘﺭ ﻗﻪﺩﯨﻤﻜﻰ ﺯﺍﻣﺎﻥ ﻣﯘﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘﺭﻯ ﺳﯩﻤﺎﭼﻴﻪﻧﻨﯩﯔ : << . . . ئاﺩﻩﻡ ﺑﻪﺭﯨﺒﯩﺮ ئۆﻟﯩﺪﯗ، ﺑﻪﺯﯨﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ئۆﻟﯜﻣﻰ ﺗﻪﻳﺸﻪﻥ ﺗﯧﻐﯩﺪﯨﻨﻤﯘ ﻗﻪﺩﯨﺮﻟﯩﻚ، ﺑﻪﺯﯨﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ئۆﻟﯜﻣﻰ ﻫﺎﯕﻐﯩﺮﺕ ﭘﯧﻴﯩﺪﯨﻨﻤﯘ ﻗﻪﺩﯨﺮﺳﯩﺰ ﺑﻮﻟﯩﺪﯗ >> ﺩﯦﮕﻪﻥ ﻫﯚﻛﯜﻣﻰ ﺑﯩﺰﻧﯩﯔ ﻳﺎﺩﯨﻤﯩﺰﻏﺎ ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮ ﻗﯧﺘﯩﻢ ﻛﻪﭼﺘﻰ . ﺷﯘﻧﺪﺍﻕ، ﺩﻩﺭﻫﻪﻗﯩﻘﻪﺕ، ﺑﻪﺯﯨﻠﻪﺭئۆﻟﯩﺪﯗ _ ﺗﯜﮔﻪﻳﺪﯗ، ﺑﻪﺯﯨﻠﻪﺭ ئۆﻟﯩﺪﯗ _ ﻣﻪﯕﮕﯜ ﻳﺎﺷﺎﻳﺪﯗ . ﺑﯩﺰﮔﻪ ﻣﻪﻟﯘﻡ، ﺗﻮﻏﺮﻯ ﺑﺎﻫﺎ ﯞﻩ ئاﺩﯨﻞ ﻫﯚﻛﯜﻡ ئەﻣﻪﻟﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﺳﯩﻨﺎﻗﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺷﻪﺭﺕ ﻗﯩﻠﯩﺪﯗ . ﻳﯧﺘﻪﺭﻟﯩﻚ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﻣﻪﺯﮔﯩﻞ، ﻳﻪﻧﻰ ﭘﻪﻗﻪﺕ ﺷﯘ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﭼﯚﻛﺘﯜﺭﻣﯩﻼ ﺑﺎﺭﻟﯩﻖ ﺩﯗﻍ - ﻻﺗﻘﯩﻼﺭﻧﻰ ئۆﺯ ئاﭘﻘﯩﻨﯩﺪﺍ ﺗﯩﻨﺪﯗﺭﯗﭖ، ﻏﯘﯞﺍﻟﯩﻖ ﺋﯩﭽﯩﺪﻩ ﺭﻭﺷﻪﻧﻠﯩﻚ ﯞﻩ ﺋﯧﻨﯩﻘﻠﯩﻘﻨﻰ ﺑﯩﺰﮔﻪ ﺗﺎﭘﺸﯘﺭﯨﺪﯗ . ﺑﯩﺮ ﻣﻪﻫﻪﻟﻠﯩﻚ ﺷﻪﻫﻪﺭ ئاﻟﻐﺎﻥ ئاﯕﺴﯩﺰﺍﻧﻪ ﻗﯩﻘﺎﺱ - ﭼﯘﻗﺎﻥ، ﭘﻮﺭﭘﺎﯓ - ﺳﯜﺭﻩﻧﻠﻪﺭ ﺑﯧﺴﯩﻘﻘﺎﻧﺪﯨﻼ، ﺋﯧﺰﯨﺘﻘﯘ ﺳﯜﭘﻪﺕ ﻫﺎﺩﯨﺴﯩﯟﻯ ﻛﯚﺭﯛﻧﯜﺷﻠﻪﺭ ﺗﺎﻣﺎﻡ ﭘﺎﺭﻏﺎ ئاﻳﻠﯩﻨﯩﭗ، ئەﺑﻪﺩﯨﻴﻠﯩﻜﻜﻪ ﺋﯩﮕﻪ ﻣﺎﻫﯩﻴﻪﺗﻠﯩﻚ ﭼﯩﻨﻠﯩﻖ ﭼﯩﺮﺍﻱ ئاﭼﯩﺪﯗ . ئاﻟﯩﻢ ﯞﺍﭘﺎﺗﯩﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﻰ ﺑﯘ ئاﻱ، ﺑﯘ ﻳﯩﻠﻼﺭ ﺑﯩﺰﻧﻰ ﻣﺎﻧﺎ ﺷﯘﻧﺪﺍﻕ ﭼﯚﻛﺘﯜﺭﻣﻪ ﺟﻪﺭﻳﺎﻧﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺗﻪﻣﯩﻨﻠﯩﺪﻯ .

ئاﻟﯩﻢ ﯞﺍﭘﺎﺕ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﺑﯩﺮ ﻳﯩﻠﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ، ﺷﯩﻨﺠﺎﯓ ئۈﻧﯩﯟﯦﺮﺳﯩﺘﯧﺘﯩﻨﯩﯔ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﻧﻪﭘﻪﺭ ئوﻗﯘﺗﻘﯘﭼﯩﺴﻰ << ﻏﺎﻳﻪ - ﺋﯩﺰﺩﯨﻨﯩﺶ - ﻣﯘﯞﻩﭘﭙﻪﻗﯩﻴﻪﺕ >> ﺳﻪﺭﻟﻪﯞﻫﯩﺴﯩﺪﻩ ﺑﯩﺮ ﭘﺎﺭﭼﻪ ﻣﺎﻗﺎﻟﻪ ﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﻐﺎﻧﯩﺪﻯ . ئۇﻧﯩﯖﺪﺍ ئاﻟﯩﻤﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮ ﻗﺎﺗﺎﺭ ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﭘﺎئاﻟﯩﻴﻪﺗﻠﯩﺮﻯ، ﻣﺎئاﺭﯨﭗ، ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺕ، ﺑﻪﺩﯨﺌﯩﻲ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻴﻪﺕ ﯞﻩ ﺗﻪﺭﺟﯩﻤﻪ ﺳﺎﻫﻪﻟﯩﺮﯨﺪﯨﻜﻰ ﭼﯧﻠﯩﻘﺎﺭﻟﯩﻖ ﻫﻪﻡ ﺑﯚﺳﯜﺵ ﺧﺎﺭﺍﻛﺘﯧﺮﻟﯩﻚ ﻣﯘﯞﻩﭘﭙﻪﻗﯩﻴﻪﺗﻠﯩﺮﻯ، ﺑﻮﻟﯘﭘﻤﯘ ئاﻟﯩﻤﻨﯩﯔ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﯩﺪﯨﻜﻰ ئۆﺯﮔﯩﭽﯩﻠﯩﻜﻠﯩﺮﻯ، ﺋﯩﻠﯩﻢ ﺳﻪﻫﻨﯩﺴﯩﺪﯨﻜﻰ ئوﺭﻧﻰ، ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﯩﻠﻪﺭﮔﻪ ﯞﻩ ئەﺗﺮﺍﭘﯩﺪﯨﻜﯩﻠﻪﺭﮔﻪ ﻛﯚﺭﺳﻪﺗﻜﻪﻥ ﺗﻪﺳﯩﺮﻯ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭ ﻣﯘﻫﺎﻛﯩﻤﯩﻠﯩﻖ ﺑﺎﻳﺎﻥ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ، ﻗﯘﺭﯗﻕ ﺷﻮئاﺭﻧﻰ ئەﻣﻪﺱ، ﭘﺎﻛﯩﺘﻨﻰ ئاﺳﺎﺱ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ . ﺑﯘ ﻣﺎﻗﺎﻟﻪ ﻛﻪﯓ ﺟﺎﻣﺎئەﺗﻨﯩﯔ ئاﻟﯩﻤﻨﻰ ﯞﻩ ئۇﻧﯩﯔ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻲ ئەﻣﮕﻪﻛﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﭼﻮﯕﻘﯘﺭﻻﭖ ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﺸﯩﺪﻩ ئاﻛﺘﯩﭗ ﺭﻭﻝ ئوﻳﻨﯩﺪﻯ . ﻣﻪﺯﻛﯘﺭ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﺪﻩ ئاﻟﺪﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺗﻮﻧﯘﺷﺘﯘﺭﯗﻟﻐﺎﻧﺪﻩﻙ، ﻣﯘئەﻟﻠﯩﻤﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ( ﺷﺎﮔﯩﺮﺗﻼﺭﻧﯩﯔ ) ﻛﯚﯕﯜﻝ ﺗﯚﺭﯨﺪﯨﻜﻰ ﺑﯘ ﭘﯧﺸﻘﻪﺩﻩﻡ ئۇﺳﺘﺎﺯ ئوﻗﯘﺵ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ ﻳﯘﻗﯩﺮﻯ، ﺑﯩﻠﯩﻢ ئاﺳﺎﺳﻰ ﭘﯘﺧﺘﺎ، ئۆﺯ ﺗﯩﻠﯩﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷﻘﺎ ﺧﻪﻧﺰﯗﭼﻪ، ﺭﯗﺳﭽﻪ ﺗﯩﻠﻼﺭﻧﻰ ﻣﯘﻛﻪﻣﻤﻪﻝ ﺑﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ( ﺧﻪﻧﺰﯗﭼﯩﻨﻰ ﻗﻪﺩﯨﻤﯩﻲ ﺗﯩﻠﻐﯩﭽﻪ ﭘﯩﺸﺸﯩﻖ ﺑﯩﻠﯩﺪﯗ، ئۇﻧﯩﯔ ﺧﻪﻧﺰﯗﭼﻪ ﻳﺎﺯﻏﺎﻥ ﭘﺎﺳﺎﻫﻪﺗﻠﯩﻚ ﺷﯧﺌﯩﺮﻟﯩﺮﻯ ﺑﺎﺭ )، ﻗﻪﺩﯨﻤﻜﻰ ﺯﺍﻣﺎﻥ ﯞﻩ ﻳﯧﻘﯩﻨﻘﻰ ﺯﺍﻣﺎﻥ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺗﯩﻠﻰ، ﭘﺎﺭﺱ ﺗﯩﻠﻰ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭﺩﯨﻨﻤﯘ ﺑﻪﻟﮕﯩﻠﯩﻚ ﻣﻪﻟﯘﻣﺎﺗﻘﺎ ﯞﻩ ﭘﺎﻳﺪﯨﻠﯩﻨﯩﺶ ﺋﯩﻘﺘﯩﺪﺍﺭﯨﻐﺎ ﺋﯩﮕﻪ، ﻧﯘﺭﻏﯘﻥ ﻳﯧﯖﻰ ﺩﻩﺭﺳﻠﻪﺭﻧﻰ ﺗﻪﺳﯩﺲ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ، ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﺘﯩﻜﻰ ﺯﻭﺭ ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﻠﻪﺭﮔﻪ ﻳﯚﻟﯩﻨﯩﭗ ﺗﯘﺭﯗﭖ ئوﻗﯘﺗﯘﺷﻨﻰ ئۇﺗﯘﻗﻠﯘﻕ ﺗﻪﺷﻜﯩﻠﻠﯩﮕﻪﻥ << ﻳﯧﺘﯩﻠﮕﻪﻥ ﻣﺎئاﺭﯨﭙﭽﻰ >>، << ﺗﯚﻫﭙﯩﻜﺎﺭ ﺑﺎﻏﯟﻩﻥ >> . ﺑﻮﻟﯘﭘﻤﯘ ئاﻟﯩﻲ ﻣﺎئاﺭﯨﭙﺘﺎ ئوﻗﯘﺗﻘﯘﭼﯩﻼﺭﻏﺎ ﻗﻮﻳﯘﻟﯘﯞﺍﺗﻘﺎﻥ ﻳﯧﯖﻰ - ﻳﯧﯖﻰ ﺗﻪﻟﻪﭘﻠﻪﺭﻧﻰ ئاﻟﻼﺑﯘﺭﯗﻥ ﺗﻪﻟﺘﯚﻛﯜﺱ ﻫﺎﺯﯨﺮﻟﯩﻐﺎﻥ ئۆﺭﻧﻪﻛﻠﯩﻚ ﻣﯘئەﻟﻠﯩﻢ ﺋﯩﺪﻯ . ﺷﯘﻧﯩﯔ ئۈﭼﯜﻥ، ئاﻟﯩﻲ ﻣﻪﻛﺘﻪﭘﻨﯩﯔ ﺋﯩﺰ ﺑﺎﺳﺎﺭ ﻣﯘئەﻟﻠﯩﻤﻠﯩﺮﻯ، ﺑﻮﻟﯘﭘﻤﯘ ئاﺑﺪﯗﺷﯜﻛﯜﺭ ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺗﺌﯩﻤﯩﻦ ﯞﻩ ئۇﻧﯩﯔ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﺮ ﻗﺎﺗﺎﺭﺩﯨﻜﻰ ﺑﯩﺮ ﺗﯜﺭﻛﯜﻡ ئۇﺳﺘﺎﺯﻻﺭ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺧﯩﺰﻣﻪﺗﺪﺍﺵ ﺑﻮﻟﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﺪﯨﻦ ﺋﯩﭙﺘﯩﺨﺎﺭﻟﯩﻨﯩﺪﯨﻐﺎﻥ، ﺳﯚﻳﯜﻧﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﺷﯩﻨﺠﺎﯓ ئۈﻧﯩﯟﯦﺮﺳﯩﺘﯧﺘﯩﻨﯩﯔ ئوﺗﺘﯘﺭﺍ ﻳﺎﺵ ﯞﻩ ﻳﺎﺵ ﻣﯘئەﻟﻠﯩﻤﻠﯩﺮﻯ ئۇﺳﺘﺎﺯﻧﻰ ﺳﯧﻐﯩﻨﯩﺸﻨﻰ، ئۇﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ئۈﮔﯩﻨﯩﺶ، ئۇﻧﯩﯖﺪﻩﻙ ﺋﯩﺸﻠﻪﺵ ﯞﻩ ﻳﺎﺷﺎﺷﺘﺎ ﻣﻪﺭﻛﻪﺯﻟﯩﻚ ﺋﯩﭙﺎﺩﯨﻠﯩﻨﯩﺸﻰ ﻛﯧﺮﻩﻙ، ﺩﻩﭖ ﺑﯩﻠﯩﺶ ﻛﯧﺮﻩﻙ . ﭼﯜﻧﻜﻰ 80 ﻳﯩﻠﻠﯩﻖ ﺷﻪﯞﻛﻪﺗﻠﯩﻚ ﺗﺎﺭﯨﺨﻘﺎ ﺋﯩﮕﻪ ﺑﯘ ﺋﯩﻠﯩﻢ ﺑﺎﻏﭽﯩﺴﻰ ئۆﺯ ﮔﯜﻟﻠﯩﻨﯩﺸﯩﺪﻩ ئاﺑﺪﯗﺷﯜﻛﯜﺭ ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺗﺌﯩﻤﯩﻨﺪﻩﻙ ﺑﺎﻏﯟﻩﻧﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺑﻮﻟﯘﺷﯩﻐﺎ ﻣﯘﻫﺘﺎﺝ . ﺑﯘ ﻣﯚﻫﺘﻪﺭﻩﻡ ئۇﺳﺘﺎﺯﯨﻤﯩﺰﻣﯘ ئۆﺯﻯ ﺋﯩﺨﻼﺱ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺋﯧﮕﯩﺰ ﻛﯚﺗﯜﺭﮔﻪﻥ ﯞﻩ ﻧﯘﺭﻻﻧﺪﯗﺭﻏﺎﻥ ﻣﻪﺭﯨﭙﻪﺕ ﻣﻪﺷﺌﯩﻠﯩﻨﯩﯔ ﻳﻪﻧﻪ ئۇﺯﯗﻧﻐﯩﭽﻪ ﺋﯩﺰ ﺑﺎﺳﺎﺭﺳﯩﺰ ﻗﯧﻠﯩﺸﯩﻨﻰ ﺧﺎﻟﯩﻤﺎﻳﺪﯗ . ئۇ ئۆﺯ ﺷﺎﮔﯩﺮﺗﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﻣﯘﻧﯘﻻﺭﻧﻰ ﺗﻪﯞﺳﯩﻴﻪ ﻗﯩﻠﯩﺪﯗ : << ﻣﻪﻥ ﺗﺎﺭﯨﺨﭽﯩﻠﯩﺮﯨﻤﯩﺰﻧﯩﯔ ئۆﻟﮕﻪﻥ ﺟﻪﺳﻪﺗﻠﻪﺭﺩﯨﻦ ﻛﯚﺭﻩ ﺗﯩﺮﯨﻚ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻜﻪ ﻛﯚﭘﺮﻩﻙ ﻛﯚﯕﯜﻝ ﺑﯚﻟﯜﺷﯩﻨﻰ، ﻣﺎئاﺭﯨﭙﭽﯩﻠﯩﺮﯨﻤﯩﺰﻧﯩﯔ ﻛﯩﺘﺎﺏ ﯞﻩ ﺧﯩﻤﯩﻴﯩﻠﯩﻚ ئاﻧﺎﻟﯩﺰﻻﺭﻏﯩﻼ ئەﻣﻪﺱ، ﺑﻮﻟﯘﭘﻤﯘ ﺭﯦئاﻝ ﺗﯘﺭﻣﯘﺷﻘﺎ ﻗﯩﺰﻏﯩﻦ ﺧﻪﻳﺮﯨﺨﺎﻫﻠﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﺸﯩﻨﻰ، ﻳﺎﺯﻏﯘﭼﻰ، ﺷﺎﺋﯩﺮ، ئوبزۇﺭﭼﯩﻠﯩﺮﯨﻤﯩﺰﻧﯩﯔ ﻛﯜﻧﺪﯨﻠﯩﻚ ﺗﯘﺭﻣﯘﺵ ﯞﻩﻗﻪﻟﯩﻜﻰ ﭼﺎﺗﻤﯩﺴﯩﻐﺎ ﻳﻮﺷﯘﺭﯗﻧﻐﺎﻥ ئەﺳﯩﺮ - ئەﺳﯩﺮﻟﯩﻚ ﭼﯩﻨﻠﯩﻖ ﻗﺎﺗﻠﯩﻤﯩﻐﺎ ﭼﯚﻛﯜﺷﯩﻨﻰ، ﺯﯦﻤﯩﻦ ﺑﺎﻏﺮﯨﺪﯨﻜﻰ ئوﺑﻴﯧﻜﺘﻠﻪﺭ ئۈﺳﺘﯩﺪﻩ ﻣﯘﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘﺭﺍﻧﻪ ﭘﯩﻜﯩﺮ ﻳﯜﺭﮔﯜﺯﯛﺷﯩﻨﻰ، ﺑﯧﻴﯩﯟﺍﺗﻘﺎﻥ ﻛﯩﺸﯩﻠﯩﺮﯨﻤﯩﺰﻧﯩﯔ ﻗﻮﻟﯩﻐﺎ ﻛﯩﺮﮔﯜﺯﮔﯩﻨﻰ ﭘﺎﺧﺎﻝ، ﻗﻮﻟﯩﺪﯨﻦ ﺑﯧﺮﯨﭗ ﻗﻮﻳﻐﯩﻨﻰ ﺟﺎﯞﺍﻫﯩﺮﺍﺕ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻗﺎﻟﻤﺎﺳﻠﯩﻘﻨﻰ ﭘﺎﻳﺪﺍ - ﺯﯨﻴﺎﻥ ﻣﯩﺰﺍﻧﻰ ﻗﯩﻠﯩﺸﻠﯩﺮﯨﻨﻰ، ﻫﻪﺭ ﺩﻩﺭﯨﺠﯩﻠﯩﻚ ﺭﻩﻫﺒﻪﺭﻟﻪﺭﻧﯩﯔ ئاﺷﻠﯩﻖ، ﭘﻮﻻﺕ ﯞﻩ ﻧﯧﻔﯩﺖ ﻣﻪﻫﺴﯘﻻﺗﻰ ﻫﻪﻗﻘﯩﺪﻩ ﺑﺎﺵ ﻗﺎﺗﯘﺭﯗﺵ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﻠﻠﻪ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ئۇﺭﯗﻗﻰ، ﺳﯚﯕﻪﻙ، ﻗﻮﯞﯗﺭﻏﯩﺴﻰ، ﻗﻪﻟﺒﻰ ﯞﻩ ﻗﯧﻨﻰ ئۈﺳﺘﯩﺪﻩ ﺗﻪﺧﯩﺮﺳﯩﺰ ﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘﺭ ﻗﯩﻠﯩﺸﯩﻨﻰ، ﺋﯩﻠﻠﻪﺕ ﭘﺎﺗﻘﯩﻘﯩﻐﺎ ﭼﯜﺷﯜﭖ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ ﻳﺎﺵ ﻧﻮﺗﺎ ﯞﻩ ﮔﯜﻝ - ﮔﯩﻴﺎﻫﻼﺭﻧﯩﯔ ئۆﺯ - ئۆﺯﯨﻨﻰ ﺗﻮﻧﯘﭖ، ﻣﯩﻠﻠﻪﺕ ﻛﯧﻠﻪﭼﯩﻜﯩﻨﻰ ﻧﻪﺯﻩﺭﺩﻩ ﺗﯘﺗﯘﭖ، ئۆﺯﯨﻨﻰ ئاﭘﻪﺗﺘﯩﻦ ﻗﯘﺗﯘﻟﺪﯗﺭﯗﺷﯩﻨﻰ ئۈﻣﯩﺪ ﻗﯩﻠﯩﻤﻪﻥ >>، << ئۆﺯﻯ ئوﻳﻐﺎﻧﻤﺎﻱ ﺗﯘﺭﯗﭖ، ﺧﻪﻟﻘﻨﻰ ﺳﯚﻳﯩﻤﻪﻥ ﺩﯦﮕﻪﻧﻠﯩﻚ ﺑﯩﺮ ﻗﯘﺭﯗﻕ ﺩﺍﯞﺭﺍﯓ، ﺧﺎﻻﺱ ! >> . ﻣﺎﻧﺎ ﺑﯘﻻﺭ ﻛﯚﭘﻨﻰ ﻛﯚﺭﮔﻪﻥ، ﻛﯚﺭﮔﯩﻨﯩﺪﯨﻨﻤﯘ ﻛﯚﭘﺮﻩﻛﻨﻰ ئوﻳﻠﯩﻴﺎﻻﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﺑﯘ ﻣﯘﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘﺭﻧﯩﯔ ئۆﺯ ﻗﯧﺮﯨﻨﺪﺍﺷﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺑﯘ ﭼﻮﯓ ئاﺋﯩﻠﯩﻨﯩﯔ ﻫﻪﻣﻤﻪ ئەﺯﺍﻟﯩﺮﯨﻐﺎ ﻛﯧﻠﯩﯟﺍﺗﻘﺎﻥ ﭘﯘﺭﺳﻪﺕ ﯞﻩ ﺧﯩﺮﯨﺴﻘﺎ ﺑﺎﺗﯘﺭﻻﺭﭼﻪ ﻳﯜﺯﻟﯩﻨﯩﭗ، ئۆﺯ ﺋﯩﻘﺒﺎﻟﯩﻨﻰ ﺗﯧﭙﯩﺸﯩﻐﺎ ﺗﯩﻠﻪﻛﺪﺍﺷﻠﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻥ ﻛﯚﯕﯜﻝ ﺋﯩﺰﻫﺎﺭﯨﺪﯗﺭ . ئاﻟﯩﻤﻨﯩﯔ ﺑﯘ ﺳﻪﻣﯩﻤﯩﻲ ﺗﯩﻠﻪﻛﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﻗﺎﻳﺘﺎ ئەﺳﻠﻪﺵ _ ﻧﯚﯞﻩﺗﺘﻪ ﭘﯜﺗﯜﻥ ﻣﻪﻣﻠﯩﻜﯩﺘﯩﻤﯩﺰ ﺑﻮﻳﯩﭽﻪ ﻳﺎﺵ ﻗﯘﺭﺍﻣﯩﻐﺎ ﻳﻪﺗﻤﯩﮕﻪﻧﻠﻪﺭﻧﻰ ئەﺧﻼﻗﯩﻲ، ﻣﻪﻧﯩﯟﻯ ﺟﻪﻫﻪﺗﺘﯩﻦ ﺗﻪﺭﺑﯩﻴﯩﻠﻪﺷﻜﻪ ئەﻫﻤﯩﻴﻪﺕ ﺑﯧﺮﯨﺶ ﺗﻪﻛﯩﺘﻠﯩﻨﯩﯟﺍﺗﻘﺎﻥ ﺑﯜﮔﯜﻧﻜﻰ ﻛﯜﻧﺪﻩ ئاﻻﻫﯩﺪﻩ ئەﻫﻤﯩﻴﻪﺗﻜﻪ ﺋﯩﮕﻪ، ئەﻟﯟﻩﺗﺘﻪ . ئاﺑﺪﯗﺷﯜﻛﯜﺭ ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺗﺌﯩﻤﯩﻨﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮ ئۆﻣﯜﺭ ﻣﯘئەﻟﻠﯩﻢ ﺑﻮﻟﻐﺎﻧﻠﯩﻘﻰ ﻫﻪﻣﻤﯩﮕﻪ ئاﻳﺎﻥ . ﺷﯘ ﯞﻩﺟﯩﺪﯨﻦ ئۇﻧﯩﯔ ﻣﯘئەﻠﯩﻤﻠﯩﻚ ﺳﯜﭘﻪﺕ - ﺳﺎﭘﺎﺳﻰ ﻫﻪﻗﻘﯩﺪﻩ ﺳﻪﻝ ﺗﻪﭘﺴﯩﻠﯩﻴﺮﻩﻙ ﺗﻮﺧﺘﺎﻟﺪﯗﻕ . ﺗﯚﯞﻩﻧﺪﻩ ﺑﯩﺰ ئۇﻧﯩﯔ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﻗﯩﺴﻘﯩﭽﻪ ﺗﯩﻠﻐﺎ ﺋﯧﻠﯩﭗ ئۆﺗﯩﻤﯩﺰ .

ئاﺑﺪﯗﺷﯜﻛﯜﺭ ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺗﺌﯩﻤﯩﻨﻨﯩﯔ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻲ ئەﻣﮕﻪﻛﻠﯩﺮﻯ ئاﻟﺪﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ئەﺩﻩﺑﯩﻲ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻴﻪﺗﺘﯩﻦ ﻳﻪﻧﻰ ﺷﯧﺌﯩﺮ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻴﯩﺘﯩﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷﻼﻧﻐﺎﻥ ﺑﻮﻟﯘﭖ، 40 - ﻳﯩﻠﻼﺭﻧﯩﯔ ئاﺧﯩﺮﻯ، 50 - ﻳﯩﻠﻼﺭﻧﯩﯔ ﺑﯧﺸﯩﺪﺍ ئۆﺯﯨﻨﯩﯔ ﻳﺎﺷﻠﯩﻖ ﺗﻪﻟﭙﯜﻧﯜﺷﻠﯩﺮﯨﻨﻰ، ﻫﯚﺭﻟﯜﻙ، ئاﺯﺍﺩﻟﯩﻘﻘﺎ ﺗﻪﺷﻨﺎ ﻗﻪﻟﺒﯩﻨﻰ ﺷﯧﺌﯩﺮﻱ ﻣﯩﺴﺮﺍﻟﯩﺮﯨﺪﺍ ﺋﯩﺰﻫﺎﺭ ﻗﯩﻠﻐﺎﻧﯩﺪﻯ . 1956 - ﻳﯩﻠﻰ ﻣﻪﺗﺒﯘئاﺗﺘﺎ ئاﺷﻜﺎﺭﻩ ﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ << ئۇﻳﻐﯘﺭ ﺧﻪﻟﻘﯩﻨﯩﯔ 11 - ئەﺳﯩﺮﺩﯨﻜﻰ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﺑﯜﻳﯜﻙ ئاﻟﯩﻤﻰ >> ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﺴﻰ 23 ﻳﺎﺷﻠﯩﻖ ﺑﯘ ﺋﯩﻠﯩﻢ ﺳﺎﻫﯩﺒﯩﻨﯩﯔ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺕ ﺳﺎﻫﯩﻠﯩﮕﻪ ﺗﺎﺷﻠﯩﻐﺎﻥ ﺗﯘﻧﺠﻰ ﻗﻪﺩﯨﻤﻰ، ﻣﯩﻠﻠﯩﻲ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﯩﺪﯨﻜﻰ ﺗﯘﻧﺠﻰ ﻣﯧﯟﯨﺴﻰ ﻫﯧﺴﺎﺑﻠﯩﻨﯩﺪﯗ . ﺷﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﺋﯧﺘﯩﺒﺎﺭﻩﻥ ئۇ ئۆﺯﯨﻨﯩﯔ ئاﻻﻫﻪﺯﻩﻝ 40 ﻳﯩﻠﻠﯩﻖ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﻫﺎﻳﺎﺗﯩﺪﺍ ئاﻟﺪﻯ - ﻛﻪﻳﻨﻰ ﺑﻮﻟﯘﭖ، << ﺷﯩﻨﺠﺎﯕﻨﯩﯔ ﺗﺎﯓ ﺩﻩﯞﺭﯨﺪﯨﻜﻰ ﻧﺎﺧﺸﺎ - ئۇﺳﺴﯘﻝ ﺳﻪﻧﺌﯩﺘﻰ >>، << ئۇﻳﻐﯘﺭ ﻛﻼﺳﺴﯩﻚ ﻣﯘﺯﯨﻜﯩﺴﻰ < ئوﻥ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﻣﯘﻗﺎﻡ > ﻫﻪﻗﻘﯩﺪﻩ >>، << ئوﻣﯘﻣﯩﻲ ﺋﯧﺴﺘﯧﺘﯩﻜﺎ >>، << ﻓﺎﺭﺍﺑﻰ ﯞﻩ ئۇﻧﯩﯔ ﭘﻪﻟﺴﻪﭘﻪ ﺳﯩﺴﺘﯧﻤﯩﺴﻰ >>، << ﻗﺎﺗﻼﻣﻠﯩﻖ ﺋﯧﺴﺘﯧﺘﯩﻜﺎ >>، << ﻏﻪﺭﺑﯩﻲ ﻳﯘﺭﺕ ﺗﺎﺷﻜﯧﻤﯩﺮ ﺳﻪﻧﺌﯩﺘﻰ >>، << ئۇﻳﻐﯘﺭ ﻣﯘﻗﺎﻡ ﺧﻪﺯﯨﻨﯩﺴﻰ >>، << ﻗﯘﺗﺎﺩﻏﯘﺑﯩﻠﯩﻚ ﺧﻪﺯﯨﻨﯩﺴﻰ >>، << ئۇﻳﻐﯘﺭ ﭘﻪﻟﺴﻪﭘﻪ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ >>، << ﻳﯩﭙﻪﻙ ﻳﻮﻟﯩﺪﯨﻜﻰ ﺗﻮﻗﻘﯘﺯ ﻫﯧﻜﻤﻪﺕ >>، << ئۇﻳﻐﯘﺭﻻﺭﺩﺍ ﺋﯩﺴﻼﻡ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﯩﺘﻰ >>، << ﻗﻪﺩﯨﻤﻜﻰ ﻣﻪﺭﻛﯩﺰﯨﻲ ئاﺳﯩﻴﺎ >>، << ئاﺋﯩﻠﻪ >>، << ﺳﻪﯞﺩﺍﻟﯩﻖ ﺗﻪئەﺟﺠﯜﭘﻨﺎﻣﯩﺴﻰ >>، << ﭼﻮﻏﻠﯘﻕ >>، << ﺭﯗﺑﺎﺋﯩﻴﺎﺕ >>، << ﻗﺎﺭﻟﯩﻖ ﺗﺎﻍ ﺷﻪﺟﻪﺭﯨﺴﻰ >>، << ئاﺑﺪﯗﺷﯜﻛﯜﺭ ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺗﺌﯩﻤﯩﻦ ﻫﯧﻜﻤﻪﺗﻠﯩﺮﻯ >> ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ئەﺳﻪﺭﻟﻪﺭﻧﻰ ﻳﻮﺭﯗﻗﻠﯘﻗﻘﺎ ﭼﯩﻘﺎﺭﺩﻯ . 137 ﭘﺎﺭﭼﻪ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﺴﻰ ﻣﻪﻣﻠﯩﻜﻪﺕ ﺋﯩﭽﻰ ﯞﻩ ﺳﯩﺮﺗﯩﺪﯨﻜﻰ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﯞﻩ ئەﺩﻩﺑﯩﻲ ﮊﯗﺭﻧﺎﻟﻼﺭﺩﺍ ئۇﻳﻐﯘﺭﭼﻪ ﯞﻩ ﺧﻪﻧﺰﯗﭼﻪ، ﻳﺎﭘﻮﻥ، ﺋﯧﻨﮕﻠﯩﺰ ﯞﻩ ئۆﺯﺑﯧﻚ ﺗﯩﻠﻠﯩﺮﯨﺪﺍ ﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﯩﻨﺪﻯ . ئۇﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷﻘﺎ، ﻳﻪﻧﻪ 10 ﻧﻪﭼﭽﻪ ﭘﺎﺭﭼﻪ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﺴﻰ ﯞﻩ ﻣﻪﺧﺴﯘﺱ ئەﺳﻪﺭﻟﯩﺮﻯ ﻧﻪﺷﯩﺮ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﺸﻨﻰ، ﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﺸﻨﻰ ﻛﯜﺗﯜﭖ ﺗﯘﺭﻣﺎﻗﺘﺎ، ﺑﯩﺮ ﻣﯘﻧﭽﻪ ﻗﻮﻟﻴﺎﺯﻣﯩﻠﯩﺮﻯ ئاﺭﮔﯩﻨﺎﻝ ﻫﺎﻟﻪﺗﺘﻪ ئۆﻳﺪﻩ ﺳﺎﻗﻼﻧﻤﺎﻗﺘﺎ . ئۇﻧﯩﯔ ﭘﻪﻧﻨﻰ ئوﻣﯘﻣﻼﺷﺘﯘﺭﯗﺷﻘﺎ ئائىت، ﺗﻮﻧﯘﺷﺘﯘﺭﯗﺵ ﺧﺎﺭﺍﻛﺘﯧﺮﻟﯩﻚ 44 ﭘﺎﺭﭼﻪ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﺴﻰ ﻫﻪﺭ ﺧﯩﻞ ﮔﯧﺰﯨﺖ - ﮊﯗﺭﻧﺎﻟﻼﺭﺩﺍ ﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﻧﻪﺷﯩﺮ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ ﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ ﺗﻪﺭﺟﯩﻤﻪ ئەﺳﻪﺭﻟﯩﺮﯨﻤﯘ ( ﺑﯘﻧﯩﯖﺪﺍ ئەﺩﻩﺑﯩﻲ ﺗﻪﺭﺟﯩﻤﯩﻠﻪﺭﻣﯘ، ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ئەﺳﻪﺭ ﯞﻩ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺗﻪﺭﺟﯩﻤﯩﻠﯩﺮﯨﻤﯘ ﺑﺎﺭ ) ئاﺯ ئەﻣﻪﺱ . ئاﺑﺪﯗﺷﯜﻛﯜﺭ ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺗﺌﯩﻤﯩﻦ ﻳﻪﻧﻪ ﺗﻮﺷﻘﺎﻥ ئەﺩﯨﺐ ﺑﻮﻟﯘﺵ ﺳﺎﻻﻫﯩﻴﯩﺘﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻫﻪﺭ ﺧﯩﻞ ﮊﺍﻧﯧﺮﺩﯨﻜﻰ ﻧﯘﺭﻏﯘﻥ ئەﺩﻩﺑﯩﻲ ئەﺳﻪﺭﻟﻪﺭﻧﻰ ﻳﺎﺯﻏﺎﻥ . ﺑﯘﻻﺭ ﺗﻮﻗﻘﯘﺯ ﭘﺎﺭﭼﻪ ﺷﯧﺌﯩﺮ ﯞﻩ ﻏﻪﺯﻩﻟﻠﻪﺭ ﺗﻮﭘﻠﯩﻤﻰ، ﺋﯩﻜﻜﻰ ﭘﺎﺭﭼﻪ ﻧﻪﺳﯩﺮﻟﻪﺭ ﺗﻮﭘﻠﯩﻤﻰ، ﺋﯩﻜﻜﻰ ﭘﺎﺭﭼﻪ ﻛﯩﻨﻮ ﺳﯩﻨﺎﺭﯨﻴﯩﺴﻰ، ﺋﯩﻜﻜﻰ ﭘﺎﺭﭼﻪ ئەﺳﻠﯩﻤﻪ، ﺑﯩﺮ ﭘﺎﺭﭼﻪ ﺭﻭﻣﺎﻥ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻘﻼﺭﻧﻰ ئۆﺯ ﺋﯩﭽﯩﮕﻪ ئاﻟﯩﺪﯗ، ئۇﻻﺭﻧﯩﯔ ﺑﯩﺮ ﻗﯩﺴﻤﻰ ﻧﻪﺷﯩﺮ ﻗﯩﻠﯩﻨﺪﻯ، ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮ ﻗﯩﺴﻤﻰ ﻗﻮﻟﻴﺎﺯﻣﺎ ﻫﺎﻟﻪﺗﺘﻪ ﺳﺎﻗﻼﻧﻤﺎﻗﺘﺎ . ئۇﻧﯩﯔ ﭘﯜﺗﯜﻥ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻲ ئەﻣﮕﻪﻛﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺋﯩﭽﯩﺪﻩ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺕ ئاﺳﺎﺳﯩﻲ ﺳﺎﻟﻤﺎﻗﻨﻰ ﺋﯩﮕﯩﻠﯩﮕﻪﻥ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﺗﯧﻤﺎ ﺩﺍﺋﯩﺮﯨﺴﻰ ﺋﯩﻨﺘﺎﻳﯩﻦ ﻛﻪﯓ، ﺭﻩﯕﺪﺍﺭ، ﻧﯘﺭﻏﯘﻥ ﭘﻪﻧﻠﻪﺭﮔﻪ ﭼﯧﺘﯩﻠﯩﺪﯗ، ﻧﯘﺭﻏﯘﻥ ﺳﺎﻫﻪﻟﻪﺭﮔﻪ ﺗﯘﺗﯩﺸﯩﺪﯗ . ﻟﯧﻜﯩﻦ ئەﺳﺘﺎﻳﯩﺪﯨﻞ ﻛﯚﺯﻩﺗﺴﻪﻙ ﺩﻩﺭﻫﺎﻝ ﻗﺎﺭﯨﻤﺎﻗﻘﺎ ﭼﯧﭽﯩﻼﯕﻐﯘ، ﺗﺎﺭﻗﺎﻗﺘﻪﻙ ﻛﯚﺭﯛﻧﮕﻪﻥ ﺑﯘ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ئەﻣﮕﻪﻛﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ئاﺳﺎﺳﯩﻲ ﮔﻪﯞﺩﯨﺴﯩﻨﯩﯔ ﺑﯩﺮ ﻧﯘﻗﺘﯩﻨﻰ ﻣﻪﺭﻛﻪﺯ ﻗﯩﻠﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﺑﺎﻳﻘﺎﻳﻤﯩﺰ، ئۇ ﺑﻮﻟﺴﯩﻤﯘ _ ئۇﻳﻐﯘﺭ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﯩﺪﯗﺭ . ئۇ ئۆﺯﯨﻨﯩﯔ ﺗﯘﻧﺠﻰ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﺴﯩﺪﯨﻦ ﺗﺎﺭﺗﯩﭗ ﻫﺎﻳﺎﺗﯩﻨﯩﯔ ئاﺧﯩﺮﯨﻐﯩﭽﻪ ﺩﺍﯞﺍﻣﻼﺷﻘﺎﻥ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﺋﯩﺰﺩﯨﻨﯩﺸﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ئاﺳﺎﺳﯩﻲ ﻳﺎﻗﺘﯩﻦ ﻣﻪﻗﺴﻪﺗﻠﯩﻚ ﻫﺎﻟﺪﺍ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﻨﯩﯔ ﻣﺎﻧﺎ ﺷﯘ ﭼﻮﯓ ﺗﯧﻤﯩﺴﯩﻐﺎ ﺑﯧﻐﯩﺸﻠﯩﻐﺎﻥ . ئەﻟﯟﻩﺗﺘﻪ، ئۇﻧﯩﯔ ﻣﺎﺭﻛﺴﯩﺰﻡ، ﻟﯧﻨﯩﻨﯩﺰﻡ، ﭘﻪﻟﺴﻪﭘﻪ، ﺋﯧﺴﺘﯧﺘﯩﻜﺎ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﭘﻪﻧﻠﻪﺭﺩﯨﻜﻰ ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﻠﯩﺮﯨﻤﯘ ئاﺯ ئەﻣﻪﺱ . ﻗﯩﻤﻤﻪﺗﻠﯩﻚ ﻳﯧﺮﻯ ﺷﯘﻛﻰ، ئۇ ﺑﯘ ﺟﻪﻫﻪﺗﻠﻪﺭﺩﯨﻜﻰ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺕ ئاﺳﺎﺳﯩﻨﻰ، ﺗﻪﺟﺮﯨﺒﯩﻠﯩﺮﯨﻨﻰ، ﺟﯘﻏﻼﻧﻤﯩﺴﯩﻨﻰ، ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺕ ئۇﺳﯘﻟﯩﻨﻰ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﯩﻐﺎ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﻛﯩﺮﮔﻪﻥ .

ئۇ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ ﻣﺎﺩﺩﻯ ﯞﻩ ﻣﻪﻧﯩﯟﻯ ﻗﺎﺗﻼﻣﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻜﻰ ﺗﺎﺭﯨﺦ، ﺗﯩﻞ - ئەﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺕ، ﺳﻪﻧئەﺕ، ﻓﻮﻟﻜﻠﻮﺭ، ﺩﯨﻦ، ﺋﯧﺘﯩﻘﺎﺩ، ئاﺭﺧﯧئوﻟﻮﮔﯩﻴﻪ، ﺋﯧﻜﻮﻟﻮﮔﯩﻴﻪ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﻛﯚﭖ ﺧﯩﻞ ﺗﻪﺭﻛﯩﺒﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺑﺎﺷﺘﯩﻦ - ئاﻳﺎﻍ ﻣﺎﺗﯧﺮﯨﻴﺎﻟﯩﺰﻡ ﯞﻩ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﻣﺎﺗﯧﺮﯨﻴﺎﻟﯩﺰﻣﻠﯩﻖ ﻛﯚﺯ ﻗﺎﺭﺍﺵ ﻫﻪﻡ ئۇﺳﯘﻝ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻛﯚﺯﯨﺘﯩﭗ، ﻫﻪﻗﯩﻘﻪﺗﻨﻰ ئەﻣﻪﻟﯩﻴﻪﺗﺘﯩﻦ ﺋﯩﺰﺩﯨﮕﻪﻥ، ئۇ ﻗﻮﻟﯩﻐﺎ ئاﻟﻐﺎﻥ ﻫﻪﺭ ﺑﯩﺮ ﻛﻮﻧﻜﺮﯦﺖ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺕ ﺗﯧﻤﯩﺴﯩﻨﻰ ﺗﺎﺭﯨﺨﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ، ئەﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ، ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﻛﯚﭖ ﺧﯩﻞ ﭘﻪﻧﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﻛﯧﺴﯩﺸﻜﻪﻥ ﻧﯘﻗﺘﯩﺴﯩﻐﺎ ﻗﻮﻳﯘﭖ ﺗﯘﺭﯗﭖ، ﺳﻮﻏﯘﻗﻘﺎﻧﻠﯩﻖ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘﺭ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ، ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﻨﯩﯔ ئاﺩﺩﯨﻲ، ﺗﯜﺯ، ﻳﯜﺯﻩ ﺑﻮﻟﯘﺷﯩﺪﯨﻦ ﺳﺎﻗﻠﯩﻨﯩﭗ، ﭼﻮﯕﻘﯘﺭﻟﯘﻗﻨﻰ، ﺋﯩﻠﻤﯩﻴﻠﯩﻜﻨﻰ، ﭼﯩﻨﻠﯩﻘﻨﻰ ﻛﯚﺯﻟﯩﮕﻪﻥ . ﺷﯘﻧﺪﺍﻕ ﺑﻮﻟﻐﺎﻧﻠﯩﻘﻰ ئۈﭼﯜﻥ، ئۇﻧﯩﯔ ﻗﻮﻟﻐﺎ ﻛﻪﻟﺘﯜﺭﮔﻪﻥ ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺳﯜﭘﻪﺕ - ﺳﺎﭘﺎﺳﻰ، ﻳﻪﺗﻜﻪﻥ ﺳﻪﯞﯨﻴﯩﺴﻰ ئاﺯ ﻣﯩﻠﻠﯩﺘﻰ ﺋﯩﭽﯩﺪﯨﻜﻰ ﺯﺍﻣﺎﻧﺪﺍﺷﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯖﻜﯩﺪﯨﻦ ﻛﯚﭖ ئۈﺳﺘﯜﻥ ﺗﯘﺭﯨﺪﯗ . ﺑﯩﺰ ئۇﻧﯩﯔ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ئەﻣﮕﻪﻛﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ، ﻫﻪﺭ ﺧﯩﻞ ﺷﻪﻛﯩﻠﺪﯨﻜﻰ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻴﻪﺕ ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺳﯜﭘﻪﺕ - ﺳﺎﭘﺎﺳﻰ، ﻗﯩﻤﻤﯩﺘﻰ ﻫﻪﻗﻘﯩﺪﻩ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﺋﯩﭽﻜﯩﺮﯨﻠﻪﭖ ﻣﻪﺧﺴﯘﺱ ﺗﻮﺧﺘﯩﻠﯩﺶ ﺯﯙﺭﯛﺭ، ﺩﻩﭖ ﻗﺎﺭﺍﻳﻤﯩﺰ ( ﺑﯘ ﺟﻪﻫﻪﺗﺘﯩﻜﻰ ﺋﯩﺰﺩﯨﻨﯩﺸﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺑﯘﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﻛﯚﭘﯩﻴﯩﺪﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻐﺎ ﺗﻮﻟﯘﻕ ﺋﯩﺸﯩﻨﯩﻤﯩﺰ ) . ﻳﯘﻗﯩﺮﯨﺪﺍ ﺑﯩﺰ ئاﻟﯩﻤﻨﯩﯔ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻴﻪﺕ ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺳﺎﻧﺎﭖ ئۆﺗﻜﻪﻥ ﺋﯩﺪﯗﻕ . ﺑﯘ ﻣﯩﻘﺪﺍﺭ ﺳﯩﺘﺎﺗﯩﺴﺘﯩﻜﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ﺑﯩﺰﻧﯩﯔ ﻗﺎﻳﯩﻠﻠﯩﻘﯩﻤﯩﺰﻧﻰ، ﻫﯚﺭﻣﯩﺘﯩﻤﯩﺰﻧﻰ ﻗﻮﺯﻏﯩﺸﻰ ﺗﻪﺑﯩﺌﯩﻲ . ﭼﯜﻧﻜﻰ ئاﻛﺎﺩﯦﻤﯩﻴﯩﻠﻪﺭﻧﯩﯔ، ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺕ ئوﺭﯗﻧﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻣﻪﺧﺴﯘﺱ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﭽﻰ ﺧﺎﺩﯨﻤﻠﯩﺮﻯ ئۈﭼﯜﻥ، ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﺋﯩﺸﻼﺭ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺷﯘﻏﯘﻟﻠﯩﻨﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﺯﯨﻴﺎﻟﯩﻴﻼﺭ ( ﻗﻪﻟﻪﻡ ﺋﯩﮕﯩﻠﯩﺮﻯ ) ئۈﭼﯜﻥ، ﺗﻪﺭﺟﯩﻤﺎﻥ ﯞﻩ ئەﺩﯨﺒﻠﻪﺭ ئۈﭼﯜﻥ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪﯨﻤﯘ، ﭘﯜﺗﯜﻥ ئۆﻣﺮﯨﻨﻰ، ﺑﺎﺭﻟﯩﻖ ئەﻗﯩﻞ - ﭘﺎﺭﺍﺳﻪﺕ، ﺯﯦﻬﯩﻦ ﻛﯜﭼﯩﻨﻰ ﺑﯧﻐﯩﺸﻼﭘﻤﯘ ﻫﯚﺩﺩﯨﺴﯩﺪﯨﻦ ﭼﯩﻘﻘﯩﻠﻰ ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﻳﺎﻛﻰ ﺧﯧﻠﻰ ﺗﻪﺳﺘﻪ ئوﺭﯗﻧﺪﺍﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﺑﯘ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻴﻪﺕ ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ئوﻗﯘﺗﻘﯘﭼﯩﻠﯩﻖ ﺧﯩﺰﻣﯩﺘﯩﻨﻰ ﻫﻪﻕ ﺩﺍﺩﯨﻐﺎ ﻳﻪﺗﻜﯜﺯﯛﭖ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ ﺑﯩﺮ ﻣﯘئەﻟﻠﯩﻢ ﻗﻮﻟﻐﺎ ﻛﻪﻟﺘﯜﺭﮔﻪﻥ ﺗﯘﺭﺳﺎ، ﺑﯩﺰ ئۇﻧﯩﯖﻐﺎ ﻗﺎﻳﯩﻞ ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﻤﯩﺰﻣﯘ ؟ ﺑﯩﺰ ئۇﻧﯩﯔ ﻏﺎﻳﻪ ﻳﻮﻟﯩﺪﺍ ئاﺧﯩﺮﻗﻰ ﻧﻪﭘﯩﺴﯩﮕﯩﭽﻪ ﺋﯩﺰﺩﯨﻨﯩﺪﯨﻐﺎﻥ، ﺗﯩﺮﯨﺸﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﻗﻪﻳﺴﻪﺭﻟﯩﻜﯩﮕﻪ، ﺑﯩﻠﯩﻤﮕﻪ ئۆﺯﯨﻨﯩﯔ ﺑﺎﺭﻟﯩﻘﯩﻨﻰ ﺑﯧﻐﯩﺸﻼﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﭘﯩﺪﺍﻛﺎﺭﻟﯩﻘﯩﻐﺎ، ﻛﻪﻣﺪﯨﻦ - ﻛﻪﻡ ئۇﭼﺮﺍﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﺋﯩﺸﭽﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻐﺎ ﻫﯚﺭﻣﻪﺕ ئەﻳﻠﯩﻤﻪﻳﻤﯩﺰﻣﯘ ؟

ﻧﯘﺭﻏﯘﻥ ﺭﯨﻴﺎﺯﻩﺕ ﭼﻪﻛﻜﻪﻥ ﺑﯘ ئاﻟﯩﻢ ﯞﻩﺗﻪﻥ ئاﺳﻤﯩﻨﯩﻨﻰ ﺑﯩﺮ ﻣﻪﻫﻪﻝ ﻗﺎﭘﻠﯩﻐﺎﻥ ﻗﺎﺭﺍ ﺑﯘﻟﯘﺗﻼﺭ ﻗﻮﻏﻠﯩﻨﯩﭗ، ﺋﯩﻠﯩﻢ - ﭘﻪﻧﻨﯩﯔ ﺑﺎﻫﺎﺭﻯ ﻳﯧﺘﯩﭗ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ ﭘﯘﺭﺳﻪﺗﻠﯩﻚ ﭼﺎﻏﻼﺭﻧﻰ ﺗﯘﺗﯩﻴﺎ ﺑﯩﻠﯩﭗ ﺋﯩﺸﻠﯩﺪﻯ . ئۇﻧﯩﯔ ﻗﻪﻟﯩﻤﻰ ﺑﯩﺮﻩﺭ ﻛﯜﻧﻤﯘ، ﻫﻪﺗﺘﺎ ئاﻏﺮﯨﻖ ﭼﺎﻏﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻤﯘ ﺗﻮﺧﺘﺎﭖ ﻗﺎﻟﻐﯩﻨﻰ ﻳﻮﻕ . ﺑﺎﻟﻨﯧﺴﺘﺘﺎ ﻳﺎﺗﻘﺎﻥ ﭼﺎﻏﻠﯩﺮﯨﺪﺍ، ﻫﻪﺗﺘﺎ ئوﭘﯧﺮﺍﺗﺴﯩﻴﯩﺪﯨﻦ ﭼﯩﻘﯩﭗ ﻧﺎﺭﻛﻮﺯﻧﯩﯔ ﻛﯜﭼﻰ ﻛﯧﺘﻪﺭ - ﻛﻪﺗﻤﻪﻳﻼ ﺋﯩﺸﻠﻪﺷﻨﻰ ﺑﺎﺷﻠﯩﯟﻩﺗﻜﻪﻧﻠﯩﺮﻯ ﺩﻭﺧﺘﯘﺭﻻﺭﻧﻰ ﺧﺎﭘﺎ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ ﯞﻩ ﺗﻪﺳﯩﺮﻟﻪﻧﺪﯛﺭﮔﻪﻥ ﺋﯩﺪﻯ . ئۇﻧﯩﯔ ئۈﭼﯜﻥ ﺋﯩﺸﻠﻪﺵ ﯞﻩ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻴﻪﺕ ﻫﯘﺯﯗﺭ ﺋﯩﺪﻯ، ﺩﻩﻡ ﺋﯧﻠﯩﺶ ﺋﯩﺪﻯ، ﺑﺎﺷﻘﯩﻼﺭﺩﻩﻙ ئۆﺯﯨﻨﻰ ﺗﺎﺷﻠﯩﯟﯦﺘﯩﭗ ﺩﻩﻡ ئاﻟﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﺋﯩﺶ ئۇﻧﯩﯖﺪﺍ ﻳﻮﻕ ﺋﯩﺪﻯ . ﺷﯘﻧﯩﯔ ئۈﭼﯜﻥ، ئۇ ﻧﯘﺭﻏﯘﻥ ﭼﺎﻱ، ﺑﻪﺯﻣﯩﻠﻪﺭﮔﻪ، ﺗﻮﻱ - ﺗﯚﻛﯜﻥ، ﺯﯨﻴﺎﭘﻪﺗﻠﻪﺭﮔﻪ ﺑﺎﺭﺍﻟﻤﯩﺪﻯ، ئاﻣﺎﻟﺴﯩﺰﻟﯩﻘﺘﯩﻦ ﺑﺎﺭﺳﯩﻤﯘ ﺑﯩﺮ ﻛﯜﻧﻠﯜﻙ ﺋﯩﺸﯩﻨﯩﯔ ﺗﻮﺧﺘﺎﭖ ﻗﺎﻟﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﺪﯨﻦ ﺑﯩئاﺭﺍﻡ ﺑﻮﻟﯘﭖ، ﺋﯧﭽﯩﻠﯩﭗ ئوﻟﺘﯘﺭﺍﻟﻤﺎﻳﺘﺘﻰ، ﺩﻭﺳﺖ - ئاﻏﯩﻨﻪ، ﺧﯩﺰﻣﻪﺗﺪﺍﺵ، ئەﻝ - ﺟﺎﻣﺎئەﺗﻨﻰ ﻛﯚﭖ ﻳﻮﻗﻠﯩﻴﺎﻟﻤﺎﻳﺘﺘﻰ . ئەﻨﻰ ﯞﺍﻗﯩﺘﺘﺎ ئاﻟﯩﻤﻨﯩﯔ << ئاﺩﻩﻣﮕﻪﺭﭼﯩﻠﯩﻜﻰ >>ﻧﯩﯔ ﺳﯘﺳﻠﯩﻘﯩﺪﯨﻦ ﺭﻩﻧﺠﯩﮕﻪﻥ، ﺑﯘﻧﻰ ﻗﻮﺑﯘﻝ ﻗﯩﻼﻟﻤﯩﻐﺎﻥ ﺑﯘﺭﺍﺩﻩﺭﻟﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ئەﻣﺪﯨﻠﯩﻜﺘﻪ ئاﻟﯩﻤﻨﯩﯔ ﻫﺎﻳﺎﺗﯩﺪﺍ ﻧﯧﻤﻪ ﺋﯩﺶ ﻗﯩﻠﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﻫﻪﻗﯩﻘﯩﻲ ﻣﻪﻧﯩﺪﻩ ﭼﯜﺷﻪﻧﺴﻪ ﺑﺎﺷﻘﯩﭽﻪ ﺗﻪﺳﯩﺮﺍﺗﻘﺎ ﻛﯧﻠﯩﺪﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻘﻰ ﭼﻮﻗﯘﻡ . ﺑﯩﺰﺩﻩ ﺋﯩﺶ ئۈﺳﺘﯩﺪﻩ ﻗﺎﺯﺍ ﻗﯩﻠﯩﺪﯨﻐﺎﻧﻼﺭ ﻳﻮﻕ ئەﻣﻪﺱ . ﻟﯧﻜﯩﻦ ئاﻟﯩﻤﻐﺎ ئوﺧﺸﺎﺵ ﻳﯧﺰﯨﯟﯦﺘﯩﭗ، ﺋﯩﺸﻠﻪﯞﯦﺘﯩﭗ، ﻗﻮﻟﯩﺪﺍ ﻗﻪﻟﻪﻡ ﺗﯘﺗﯘﭖ ﺗﯘﺭﯗﭖ ئۆﻟﯜﭖ ﻛﯧﺘﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﺋﯩﺶ ئاﺯ ئۇﭼﺮﯨﺴﺎ ﻛﯧﺮﻩﻙ . ﺑﯩﺮ ئوﻗﯘﺗﻘﯘﭼﻰ ئۈﭼﯜﻥ، ﺑﯩﺮ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﭽﻰ ئۈﭼﯜﻥ ئۆﺯ ﺋﯩﺸﯩﻐﺎ ﻣﯘﺷﯘ ﺩﻩﺭﯨﺠﯩﺪﻩ ﺑﯧﺮﯨﻠﮕﻪﻧﻨﻰ ﻗﻪﻫﺮﯨﻤﺎﻧﻠﯩﻖ، ﭘﯩﺪﺍﻛﺎﺭﻟﯩﻖ، ﺩﻩﭖ ﺳﯜﭘﻪﺗﻠﯩﺴﻪﻙ ئاﺷﯘﺭﯗﯞﻩﺗﻜﻪﻥ ﺑﻮﻟﻤﺎﺳﻤﯩﺰ ؟ 1996 - ﻳﯩﻠﻰ ﻳﯧﺰﯨﻠﻐﺎﻥ << ﻏﺎﻳﻪ - ﺋﯩﺰﺩﯨﻨﯩﺶ - ﻣﯘﯞﻩﭘﭙﻪﻗﯩﻴﻪﺕ >> ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﻣﺎﻗﺎﻟﻪ ئاﻟﯩﻤﻨﯩﯔ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻴﻪﺕ ﻫﺎﻳﺎﺗﯩﻨﻰ ﺧﯧﻠﻰ ﺗﻮﻟﯘﻕ ﺗﻮﻧﯘﺷﺘﯘﺭﻏﺎﻥ ﺋﯩﺪﻯ . ئۇﻧﯩﯔ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﻧﻪﺗﯩﺠﯩﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺑﻪﺯﯨﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺑﯚﺳﯜﺵ ﺧﺎﺭﺍﻛﺘﯧﺮﻟﯩﻚ ئۈﻧﯜﻡ ﻫﺎﺳﯩﻞ ﻗﯩﻠﯩﭗ، ئۆﺯ ﺳﺎﻫﻪﺳﯩﺪﯨﻜﻰ ﺑﻪﻟﮕﯩﻠﯩﻚ ﺑﻮﺷﻠﯘﻗﻼﺭﻧﻰ ﺗﻮﻟﺪﯗﺭﻏﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ، ﻧﯘﺭﻏﯘﻥ ﻳﯧﺸﯩﻠﻤﯩﮕﻪﻥ ﺗﯜﮔﯜﻧﻠﻪﺭﻧﻰ ﻳﯧﺸﯩﺶ ئۈﭼﯜﻥ ﺋﯩﺰﺩﯨﻨﯩﭗ، ﺷﯘ ﺳﺎﻫﻪﻟﻪﺭﺩﯨﻜﻰ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﻨﻰ ﺑﯩﺮ ﺑﺎﻟﺪﺍﻕ ﻛﯚﺗﯜﺭﮔﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﻣﯘﻫﺎﻛﯩﻤﯩﻠﯩﻖ ﺑﺎﻳﺎﻥ ﻗﯩﻠﻐﺎﻧﯩﺪﻯ . ﺑﯩﺰ ﺑﯘﻻﺭﻧﻰ ﻗﺎﻳﺘﺎ ﺗﻪﻛﺮﺍﺭﻻﭖ ئوﻟﺘﯘﺭﻣﺎﻳﻤﯩﺰ . ﻟﯧﻜﯩﻦ ئاﻟﯩﻤﻨﯩﯔ ﻫﺎﻳﺎﺗﯩﻨﯩﯔ ئاﺧﯩﺮﻗﻰ ﻣﻪﺯﮔﯩﻠﻠﯩﺮﯨﺪﻩ ﻳﺎﺯﻏﺎﻥ ﺑﻪﺯﻯ ﻣﯘﻫﯩﻢ ئەﺳﻪﺭﻟﯩﺮﻯ، ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﻠﯩﺮﻯ ﻫﻪﻗﻘﯩﺪﻩ ﻗﯩﺴﻘﯩﭽﻪ ﺗﻮﺧﺘﯩﻠﯩﭗ ئۆﺗﻤﻪﻛﭽﯩﻤﯩﺰ . ئاﺑﺪﯗﺷﯜﻛﯜﺭ ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺗﺌﯩﻤﯩﻦ ئۆﺗﻜﻪﻥ ئەﺳﯩﺮﻧﯩﯔ 90 - ﻳﯩﻠﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷﻼﭖ << ﺭﻭﻫﻨﻰ ﺳﺎﻏﻼﻣﻼﺷﺘﯘﺭﯗﺵ _ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﻰ ﮔﯜﻟﻠﻪﻧﺪﯛﺭﯛﺷﻨﯩﯔ ﻣﯘﻗﻪﺩﺩﯨﻤﯩﺴﻰ >>، << ﻫﻪﺳﻪﺗﺨﻮﺭﻟﯘﻕ ﻫﻪﻗﻘﯩﺪﻩ ﻫﻪﺳﺮﻩﺗﻠﯩﻚ ﺧﯩﻴﺎﻟﻼﺭ >>، << ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ئۆﺯ - ئۆﺯﯨﻨﻰ ﺑﯩﻠﯩﺸﻰ ﯞﻩ ﺳﻮﺗﺴﯩﻴﺎﻟﺴﺘﯩﻚ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ئۈﭺ ﺑﯘﺭﺟﯩﻜﻰ >>، << ﻛﻪﻟﮕﯜﺳﻰ ﺑﯘ ﻳﻪﺭﺩﯨﻦ ﺑﺎﺷﻠﯩﻨﯩﺪﯗ >>، << ﻳﯩﭙﻪﻙ ﻳﻮﻟﯩﺪﯨﻜﻰ ﺗﻮﻗﻘﯘﺯ ﻫﯧﻜﻤﻪﺕ >>، << ﻳﯩﭙﻪﻙ ﻳﻮﻟﯩﺪﯨﻜﻰ ﺑﯩﺮ ﭼﻮﯓ ﺋﯩﻠﻠﻪﺕ >>، << ﻳﯩﭙﻪﻙ ﻳﻮﻟﯩﺪﺍ ﻗﺎﻳﺘﺎ ئۈﻳﻠﯩﻨﯩﺶ >>، << ئاﺭﯨﻔﻨﺎﻣﻪ >> ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﺑﯩﺮ ﻳﯜﺭﯛﺵ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﻠﻪﺭﻧﻰ ئاﺭﻗﺎ - ئاﺭﻗﯩﺪﯨﻦ ﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﺪﻯ . ﺑﯘ ﺧﯩﻞ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺩﯗﻧﻴﺎ ﻛﯧﻠﯩﺸﻰ ئاﻟﯩﻤﻨﯩﯔ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﺘﺎ ﺭﯦئاﻝ ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﻪﺭﮔﻪ، ئەﻣﻪﻟﯩﻲ ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﻪﺭﮔﻪ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﻛﯚﭘﺮﻩﻙ ئەﻫﻤﯩﻴﻪﺕ ﺑﯧﺮﯨﺸﻜﻪ ﺑﺎﺷﻠﯩﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﻛﯚﺭﺳﯩﺘﯩﺪﯗ .

1992 - ﻳﯩﻠﻰ ﺳﯧﻨﺘﻪﺑﯩﺮﺩﻩئۈﺭﯛﻣﭽﯩﺪﻩ خەلقاﺭﺍ ﻳﻪﺭﻣﻪﻧﻜﯩﻨﯩﯔ ئۆﺗﻜﯜﺯﯛﻟﮕﻪﻧﻠﯩﻜﻰ، ﻳﺎﯞﺭﻭﭘﺎ - ئاﺳﯩﻴﺎ ﻗﯘﺭﯗﻗﻠﯘﻕ ﻛﯚﯞﺭﯛﻛﯩﻨﯩﯔ ﭘﯜﺗﻜﻪﻧﻠﯩﻜﻰ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﺧﻪﻟﻘئاﺭﺍﺩﯨﻜﻰ ﯞﻩ ﺋﯧﻠﯩﻤﯩﺰﺩﯨﻜﻰ ﭼﻮﯓ ﺋﯩﺸﻼﺭ ئاﻟﯩﻤﻨﯩﯔ ﭘﯩﻜﯩﺮﻟﯩﺮﯨﻨﻰ ﻗﺎﻧﺎﺗﻼﻧﺪﯗﺭﺩﻯ . ئۇﻧﯩﯔ ﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘﺭﻯ ﺟﺎﻫﺎﻥ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﺪﯨﻜﻰ ﺷﺎﻧﻠﯩﻖ ﻧﺎﻣﺎﻳﻪﻧﺪﻩ _ ﻳﯩﭙﻪﻙ ﻳﻮﻟﯩﻨﯩﯔ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ ﯞﻩ ﺑﯜﮔﯜﻧﯩﮕﻪ ﻣﻪﺭﻛﻪﺯﻟﻪﺷﺘﻰ، ئۇئەﺟﺪﺍﺩﻻﺭﺩﯨﻦ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ ﻫﯧﻜﻤﻪﺗﻠﻪﺭ ﺋﯩﭽﯩﮕﻪ ﺷﯘﯕﻐﯘﺩﻯ، ﻳﯧﯖﻰ ﺗﺎﯕﺪﯨﻦ ﺩﯦﺮﻩﻙ ﺑﯧﺮﯨﯟﺍﺗﻘﺎﻥ ﭘﯘﺭﺳﻪﺕ ﯞﻩ ﺋﯩﻤﻜﺎﻧﯩﻴﻪﺗﻠﻪﺭ ئاﻟﯩﻤﯩﮕﻪ ﭘﻪﺭﯞﺍﺯ ﻗﯩﻠﺪﻯ . << ﻫﻪئە، ﺷﯘﻧﺪﺍﻕ ! ﻧﻪﭼﭽﻪ ئەﺳﯩﺮ < ئەﺳﻬﺎ ﺑﻮﻟﻜﻪﻫﻒ >ﺩﻩﻙ ئۇﺧﻠﯩﻐﺎﻥ < ﻳﯩﭙﻪﻙ ﻳﻮﻟﻰ > ﺭﻭﻫﻰ ئوﻳﻐﺎﻧﺪﻯ . ﻣﯩﻼﺩﯨﻴﯩﺪﯨﻦ ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﯨﻜﻰ ﻳﺎﯞﺭﻭﭘﺎ - ئاﺳﯩﻴﺎ ﺑﻮﺷﻠﯘﻗﯩﺪﺍ ﺟﻪﯞﻻﻥ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ < ﻳﯩﭙﻪﻙ ﻳﻮﻟﻰ > ﺳﯘﻣﺮﯗﻏﻰ ﻗﺎﻳﺘﺎ ﻗﺎﻧﺎﺕ ﻗﺎﻗﺘﻰ . ﺗﺎﺭﯨﺦ ئۆﺯﯨﻨﯩﯔ ئۈﭼﯩﻨﭽﻰ ﺋﯧﺮﺍﺳﯩﻐﺎ ﻗﻪﺩﻩﻡ ﻗﻮﻳﺪﻯ ! >> ﺩﻩﭖ ﻳﺎﺯﺩﻯ . ئاﻟﯩﻢ ﺷﺎﺩﻟﯩﻘﺘﯩﻦ ﺗﻪﻧﺘﻪﻧﻪ ﻗﯩﻠﯩﭗ، << ﺟﯘﯕﮕﻮﻧﯩﯔ ﺋﯩﺸﯩﻜﻨﻰ ﺳﯩﺮﺗﻘﺎ ﭼﻮﯓ ﺋﯧﭽﯩﯟﯦﺘﯩﺶ، ﻏﻪﺭﺑﺘﻪ ئوﺗﺘﯘﺭﺍ ئاﺳﯩﻴﺎ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ئاﻻﻗﯩﻨﻰ ﺗﻪﺧﯩﺮﺳﯩﺰ ﻳﻮﻟﻐﺎ ﻗﻮﻳﯘﺵ ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﺘﯩﮕﻪ ئۇﻝ ﺳﺎﻟﻐﺎﻥ ﻫﺎﺯﯨﺮﻗﻰ ﺯﺍﻣﺎﻥ ﺋﯧﯖﻰ ﺷﻪﺭﻕ - ﻏﻪﺭﺏ ئاﻻﻗﯩﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻳﯩﭙﻪﻙ ﻳﻮﻟﻰ ئوﺗﺘﯘﺭﺍ ئۆﺗﻜﯩﻠﯩﺪﯨﻜﻰ ئەﯓ ئاﺧﯩﺮﻗﻰ ﻣﯘﺯ ﻗﺎﺗﻠﯩﻤﯩﻨﻰ ﺋﯧﺮﯨﺘﯩﯟﻩﺗﺘﻰ . ﺯﺍﻣﺎﻧﯟﻯ ﺗﺎﺷﻴﻮﻝ، ﻳﺎﯞﺭﻭﭘﺎ - ئاﺳﯩﻴﺎ ﺋﯩﻜﻜﯩﻨﭽﻰ ﺗﯚﻣﯜﺭ ﻳﻮﻟﯩﻨﯩﯔ ﭘﺎئاﻟﯩﻴﻪﺗﻜﻪ ﻛﯩﺮﯨﺸﻰ، ﻫﺎﯞﺍ ﻗﺎﺗﻨﯩﺸﻰ ﻛﯧﻠﯩﺸﯩﻤﻠﯩﺮﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺗﯧﻠﯧﮕﺮﺍﻑ - ﺗﯧﻠﯧﻜﺲ ئاﻻﻗﯩﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻗﺎﻳﺘﺎ ﺟﺎﻧﻠﯩﻨﯩﺸﻰ، ﻗﯘﻡ ﺑﺎﺭﺧﺎﻧﻠﯩﺮﻯ ﺋﯩﭽﯩﮕﻪ ﻏﻪﺭﻕ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﻗﻪﺩﯨﻤﻜﻰ ﻳﯩﭙﻪﻙ ﻳﻮﻟﻰ ﺧﺎﺭﺍﺑﯩﻠﯩﺮﻯ ئۈﺳﺘﯩﺪﻩ ﻳﯧﯖﻰ ﻳﯩﭙﻪﻙ ﻳﻮﻟﯩﻨﯩﯔ ﻣﻪﻳﺪﺍﻧﻐﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪﻧﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﻧﺎﻣﺎﻳﺎﻥ ﻗﯩﻠﺪﻯ ! ئاﻟﻪﻡ ﺯﯙﺭﯛﺭﯨﻴﻪﺗﻠﯩﺮﻯ ﺷﯘﻧﻰ ﺗﻪﻗﻪﺯﺯﺍ ﻗﯩﻠﯩﺪﯗﻛﻰ، ﺑﯘ ئۇﻟﯘﻍ ﯞﻩ ﻣﯘﻗﻪﺩﺩﻩﺱ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﻳﯜﺯﻟﯩﻨﯩﺸﻨﻰ ﺗﻮﺧﺘﯩﺘﯩﺶ ﻣﯘﻣﻜﯩﻦ ئەﻣﻪﺱ ! >> . ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﯩﻴﻪﺕ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﺳﯘﻣﺮﯗﻍ ﻛﻪﺑﯩﻲ ﻗﺎﻧﺎﺕ ﻗﺎﻗﻘﺎﻧﻠﯩﻘﯩﺪﯨﻦ ﺷﺎﺩﻻﻧﻐﺎﻥ ئاﻟﯩﻢ ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﯩﻴﻪﺗﻨﯩﯔ، ﺟﯜﻣﻠﯩﺪﯨﻦ ئۆﺯ ﻗﯧﺮﯨﻨﺪﺍﺷﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻫﺎﻳﺎﺗﯩﺪﺍ، ﺗﯘﺭﻣﯘﺷﯩﺪﺍ ﻳﯜﺯ ﺑﯧﺮﯨﺶ ﻣﯘﻣﻜﯩﻨﭽﯩﻠﯩﻜﻰ ﺑﺎﺭ ﭘﯘﺭﺳﻪﺗﻠﻪﺭﻧﻰ، ﺭﯨﻘﺎﺑﻪﺗﻠﻪﺭﻧﻰ، ئۆﺯﮔﯩﺮﯨﺸﻠﻪﺭﻧﻰ ئاﻟﺪﯨﻦ ﻛﯚﺭﯨﺪﯗ، ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﺘﻪ ﻳﯧﯖﻰ ﺑﺎﺷﻠﯩﻨﯩﯟﺍﺗﻘﺎﻥ ﺋﯧﺮﺍﻏﺎ ﻛﯩﺮﯨﺸﺘﯩﻜﻰ ﺭﻭﻫﯩﻲ ﺗﻪﻳﻴﺎﺭﻟﯩﻘﻨﯩﯔ ﺯﯙﺭﯛﺭﻟﯩﻜﯩﻨﻰ ﭼﻮﯕﻘﯘﺭ ﻫﯧﺲ ﻗﯩﻠﯩﺪﯗ، ﺧﻪﻟﻘﯩﻤﯩﺰ ئۆﺯ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﺪﺍ ﻳﺎﺭﺍﺗﻘﺎﻥ ﭘﺎﺭﻻﻕ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﻰ ﺑﯩﻠﯩﺸﻰ ﻛﯧﺮﻩﻙ، ﺑﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﭘﻪﺧﯩﺮﻟﯩﻨﯩﺸﻰ ﻻﺯﯨﻢ، ﺩﻩﭖ ﻗﺎﺭﺍﻳﺪﯗ، ﺷﯘﻧﯩﯔ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﺮﮔﻪ ﻣﯩﻠﻠﻪﺕ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﺗﯩﻨﺪﯗﺭﻣﯩﺴﯩﺪﺍ، ﺟﯘﻏﻼﻧﻤﯩﺴﯩﺪﺍ << ﻣﺎﻱ ﻗﯘﺭﺗﺘﻪﻙ >> ﻟﯚﻣﯜﻟﺪﻩﭖ ﻳﯜﺭﮔﻪﻥ ﺋﯩﻠﻠﻪﺗﻠﻪﺭﻧﯩﻤﯘ ﻛﯚﺭﯛﺷﻰ، ﺗﻮﻧﯘﺷﻰ ﯞﻩ ئۇﻧﻰ ﺗﺎﺯﯨﻠﯩﺸﻰ ﻛﯧﺮﻩﻙ، ﺩﻩﭖ ﻛﯚﺭﺳﯩﺘﯩﺪﯗ . << ﻗﻪﺩﯨﺮﻟﯩﻚ ﻗﯧﺮﯨﻨﺪﯨﺸﯩﻢ ! ﺑﯩﺰ < ﻳﯩﭙﻪﻙ ﻳﻮﻟﯩﺪﯨﻜﻰ ﺗﻮﻗﻘﯘﺯ ﻫﯧﻜﻤﻪﺕ > ﺑﯩﻠﻪﻥ < ﻳﯩﭙﻪﻙ ﻳﻮﻟﯩﺪﯨﻜﻰ ﺑﯩﺮ ﭼﻮﯓ ﺋﯩﻠﻠﻪﺕ >ﻧﻰ ﺑﯩﺮﻟﻪﺷﺘﯜﺭﯛﭖ، ئاﻟﺪﯨﻨﻘﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ئىپتىخارى ﺋﯩﻠﻬﺎﻣﯩﺪﺍ ﻛﯧﻴﯩﻨﻜﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ﻧﻮﻣﯘﺱ ﺋﯩﻠﻠﯩﺘﯩﻨﻰ ﺳﯚﻛﯜﺷﯩﻤﯩﺰ، ﺗﺎﺯﯨﻠﯩﺸﯩﻤﯩﺰ ﻻﺯﯨﻢ، ﻫﻪﻗﯩﻘﯩﻲ < ئاﺭﯨﻔﻠﯩﻖ > ( ئوﻳﻐﺎﻧﻐﺎﻧﻠﯩﻖ ) ﻫﻪﻗﯩﻘﯩﻲ < ئاﺷﯩﻘﻠﯩﻖ > ( ﻛﯚﻳﮕﻪﻧﻠﯩﻚ )ﺗﯘﺭ ! >>

ﻫﯚﺭﻣﻪﺗﻠﯩﻚ ئوﻗﯘﺭﻣﻪﻥ ! ﺳﯩﺰ ﻛﯜﭼﻠﯜﻙ ﻣﯘﻫﻪﺑﺒﻪﺗﺘﯩﻦ ﺗﯘﻏﯘﻟﻐﺎﻥ ﺋﯩﭙﺘﯩﺨﺎﺭﻟﯩﻖ ﺗﯘﻳﻐﯘﺳﻰ ﯞﻩ ئەﻧﺪﯨﻜﯩﺶ ﻫﯧﺴﺴﯩﻴﺎﺗﯩﻐﺎ ﭼﯚﻣﮕﻪﻥ ﺑﯘ ئەﺳﻪﺭﻟﻪﺭﻧﻰ ئوﻗﯘﻏﺎﻧﻤﯘ ؟ ئەﮔﻪﺭ ئوﻗﯘﻣﯩﻐﺎﻥ ﺑﻮﻟﺴﯩﯖﯩﺰ ئوﻗﯘﯓ، ئوﻗﯘﻏﺎﻥ ﺑﻮﻟﺴﯩﯖﯩﺰ ﻗﺎﻳﺘﺎ ئوﻗﯘﯓ . ﭼﯜﻧﻜﻰ ﺑﯘﻻﺭ ئاﻟﯩﻤﻨﯩﯔ ﻣﯘﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘﺭﺍﻧﻪ ﺗﻪﭘﻪﻛﻜﯘﺭﻟﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﺟﻪﯞﻫﻪﺭﻟﯩﺮﻯ، ﺧﻪﻟﻘﯩﮕﻪ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﻣﯘﻫﻪﺑﺒﻪﺗﻠﯩﻚ ﻛﯚﯕﻠﯩﻨﯩﯔ ﺳﻪﻣﯩﻤﯩﻲ ﺋﯩﺰﻫﺎﺭﯨﺪﯗﺭ . ﺑﯘﻻﺭﻧﻰ ئاﻧﭽﯩﻜﯩﻢ ﺑﯩﺮ ﭘﺎﺭﭼﻪ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﻐﯘ، ﺩﻩﭘﻼ ﺗﺎﺷﻼﭖ ﻗﻮﻳﺴﺎﻕ ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﺪﯗ . ﺑﯘ ئەﺳﻪﺭﻟﻪﺭﻧﯩﯔ ﻫﻪﺭ ﺑﯩﺮ ﻗﯘﺭ، ﻫﻪﺭ ﺑﯩﺮ ﺳﯚﺯ ﯞﻩ ﺟﯜﻣﻠﯩﺴﯩﮕﻪ ﻳﻮﺷﯘﺭﯗﻧﻐﺎﻥ ﻣﻪﻧﯩﻨﻰ، ﻣﯩﻠﻠﯩﺘﯩﻤﯩﺰﻧﯩﯔ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻐﺎ ﯞﻩ ﻛﯧﻠﻪﭼﯩﻜﯩﮕﻪ ﻳﯜﺯﻟﯩﻨﯩﭗ ﺗﯘﺭﯗﭖ، ئوﻳﻠﯩﻨﯩﭗ ﻛﯚﺭﯛﺷﯩﻤﯩﺰ ﺗﻮﻟﯩﻤﯘ ﺯﯙﺭﯛﺭ . ﺑﯩﺰ ئۆﺯﯨﻤﯩﺰﮔﻪ، ئەﺗﺮﺍﭘﯩﻤﯩﺰﻏﺎ ﺯﻩﻥ ﺳﯧﻠﯩﭗ ﺑﺎﻗﺎﻳﻠﻰ، ئوﻥ ﻧﻪﭼﭽﻪ ﻳﯩﻠﻨﯩﯔ ئاﻟﺪﯨﺪﺍ ئاﻟﯩﻢ ﻗﯩﻴﺎﺱ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ ﺋﯩﺸﻼﺭﻏﺎ ﺩﯗﭺ ﻛﯧﻠﯩﯟﺍﺗﯩﻤﯩﺰﻏﯘ ! ﻛﯜﭼﻠﯜﻙ ﺭﯨﻘﺎﺑﻪﺕ ﯞﻩ ﺭﻩﻫﯩﻤﺴﯩﺰ ﺷﺎﻟﻼﺵ ﺑﯩﺰﮔﻪ ﻳﯧﯖﯩﻠﯩﻖ ئەﻣﻪﺱ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻗﺎﻟﺪﻯ . ئاﻟﯩﻢ 80 - ﻳﯩﻠﻼﺭﻧﯩﯔ ئاﺧﯩﺮﻟﯩﺮﯨﺪﺍ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﮕﻪ ﻫﻪﺭ ﺟﻪﻫﻪﺗﺘﯩﻦ ﺋﯧﺘﯩﺒﺎﺭ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﻳﺎﺧﺸﻰ ﺳﯩﻴﺎﺳﻪﺕ، ﻟﯧﻜﯩﻦ ﺑﯩﺰ ﺋﯧﺘﯩﺒﺎﺭﻏﺎ ﻳﯚﻟﯩﻨﯩﯟﺍﻟﺴﺎﻕ ﺋﯩﺸﯩﻤﯩﺰ ﭼﺎﺗﺎﻕ، ﻫﻮﺭﯗﻧﻠﯩﺸﯩﭗ ﻛﯧﺘﯩﯟﺍﺗﯩﻤﯩﺰ، ﺷﺎﻟﻠﯩﻨﯩﭗ ﻛﯧﺘﯩﻤﯩﺰ، ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﺳﯜﭘﯩﺘﻰ ﺗﯚﯞﻩﻧﻠﻪﭖ ﻛﯧﺘﯩﺪﯗ، ﺩﯦﮕﻪﻥ ﺋﯩﺪﻯ . ئەﻧﺪﯨﻜﯩﺶ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﯧﻴﺘﯩﻠﻐﺎﻥ ﺑﯘﺱ ئۆﺯﻟﻪﺭ ئەﻳﻨﻰ ﭼﺎﻏﺪﺍ ﻗﯘﻻﻗﻘﺎ ﺧﯘﺷﻴﺎﻗﻤﯩﻐﺎﻧﯩﺪﻯ . ﻣﺎﻧﺎ ﻫﺎﺯﯨﺮ ئاﻟﯩﻲ ﻣﻪﻛﺘﻪﭘﻠﻪﺭﮔﻪ ئوﻗﯘﻏﯘﭼﻰ ﻗﻮﺑﯘﻝ ﻗﯩﻠﯩﺸﺘﺎ ﺋﯧﺘﯩﺒﺎﺭ ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﺘﻰ ﻳﯩﻠﺴﯧﺮﻯ ﺗﻪﯕﺸﯩﻠﯩﯟﺍﺗﯩﺪﯗ . ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎﺩﻧﯩﯔ ﻳﻪﺭ ﺷﺎﺭﯨﻠﯩﺸﯩﺸﻰ، ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺋﯩﮕﯩﻠﯩﻜﯩﻨﯩﯔ ئوﻣﯘﻣﯩﻴﯜﺯﻟﯩﻚ ﻳﻮﻟﻐﺎ ﻗﻮﻳﯘﻟﯘﺷﻰ، ﺑﯩﺰﮔﻪ ﭘﯘﺭﺳﻪﺗﻨﯩﻤﯘ، ﺧﯩﺮﯨﺴﻨﯩﻤﯘ ﺗﻪﯕﻼ ﺋﯧﻠﯩﭗ ﻛﻪﻟﺪﻯ، ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﯩﯔ ﺳﺎﭘﺎﺳﻰ ﻫﻪﻗﻘﯩﺪﻩ ﺟﯩﺪﺩﻯ ئوﻳﻼﻧﻤﯩﺴﺎﻕ ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﻳﯧﺮﯨﮕﻪ ﻛﯧﻠﯩﭗ ﻗﺎﻟﺪﯗﻕ . ﻣﺎﻧﺎ ﺷﯘ ﺗﺎﭘﺘﺎ ﺑﯩﺰ ئالىمنى ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﭼﻮﯕﻘﯘﺭ ﺳﯧﻐﯩﻨﯩﻤﯩﺰ . ئۇﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﺳﻮﺭﺍﻳﺪﯨﻐﺎﻥ ﺳﻮئاﻟﻠﯩﺮﯨﻤﯩﺰ، ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﻠﯩﺮﯨﻤﯩﺰ ﺑﺎﺭ ﺋﯩﺪﻯ . ﺋﯧﻬ، ﻗﻪﺩﯨﺮﻟﯩﻚ ئۇﺳﺘﺎﺯ ! ﺳﯩﺰﻧﯩﯔ ﻗﻪﺩﺭﯨﯖﯩﺰ ﺧﯧﻠﻰ ئۆﺗﯜﻟﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ئوﺧﺸﺎﻳﺪﯗ .

ئاﻟﯩﻢ ﯞﺍﭘﺎﺕ ﺑﻮﻟﻐﯩﻠﻰ 10 ﻳﯩﻞ ﺑﻮﻻﻱ ﺩﻩﭖ ﻗﺎﻟﺪﻯ . ﺭﺍﺳﺘﯩﻨﻰ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪﺍ، ﻧﯘﺭﻏﯘﻥ ﻛﯩﺸﯩﻠﻪﺭ ئۇﻧﻰ ﻣﯘﺷﯘ 10 ﻳﯩﻠﺪﯨﻦ ﺑﯧﺮﻯ ﺗﻪﺩﺭﯨﺠﯩﻲ ﺗﻮﻧﯘﺩﻯ، ﺑﺎﺭﻏﺎﻧﺴﯧﺮﻯ ﭼﯜﺷﻪﻧﺪﻯ . ئۇﻧﻰ ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﯨﻤﯘ ﺗﻮﻧﯘﻳﺪﯨﻐﺎﻧﻼﺭ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﭼﻮﯕﻘﯘﺭﺭﺍﻕ ﯞﻩ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﺩﯗﺭﯗﺳﺮﺍﻕ ﺗﻮﻧﯘﺩﻯ . ﺑﯩﺰﻧﯩﯔ ﺗﻮﻧﯘﺷﯩﻤﯩﺰﺩﯨﻜﻰ ئاﺑﺪﯗﺷﯜﻛﯜﺭ ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺗﺌﯩﻤﯩﻦ ﺑﯩﺮ ﺟﯜﻣﻠﻪ ﺳﯚﺯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﯧﻴﺘﻘﺎﻧﺪﺍ، ﻫﻪﻗﯩﻘﯩﻲ ﻣﻪﻧﯩﺪﯨﻜﻰ ﺑﯩﺮ ئاﻟﯩﻢ، ﺯﺍﻣﺎﻧﯩﻤﯩﺰﺩﺍ ﺋﯩﻠﯩﻢ - ﭘﻪﻧﻨﯩﯔ ﻳﯘﻗﯩﺮﻯ ﭘﻪﻟﻠﯩﺴﯩﮕﻪ ﻛﯚﺗﯜﺭﯛﻟﻪﻟﯩﮕﻪﻥ ئۇﻳﻐﯘﺭ ئاﻟﯩﻤﻰ . ﺑﯩﺮﺍﻕ ئۇ ئەﯞﻟﯩﻴﺎ ئەﻣﻪﺱ، ﻳﻪﻧﯩﻼ ﺑﯩﺮ ﺋﯩﻨﺴﺎﻥ، ﻳﻪﻧﻰ ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﻐﺎ ﺧﺎﺱ ﺭﻭﻫ ﯞﻩ ﭘﻪﺯﯨﻠﻪﺗﻠﻪﺭﮔﻪ ﺋﯩﮕﻪ، ﺷﯘﻧﯩﯔ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺑﯩﺮﮔﻪ ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﻐﺎ ﺧﺎﺱ ﭼﻪﻛﻠﯩﻤﯩﻠﯩﻚ ﯞﻩ ﺳﻪﯞﻩﻧﻠﯩﻜﻠﻪﺭﺩﯨﻦ ﺧﺎﻟﯩﻲ ئەﻣﻪﺱ ئاﺩﺩﯨﻲ ﺑﯩﺮ ﺋﯩﻨﺴﺎﻥ . ﺑﯩﺰ ﺑﯘ ئوﻥ ﻳﯩﻠﺪﺍ ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﻨﻰ ﺋﯩﻨﺴﺎﻧﯩﻲ ﺗﺎﺭﺍﺯﯨﻐﺎ ﺳﯧﻠﯩﭗ ﺑﺎﻫﺎﻻﺷﻨﯩﯔ ﺯﯙﺭﯛﺭﻟﯩﻜﯩﻨﻰ، ﭘﻪﻗﻪﺕ ﺷﯘﻧﺪﺍﻕ ﻗﯩﻠﻐﺎﻧﺪﯨﻼ ﺑﯩﺰﺩﯨﻜﻰ ﺋﯩﺠﺎﺩﻛﺎﺭﻻﺭﻧﯩﯔ ﻗﯩﻤﻤﯩﺘﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﻗﯩﺴﻤﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ئاﯓ ﺗﺎﻧﺎﺳﯩﭗ ﺑﻮﻻﻻﻳﺪﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﭼﻮﯕﻘﯘﺭ ﭼﯜﺷﻪﻧﺪﯗﻕ . ﺧﻪﻟﻘﯩﻤﯩﺰﻧﯩﯔ ﺋﯩﻠﯩﻢ ﻣﻪﻳﺪﺍﻧﯩﺪﯨﻜﻰ ﺑﯘ ﺗﺎﻻﻧﺘﻠﯩﻖ ﯞﻩ ﻫﺎﺭﻣﺎﺱ ﺗﯘﻟﭙﺎﺭﯨﻨﻰ ئۇﻟﯘﻏﻠﯩﻐﺎﻧﻠﯩﻘﻰ ئۇﻧﻰ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﭼﻮﯕﻘﯘﺭﻻﭖ ﭼﯜﺷﻪﻧﮕﻪﻧﻠﯩﻜﯩﺪﯗﺭ . ﺩﯦﻤﻪﻙ، ﺧﻪﻟﻘﯩﻤﯩﺰﺩﻩ ئۆﺯ ﺑﺎﺗﯘﺭﻟﯩﺮﯨﻨﻰ ﺗﻮﻧﯘﻳﺎﻟﯩﻐﯘﺩﻩﻙ ﻳﯜﺭﻩﻙ ﺑﺎﺭ، ﻛﯚﺭﻩﻟﯩﮕﯜﺩﻩﻙ ئەﻗﯩﻞ ﻛﯚﺯﻯ ﺑﺎﺭ .

ﺑﯘ 10 ﻳﯩﻠﺪﺍ ﻣﻪﺭﻫﯘﻣﻨﯩﯔ ئوﺭﮔﯩﻨﺎﻝ ﻫﺎﻟﻪﺗﺘﻪ ﻗﺎﻟﻐﺎﻥ ﻧﯘﺭﻏﯘﻥ ئەﺳﻪﺭﻟﯩﺮﻯ ﻧﻪﺷﯩﺮ ﻗﯩﻠﯩﻨﺪﻯ . ﺑﯘﻧﻰ ئەﻟﯟﻩﺗﺘﻪ ﻫﯚﻛﯜﻣﯩﺘﯩﻤﯩﺰ ﯞﻩ ﻣﯘﻧﺎﺳﯩﯟﻩﺗﻠﯩﻚ ﺩﺍﺋﯩﺮﯨﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﻳﺎﺭﯨﺘﯩﭗ ﺑﻪﺭﮔﻪﻥ ﺋﯩﻤﻜﺎﻧﯩﻴﻪﺗﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ، ﻣﻪﺭﻫﯘﻣﻨﯩﯔ ﺳﻪﭘﺪﺍﺵ، ﺷﺎﮔﯩﺮﯨﺘﻠﯩﺮﯨﻨﯩﯔ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ ﻳﺎﺭﺩﻩﻣﻠﯩﺮﯨﺪﯨﻦ ئاﻳﺮﯨﭗ ﻗﺎﺭﯨﻐﯩﻠﻰ ﺑﻮﻟﻤﺎﻳﺪﯗ، ﺑﻮﻟﯘﭘﻤﯘ ﺑﯘ ﺟﻪﻫﻪﺗﺘﻪ ﺭﻩﻧﺎ ئاﭘﭙﺎﻱ ( ﻣﻪﺭﻫﯘﻣﻨﯩﯔ ﺭﻩﭘﯩﻘﯩﺴﻰ )ﻧﯩﯔ ﻛﯚﺭﺳﻪﺗﻜﻪﻥ ﺗﯩﺮﯨﺸﭽﺎﻧﻠﯩﻘﻠﯩﺮﻯ ئاﻻﻫﯩﺪﻩ ﺗﯩﻠﻐﺎ ﺋﯧﻠﯩﺸﻘﺎ ئەﺭﺯﯨﻴﺪﯗ . ﺭﻩﻧﺎ ئاﭘﭙﺎﻳﻨﯩﯔ ﻣﻪﺭﻫﯘﻣﻨﯩﯔ ﻗﻪﺩﯨﻨﯩﺴﯩﻨﯩﯔ ﺋﯩﺸﻠﯩﺮﯨﻐﺎ ﯞﺍﺭﯨﺴﻠﯩﻖ ﻗﯩﻠﻐﺎﻧﻠﯩﻘﻰ _ ئەﯓ ﻳﺎﺧﺸﻰ ئەﺳﻠﻪﺵ ﯞﻩ ﺳﯧﻐﯩﻨﯩﺶ، ﺷﯘﻧﺪﺍﻗﻼ ئۇﻧﯩﯔ ﺧﻪﻟﻘﯩﮕﻪ ﻗﯩﻠﻐﺎﻥ ﺧﯩﺰﻣﯩﺘﯩﺪﯗﺭ . ﺑﻮﻟﯘﭘﻤﯘ ﻣﻪﺭﻫﯘﻣﻨﯩﯔ ﭘﯜﺗﻜﯜﻝ ئەﺳﻪﺭﻟﯩﺮﯨﻨﻰ ﻣﻪﻛﺘﻪﭘﻜﻪ ﺗﻪﻗﺪﯨﻢ ﻗﯩﻠﻐﺎﻧﻠﯩﻘﻰ _ ﻣﻪﺭﻫﯘﻣﻨﯩﯔ ﭼﯩﺮﯨﻘﯩﻨﻰ ئەﯓ ﻳﺎﺧﺸﻰ ﻳﺎﻧﺪﯗﺭﻏﺎﻧﻠﯩﻘﯩﺪﯗﺭ .

ﻛﯩﺘﺎﺑﻼﺭﻧﻰ ﺋﯩﺸﻜﺎﺑﻼﺭﺩﺍ ﺳﺎﻗﻼﯞﻩﺭﻣﻪﻱ، ئۇﻻﺭﻧﻰ ئوﻗﯘﭖ ئۈﮔﯩﻨﯩﺪﯨﻐﺎﻧﻼﺭﻏﺎ، ﻛﯩﺘﺎﺑﻨﻰ ﺳﯚﻳﯩﺪﯨﻐﺎﻥ - ئەﺗﯩﯟﺍﺭﻻﻳﺪﯨﻐﺎﻧﻼﺭﻏﺎ ﺑﯧﺮﯨﺶ، ﻫﺎﺯﯨﺮﻗﻰ ئوﻗﯘﻏﯘﭼﻰ، ئاﻣﻤﺎ ئەﺗﯩﻜﻰ ﺋﯩﺰ ﺑﺎﺳﺎﺭ ئاﻟﯩﻤﻼﺭﻏﺎ ﺗﯘﺗﻘﯘﺯﯗﺵ _ ﺑﯘ ﺑﻪﻛﻤﯘ ئاﻗﯩﻼﻧﯩﻠﯩﻖ ﯞﻩ ﻛﯩﺸﯩﻨﻰ ﺳﯚﻳﯜﻧﺪﯛﺭﯨﺪﯨﻐﺎﻥ ﺗﻮﻏﺮﺍ ﺗﺎﻟﻼﺵ . ﺑﻮﻟﯘﭘﻤﯘ ﻣﻪﻧﭙﻪئەﺗﺪﺍﺭﻟﯩﻖ ﺗﯘﻳﻐﯘﺳﻰ ئۆﺭﻟﻪﭖ، ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎﺩﯨﻲ ﻫﯧﺴﺎﺑﺎﺕ ﻛﯜﭼﯩﻴﯩﭗ ﻛﯧﺘﯩﯟﺍﺗﻘﺎﻥ ﺑﯜﮔﯜﻧﻜﻰ ﻛﯜﻧﺪﻩ ﻛﯩﺘﺎﺑﻼﺭﻏﺎ ﺳﯧﻠﯩﻨﻐﺎﻥ ﺩﻩﺳﻤﺎﻳﻪ ﯞﻩ ﻛﯧﻠﯩﺸﻰ ﻣﯘﻣﻜﯩﻦ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﺩﺍﺭﺍﻣﻪﺕ ﺋﯧﻬﺘﯩﻤﺎﻟﺪﯨﻦ ﻫﺎﻟﻘﯩﭗ ﻛﯧﺘﯩﺸﻰ ئاﺳﺎﻥ ئەﻣﻪﺱ . ﻗﯩﺴﻘﯩﺴﻰ، ﺑﯘﻣﯘ ﺑﯩﺮ ﺑﺎﺗﯘﺭﻟﯘﻕ . ﻣﻪﻥ ﺑﯘ ﺑﺎﺗﯘﺭﻟﯘﻗﻘﺎ ئاﭘﯩﺮﯨﻦ ﺋﯧﻴﺘﯩﻤﻪﻥ .

ﺑﯩﺰﻧﯩﯔ ﺋﯩﺸﻠﯩﺮﯨﻤﯩﺰ ئاﺑﺪﯗﺷﯜﻛﯜﺭ ﻣﯘﻫﻪﻣﻤﻪﺗﺌﯩﻤﯩﻨﮕﻪ ئوﺧﺸﺎﺵ ﺗﯚﻫﭙﯩﻜﺎﺭﻻﺭﻏﺎ ﻣﯘﻫﺘﺎﺝ . ﻳﻪﻧﻪ ﺷﯘﻧﯩﯖﺪﻩﻙ ﯞﺍﺭﯨﺴﻠﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﺸﻨﯩﯔ ﻗﺎﻧﺪﺍﻕ ﺑﻮﻟﯩﺪﯨﻐﺎﻧﻠﯩﻘﯩﻨﻰ ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﺪﯨﻐﺎﻥ ﺭﻩﻧﺎ ئاﭘﭙﺎﻳﻐﺎ ئوﺧﺸﺎﺵ ﭘﯩﺪﺍﻛﺎﺭﻻﺭﻏﯩﻤﯘ ﻣﯘﻫﺘﺎﺝ . ﺑﯩﺰﻧﯩﯔ ﺟﻪﻣﺌﯩﻴﯩﺘﯩﻤﯩﺰ، ﺟﯜﻣﻠﯩﺪﯨﻦ ﺑﯩﺰﻧﯩﯔ ﻣﺎئاﺭﯨﭙﯩﻤﯩﺰ ﯞﻩ ﺗﻪﻟﻤﯜﺭﯛﭖ ﺗﯘﺭﻏﺎﻥ ئوﻗﯘﻏﯘﭼﯩﻠﯩﺮﯨﻤﯩﺰ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﻛﯚﭖ ﺳﺎﺧﺎﯞﻩﺗﻠﯩﻚ ﻗﻮﻟﻼﺭﻏﺎ ﻣﯘﻫﺘﺎﺝ . ﺑﯩﺰ ﻣﯘﺷﯘﻧﺪﺍﻕ ﺗﻪﺳﯩﺮﻟﯩﻚ ﻛﯚﺭﯛﻧﯜﺷﻠﻪﺭﻧﻰ ﺗﯧﺨﯩﻤﯘ ﻛﯚﭖ ﻛﯚﺭﯛﺷﻨﻰ ئۈﻣﯩﺪ ﻗﯩﻠﯩﻤﯩﺰ .

ئەسەرلىرى

سەۋدالىق تەئەججۈپنامىسى

كاككۇكنامە

مارجاننەمە

سۇمۇرغنامە

جاھاننەمە

ئۇلۇغ قانال

گۆھەرگە دەسسەپ تۇرغان كور گاداي

«ئىنسان قەلبىنىڭ ئىنژىنىرلىرى» ۋە تارىخىي يىراقنى كۆرمەسلىك

ئائىلە

ئۆزلۈك ئەينىكى

«ۋەتەن» دىگەن نىمە ؟

ﻳﯩﭙﻪﻙ ﻳﻮﻟﯩﻨﯩﯔ ﺋﯩﻘﺘﯩﺴﺎﺩﯨﻲ ﻗﯩﻤﻤﯩﺘﻰ

قالغان ئەسەرلىرىنىئابدۇشۈكۈر مۇھەممەتئىمىن ئەسەرلىرى دېگەن تۈردىن كۆرگەيسىز.

ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﯩﺘﻰ ﯞﻩ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﻰ ﺳﺎﮬﻪﺳﯩﺪﯨﻜﻰ ﺑﯚﺳﯜﺵ ﺧﺎﺭﺍﻛﺘﯧﺮﻟﯩﻖ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﻣﯘﯞﻩﭘﭙﻪﻗﯩﻴﻪﺗﻠﯩﺮﻯ ﮬﻪﻡ ﺑﻪﺩﯨﺌﯩﻲ ﺋﯩﺠﺎﺩﯨﻴﻪﺕ ﺳﺎﮬﻪﺳﯩﺪﯨﻜﻰ ﺋﯘﺗﯘﻗﻠﯩﺮﻯ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺷﯚﮬﺮﻩﺕ ﻗﺎﺯﺍﻧﻐﺎﻥ ﻣﻪﺷﮭﯘﺭ ﺋﺎﻟﯩﻢ،ﺗﺎﻻﻧﺘﻠﯩﻖ ﺋﻪﺩﯨﺐ،ﺗﯚﮬﭙﯩﻜﺎﺭ ﻣﺎﺋﺎﺭﯨﭙﭽﻰ. ﺋﺎﺑﺪﯗﺷﯜﻛﯜﺭ ﻣﯘﮬﻪﻣﻤﻪﺩ ﺋﯩﻤﯩﻦ 1933-ﻳﯩﻠﻰ 9-ﺋﺎﻳﻨﯩﯔ 28- ﻛﯜﻧﻰ ﺋﺎﺗﯘﺷﻨﯩﯔ ﻣﻪﺷﯩﮭﻪﺩﻛﻪ ﺗﯘﺗﺎﺵ ﺑﺎﻏﺌﺮﯨﻖ ﻛﻪﻧﺘﯩﺪﯨﻜﻰ ﺋﻮﻗﯘﻣﯘﺷﻠﯘﻕ ﺋﺎﺋﯩﻠﯩﺪﻩ ﺩﯗﻧﻴﺎﻏﺎ ﻛﻪﻟﮕﻪﻥ.

ﺋﺎﺑﺪﯗﺷﯜﻛﯜﺭ ﻣﯘﮬﻪﻣﻤﻪﺩﺋﯩﻤﯩﻦ ﺩﯨﻨﯩﻲ ﺗﻪﺭﺑﯩﻴﯩﻨﻰ ﻗﯩﺴﻘﺎ ﻣﯘﺩﺩﻩﺕ ﺋﺎﻟﻐﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﭙﻴﯩﻦ، 1950- ﻳﯩﻠﯩﻐﯩﭽﻪ ﻧﻪﺯﻩﺭ- ﺑﺎﻏﺪﯨﻜﻰ ﻗﻪﺷﻘﻪﺭﺩﺍﺭﯨﻠﻤﯘﺋﻪﻟﻠﯩﻤﯩﻨﯩﯔ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﺍ ﻣﻪﻛﺘﻪﭖ ﺳﯩﻨﯩﭙﯩﺪﺍ 4ﻳﯩﻞ ﺋﻮﻗﯘﻏﺎﻥ.1950-ﻳﯩﻠﻰ ﻏﻪﺭﺑﻰ ﺷﯩﻤﺎﻝ ﻳﺎﺷﻼﺭﺑﯩﺮﻟﻪﺷﻤﯩﺴﻰ ﯞﻩ ﺋﻮﻗﯘﻏﯘﭼﯩﻼﺭ ﺑﯩﺮﻟﻪﺷﻤﯩﺴﻰ ﻗﯘﺭﯗﻟﺘﯩﻴﯩﻐﺎ ﯞﻩﻛﯩﻞ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﻗﺎﺗﻨﺎﺷﻘﺎﻥ. ﻳﯩﻐﯩﻨﺪﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻦ ﺷﯩﺌﻪﻥ،ﺑﯧﻴﺠﯩﯔ،ﺗﻴﻪﻧﺠﯩﻦ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﺷﻪﮬﻪﺭﻟﻪﺭﺩﻩ ﺋﯩﻜﯩﺴﻜﯘﺭﺳﯩﻴﯩﺪﻩ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ ﯞﻩ ﺷﯘ ﻳﯩﻠﻨﯩﯔ ﺋﺎﺧﯩﺮﻯ ﺋﯜﺭﯛﻣﭽﯩﺪﯨﻜﻰ ﺳﺎﺑﯩﻖ ﺷﯩﻨﺠﺎڭ ﺋﯩﻨﺴﺘﯩﺘﯘﺗﯩﻨﯩﯔ ﺑﯩﺌﻮ- ﺧﯩﻤﻴﻪ ﻓﺎﻛﯘﻟﺘﭙﺘﯩﻐﺎ ﻗﻮﺑﯘﻝ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ. 1952- ﻳﯩﻠﻰ ﺋﻮﻗﯘﺵ ﭘﯜﺗﺘﯜﺭﯛﭖ، ﻣﻪﻛﺘﻪﭘﻨﯩﯔ ﺋﯚﺯﯨﮕﻪﺗﻪﻗﺴﯩﻢ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ، ﺷﯘﻳﯩﻠﻰ ﺟﯘﯕﮕﻮ ﻛﻮﻣﻤﯘﻧﯩﺴﺘﯩﻚ ﭘﺎﺭﺗﯩﻴﯩﺴﯩﮕﻪ ﺋﻪﺯﺍ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ. ﻣﻪﻛﺘﻪﭘﺘﻪ ﺑﯩﺮ ﺗﻪﺭﻩﭘﺘﯩﻦ ﺋﯚﺳﯜﻣﻠﯜﻛﻠﻪﺭﻓﯩﺰﯨﺌﻮﻟﻮﮔﯩﻴﯩﺴﻰ،ﺋﯚﺳﯜﻣﻠﯜﻛﻠﻪﺭ ﭘﺎﺗﺎﻟﻮﮔﯩﻴﯩﺴﻰ،ﮬﺎﺷﺎﺭﺍﺗﺸﯘﻧﺎﺳﻠﯩﻖ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﺩﻩﺭﯨﺴﻠﻪﺭﮔﻪ ﺗﻪﺭﺟﯩﻤﺎﻥ ﺋﻮﻗﯘﺗﻘﯘﭼﻰ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ،ﻳﻪﻧﻪ ﺑﯩﺮ ﺗﻪﺭﻩﭘﺘﯩﻦ ﻓﯩﺰﯨﻜﺎ،ﻣﺎﺗﯧﻤﺎﺗﯩﻜﺎ،ﺑﯩﺌﻮﻟﻮﮔﯩﻴﻪ،ﺧﯩﻤﯩﻴﻪ ﯞﻩ ﺋﺎﮔﺮﻭﻧﻮﻣﯩﻴﻪ ﺳﯩﻨﯩﭙﻠﯩﺮﯨﻐﺎﻣﺎﺭﻛﺴﯩﺰﻡ ﺋﺎﺳﺎﺳﻠﯩﺮﯨﭙﻪﻟﺴﻪﭘﻪ ﺩﻩﺭﺳﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﯚﺗﯩﮕﻪﻥ. 1953- ﻳﯩﻠﻰ ﺋﯘ ﺷﯩﺌﻪﻧﺪﯨﻜﻰ ﻏﻪﺭﺑﯩﻲ ﺷﯩﻤﺎﻝ ﺋﯘﻧﯩﯟﭘﺮﺳﯩﺘﭙﺘﯩﻨﯩﯔ ﻣﺎﺭﻛﺴﯩﺰﻣﺋﺎﺳﭙﯩﺮﺍﻧﺘﻮﺭﯨﻴﯩﺴﯩﮕﻪ ﺋﻮﻗﯘﺷﻘﺎ ﺋﻪﯞﻩﺗﯩﻠﯩﭗ ﺑﯩﺮﻳﯩﻞ ﺑﯩﻠﯩﻢ ﺋﺎﺷﯘﺭﻏﺎﻥ.ﺋﺎﺳﭙﯩﺮﺍﻧﺘﻮﺭﯨﻴﯩﻨﻰ ﭘﯜﺗﺘﯜﺭﯛﭖ ﺋﺎﻧﺎ ﻣﻪﻛﺘﯩﭙﯩﮕﻪ ﻗﺎﻳﺘﯩﭙﻜﻪﻟﮕﻪﻧﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﻣﺎﺭﻛﺴﯩﺰﻡ ﻛﺎﻓﯩﺪﯨﺮﺍﺳﯩﺪﺍ ﭘﻪﻟﺴﻪﭘﻪ ﺋﻮﻗﯘﺗﻘﯘﭼﯩﺴﻰ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﺑﯩﺮ ﻧﻪﭼﭽﻪ ﺧﯩﻞ ﺩﻩﺭﺱ ﺋﯚﺗﯩﮕﻪﻥ ﯞﻩﺑﯘ ﺩﻩﺭﺳﻠﻪﺭﻧﯩﯔ ﺩﻩﺭﺳﻠﯩﻜﯩﻨﻰ ﺗﯜﺯﯛﭖ ﭼﯩﻘﻘﺎﻥ. ﺑﯘ ﺋﻘﺘﯩﺪﺍﺭﻟﯩﻖ ﻳﺎﺵ ﺋﻮﻗﯘﺗﻘﯘﭼﻰ 1955- ﻳﯩﻠﯩﺪﯨﻦ ﺑﺎﺷﻼﭖ ﻧﻪﺷﯩﺮ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ ﺷﯩﻨﺠﺎﯓ ﺋﯩﻨﺴﺘﯩﺘﯘﺗﻰ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﮊﯗﺭﻧﯩﻠﻰ(ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﭼﻪ ﻧﻪﺷﺮﻯ)ﻧﯩﯔ ﻣﻪﺳﺌﯘﻝ ﻣﯘﮬﻪﺭﺭﯨﺮﻟﯩﻜﯩﻨﻰ ﻗﻮﺷﯘﻣﭽﻪﺋﯜﺳﺘﯩﮕﻪ ﺋﺎﻟﻐﺎﻥ.ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺕ ﮬﺎﻳﺎﺗﻰ ﺋﻪﻧﻪ ﺷﯘ ﻳﯩﻠﻼﺭﺩﺍ ﺭﻩﺳﻤﯩﻲ ﺑﺎﺷﻼﻧﻐﺎﻥ.ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﺗﯩﻠﺪﺍ ﻳﺎﺯﻏﺎﻥ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﺧﻪﻟﻘﯩﻨﯩﯔ 11-ﺋﻪﺳﯩﺮﺩﯨﻜﻰ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﺑﯜﻳﯜﻙ ﺋﺎﻟﯩﻤﻰ ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﺴﻰ 1956-ﻳﯩﻠﻰ ﻣﻪﺯﻛﯘﺭ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﮊﯗﺭﻧﺎﻟﻨﯩﯔ ﺧﻪﻧﺰﯗﭼﻪ ﮬﻪﻡ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﭼﻪ ﺳﺎﻧﯩﺪﺍ ﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ.ﺑﯘ ﺷﯩﻨﺠﺎﯓ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻟﯩﺮﻯ ﺋﺎﺭﯨﺴﯩﺪﺍ ﻗﯘﺗﺎﺩﻏﯘﺑﯩﻠﯩﻚ ﯞﻩ ﺗۈﺭﻛﯩﻲ ﺗﯩﻠﻼﺭ ﺩﯨﯟﺍﻧﻰ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﻰ ﺳﺎﮬﻪﺳﯩﺪﯨﻜﻰ ﺗﯘﻧﺠﻰ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺕ ﺋﯩﺪﻯ. ﺋﯘ ﻣﯘﺷﯘ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﺴﻰ ﺳﻪﯞﻩﺑﯩﺪﯨﻦ20ﻳﯩﻞ ﺋﻮﯕﭽﻰ ﻗﺎﻟﭙﯩﻘﻰ ﻛﯩﻴﮕﻪﻥ.1959- ﻳﯩﻠﻰ ﺋﯘ ﭘﺎﺭﺗﯩﻴﯩﺪﯨﻜﻰ ﺧﯩﺰﻣﯩﺘﯩﺪﯨﻦ ﮬﻪﻳﺪﻩﭖ ﭼﯩﻘﯩﺮﯨﻠﯩﭗ،ﺋﻪﻣﮕﻪﻙ ﺑﯩﻠﻪﻧﺘﻪﺭﺑﯩﻴﯩﻠﻪﺵ ﺋﻮﺭﻧﯩﻐﺎ ﺋﻪﯞﻩﺗﯩﻠﮕﻪﻥ.1961- ﺋﯘ ﺋﻪﻣﮕﻪﻙ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺗﻪﺭﺑﯩﻴﯩﻠﻪﺵ ﺋﻮﺭﻧﯩﺪﯨﻦ ﻗﻮﻳﯘﯞﯦﺘﯩﻠﮕﻪﻥ.

ﺋﺎﺑﺪﯗﺷﯜﻛﯜﺭ ﻣﯘﮬﻪﻣﻤﻪﺩﺋﯩﻤﯩﻦ1966- ﻳﯩﻠﻰ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ﺯﻭﺭ ﺋﯩﻨﻘﯩﻼﺑﻰ ﺑﺎﺷﻼﻧﻐﺎﻧﻐﺎ ﻗﻪﺩﻩﺭ ﺗﯚﺕ ﻳﯩﻞ ﺟﻪﺭﻳﺎﻧﯩﺪﺍ ﺷﯩﻨﺠﺎﯓ ﺋﯘﻧﯩﯟﯦﺮﺳﯩﺘﯧﺘﻰ ﻛﯘﺗﯘﭘﺨﺎﻧﯩﺴﯩﺪﺍ ﻧﺎﺯﺍﺭﻩﺕ ﺋﺎﺳﺘﯩﺪﺍ ﺋﯩﺸﻠﯩﮕﻪﻥ. ﺑﯘ ﺟﻪﺭﻳﺎﻧﺪﺍ ﺋﯘ ﺋﯩﻠﯩﻤﺨﯘﻣﺎﺭ ﺋﺎﻟﯩﻢ ﺟﯘﯕﮕﻮﻧﯩﯔ ﻣﻪﺷﮭﯘﺭ ﻛﻼﺳﺴﯩﻚ ﺋﻪﺳﻪﺭﻟﯩﺮﻯ ﺑﻮﻟﻐﺎﻥ«ﺋﻪﻟﻨﻰ ﺋﯩﺪﺍﺭﻩ ﻗﯩﻠﯩﺸﻨﯩﯔ ﺋﯚﺭﻧﻪﻛﻠﯩﺮﯨﻨﻰ،24ﺗﺎﺭﯨﺨﻨﻰ،ﺋﻪﻧﮕﻠﯩﻴﻪ ﺩﺭﺍﻣﺎﺗﻮﺭﮔﻰ ﺷﭙﻜﺴﭙﯩﺮﻧﯩﯔ 36ﺳﻪﮬﻨﻪ ﺋﻪﺳﯩﺮﯨﻨﻰ،ﮬﯩﻨﺪﯨﺴﺘﺎﻧﻨﯩﯔ ﺭﺍﻣﺎﻧﺎﻳﺎ،ﻣﺎﺧﺎﭘﯩﺮﺍﺗﺎ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﻠﯩﺮﯨﻨﻰ، ﺳﻮﯞﯦﺖ ﺋﯩﺘﺘﯩﭙﺎ- ﻗﯩﺪﺍ ﻧﻪﺷﺮ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ 15ﺗﻮﻣﻠﯘﻕ(32ﻛﯩﺘﺎﺏ) ﺩﯗﻧﻴﺎ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ ﻧﻰ، ﺋﻮﻣﯘﻣﯩﻲ ﺗﺎﯓ ﻧﻪﺯﻣﯩﻠﯩﺮﻯ ﻧﻰ، ﺑﺎﻳﺮﯗﻧﻨﯩﯔ ﺩﻭﻥ ﺟﯘﺋﺎﻥ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﯩﻨﻰ،ﮬﻮﻣﯧﺮﻧﯩﯔ ﺋﯩﻠﻼﺩﺍ ﯞﻩ ﺋﻮﺩﯦﺴﺴﺎ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﻠﯩﺮﯨﻨﻰ، ﻳﯘﻧﺎﻥ ﯞﻩ ﺭﯨﻤﻨﯩﯔ ﺋﻪﭘﺴﺎﻧﻪ - ﺭﯨﯟﺍﻳﻪﺗﻠﯩﺮﯨﻨﻰ، ﻗﯘﺭﺋﺎﻥ ﻛﻪﺭﯨﻢ، ﺋﯩﻨﺠﯩﻞ ﯞﻩ ﺗﻪﯞﺭﺍﺕ ﻧﯩﯔ ﺧﻪﻧﺰﯗﭼﻪ ﺗﻪﺭﺟﯩﻤﻪ ﻧﯘﺳﺨﯩﻠﯩﺮﻯ،ﺋﻪﭘﻼﺗﯘﻥ،ﺋﺎﺭﺳﺘﻮﺗﯩﻞ ﺋﻪﺳﻪﺭﻟﯩﺮﯨﻨﻰ، ﺩﺍﻧﺘﯩﻨﯩﯔ ﺗﻪﯕﺮﻯ ﻛﻮﻣﯩﺪﯨﻴﯩﺴﻰ ﺩﺍﺳﺘﺎﻧﯩﻨﻰ، ﮔﻮﻣﻮﺭﻭ ﯞﻩ ﺗﻴﻪﻧﺨﻪﻧﻨﯩﯔ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ ﺩﺭﺍﻣﯩﻠﯩﺮﯨﻨﻰ،ﻣﺎﺭﻛﯩﺲ ﺋﯩﻨﮕﯩﻠﯩﺲ ﺋﻪﺳﻪﺭﻟﯩﺮﯨﻨﻰ، ﻧﻪﯞﺍﺋﻰ، ﺑﺎﺑﯘﺭ، ﻣﻪﺷﺮﻩﭖ ﺷﯧﺌﯩﺮﻟﯩﺮﯨﻨﻰ ﺋﻮﻗﯘﻏﺎﻥ ﯞﻩ ﺋﯚﮔﻪﻧﮕﻪﻥ. ﺋﯘ ﺑﯘﺟﻪﺭﻳﺎﻧﺪﺍ 30 ﻧﻪﭼﭽﻪﺧﺎﺗﯩﺮﻩ ﺩﻩﭘﺘﻪﺭﻧﻰ ﺋﯚﮔﯩﻨﯩﺶ ﺧﺎﺗﯩﺮﯨﺴﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺗﻮﻟﺪﯗﺭﻏﺎﻥ.ﺋﯘ ﻣﯘﺷﯘ ﻳﯩﻠﻼﺭﺩﺍ ﻗﺎﺭﻟﯩﻖ ﺗﺎﻍ ﺷﻪﺟﻪﺭﯨﺴﻰ ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﯞﻩ ﺳﯘﻣﯘﺭﻏﻼﺭ ﻗﻮﺷﯩﻘﻰ،ﻗﻪﺩﯨﻤﻜﻰ ﻳﯩﭙﻪﻙ ﻳﻮﻟﻰ،ﺧﻪﻥ ﺋﻮﺭﺩﯨﺴﯩﺪﺍﺑﺎﮬﺎﺭ،ﻣﻪﻟﯩﻜﻪ ﺧﯘﺍﺭﯗﯓ،ﺗﻪﯕﺮﯨﺘﺎﻍ ﻧﺎﺧﺸﯩﺴﻰ،ﺩﺍﺕ ﺑﺎﺳﻤﺎﺱ ﻗﯩﻠﯩﭻ، ﭘﯩﻠﻪ ﻣﻪﻟﯩﻜﯩﺴﻰ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﻳﻪﺗﺘﻪ ﭘﺎﺭﭼﻪ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﺩﺭﺍﻣﺎ ﻳﯧﺰﯨﭗ ﭼﯩﻘﻘﺎﻥ.ﺟﺎﯞﺍﮬﯩﺮﯗﻝ ﮬﺎﻗﺎﻳﯩﻖ ﺩﯦﮕﻪﻥ ﻣﺎﯞﺯﯗﺩﺍ ﻗﻪﺩﯨﻤﻜﻰ ﻣﻪﺭﻛﯩﺰﻯ ﺋﺎﺳﯩﻴﺎ(ﺑﯘ ﻛﯩﺘﺎﺏ1995-ﻳﯩﻠﯩﻨﯩﯔ ﺑﭙﺸﯩﺪﺍ4-ﻗﯧﺘﯩﻢ ﺗﯚﺯﯨﺘﯩﻠﮕﻪﻧﺪﻩ ﺋﺎﻟﯩﻢ ﻗﻪﺩﯨﻤﻜﻰ ﺗﯘﺭﺍﻥ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ ﺩﻩﭖ ﺋﺎﺗﯩﻐﺎﻥ) ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﻛﯩﺖـﺋﺎﺑﻨﯩﯔ ﺩﻩﺳﻠﻪﭘﻜﻰ ﻧﯘﺳﺨﯩﺴﯩﻨﻰ ﻗﻮﻟﺪﯨﻦ ﭼﯩﻘﺎﺭﻏﺎﻥ. ﻳﻪﻧﻪ ﺑﺎﺭﻣﺎﻕ ﯞﻩﺯﯨﻨﻠﯩﻚ ﺑﯩﺮ ﺗﯜﺭﻛﯜﻡ ﻣﯘﮬﻪﺑﺒﻪﺗﻠﯩﺮﯨﻜﯩﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﻳﯧﺰﯨﭗ ﭼﯩﻘﻘﺎﻥ. ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ﺯﻭﺭ ﺋﯩﻨﻘﯩﻼﺑﻰ ﺋﺎﺧﯩﺮﻻﺷﻘﺎﻧﺪﯨﻦ ﻛﯩﻴﯩﻨﻜﻰ ﺩﻩﺳﻠﻪﭘﻜﻰ ﻣﻪﺯﮔﯩﻠﺪﻩ ﺋﯩﺰﺩﯨﻨﯩﺶ ﯞﻩ ﺋﯩﺠﺎﺩ ﻗﯩﻠﯩﺶ ﺭﻭﮬﻰ ﻛﯜﭼﻠﯜﻙ ﺑﯘ ﺋﺎﻟﯩﻢ ﺋﺎﻕ ﺗﯧﺮﺭﻭﺭﻟﯘﻕ ﻗﺎﭘﻠﯩﻐﺎﻥ ﺋﺎﺷﯘ ﺋﻪﻧﺴﯩﺰ ﻳﯩﻠﻼﺭﺩﺍ ﭘﺎﺭﭼﻪ - ﭘﺎﺭﭼﻪ ﻳﺎﺯﻏﺎﻥ 500 ﭘﺎﺭﭼﯩﺪﯨﻦ ﺋﺎﺭﺗﯘﻕ ﺭﯗﺑﺎﺋﯩﻴﺴﯩﻨﻰ ﺭﻩﺗﻠﯩﮕﻪﻥ. ﺳﻪﯞﺩﺍﻟﯩﻖ ﺗﻪﺋﻪﺟﺠﯘﭘﻨﺎﻣﯩﺴﻰ ( ﺑﯜﮔﯜﻧﻜﻰ ﺯﺍﻣﺎﻥ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺕ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻤﯩﺰﺩﯨﻜﻰ ﺗﯘﻧﺠﻰ ﻧﻪﺳﯩﺮﻟﻪﺭ ﺗﻮﭘﻠﯩﻤﻰ)ﻧﺎﻣﻠﯩﻖ ﻟﯩﺮﯨﻚ ﻧﻪﺳﯩﺮﻟﻪﺭ ﺗﻮﭘﻠﯩﻤﯩﻨﻰ ﺗﻮﻟﯘﻕ ﺗﺎﻣﺎﻣﻠﯩﻐﺎﻥ.

1978- ﻳﯩﻠﻰ ﭘﺎﺭﺗﯩﻴﻪ11- ﻧﯚﯞﻩﺗﻠﯩﻚ ﻣﻪﺭﻛﯩﺰﯨﻲ ﻛﻮﻣﯩﺘﯧﺘﻰ 3 - ﺋﻮﻣﯘﻣﯩﻲ ﻳﯩﻐﯩﻨﯩﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ، ﺋﺎﺑﺪﯗﺷﯜﻛﯜﺭ ﻣﯘ- ﮬﻪﻣﻤﻪﺩﺋﯩﻤﯩﻦ ﺳﯩﻴﺎﺳﯩﻲ ﺟﻪﮬﻪﺗﺘﻪ ﺯﯨﻴﺎﻧﻜﻪﺷﻠﯩﻜﻜﻪ ﺋﯘﭼﺮﯨﻐﺎﻥ ﮬﻪﻡ ﺧﺎﺗﺎ ﺋﻮﯕﭽﻰ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ ﺩﯦﮕﻪﻥ ﺧﯘﻻﺳﻪ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺋﺎﻗﻼﻧﻐﺎﻥ ﯞﻩ1980-ﻳﯩﻞ ﺋﯘ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻴﺎﺕ ﻓﺎﻛﯘﻟﺘﭙﺘﯩﻐﺎ ﻳﯚﺗﻜﯩﻠﯩﭗ ﺋﻮﻣﯘﻣﯩﻲ ﺋﯩﺴﺘﯩﺘﯩﻜﺎ ﺩﻩﺭﺳﯩﻨﻰ ﺗﻪﺳﯩﺲ ﻗﯩﻠﯩﭗ ﺋﯚ- ﺗﯚﺷﻜﻪ ﻛﯩﺮﯨﺸﻜﻪﻥ . ﺷﯘﻧﯩﯖﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻛﯩﺘﺎﺏ، ﻣﺎﻗﺎﻟﻪ، ﺭﯗﺑﺎﺋﯩﻲ، ﺷﯩﺌﺮ- ﻏﻪﺯﻩﻟﻠﯩﺮﻯ ﺋﺎﺭﻗﺎ - ﺋﺎﺭﻗﯩﺪﯨﻦ ﺋﯩﻼﻥ ﻗﯩﻠﯩﻨﯩﺸﻘﺎ ﺑﺎﺷﻠﯩﻐﺎﻥ. 1986- ﻳﯩﻠﻰ ﺋﯘ ﻳﺎﭘﯘﻧﯩﻴﯩﺪﻩ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﺯﯨﻴﺎﺭﻩﺗﺘﻪ ﺑﻮﻟﯘﭖ ﺋﻮﺗﺘﯘﺭﺍ ﺋﻪﺳﯩﺮ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﻳﯩﺘﯚﻙ ﻗﺎﻣﯘﺳﻰ- (ﻗﯘﺗﺎﺩﻏﯘﺑﯩﻠﯩﻚ) ﺩﯦﮕﻪﻥ ﺗﯧﻤﯩﺪﺍ ﻟﭙﻜﺴﯩﻴﻪ ﺳﯚﺯﻟﯩﮕﻪﻥ.

1980-ﻳﯩﻠﻼﺭﺩﺍ ﺋﯘﻧﯩﯔ200 ﭘﺎﺭﭼﯩﺪﯨﻦ ﺋﺎﺭﺗﯘﻕ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﺴﻰ، ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﻛﻼﺳﺴﯩﻚ ﻣﯘﺯﯨﻜﯩﺴﻰ 12 ﻣﯘﻗﺎﻡ ﮬﻪﻗﻘﯩﺪﻩ، ﺷﯩﻨﺠﺎﯕﻨﯩﯔ ﺗﺎﯓ ﺩﻩﯞﺭﯨﺪﯨﻜﻰ ﻧﺎﺧﺸﺎ- ﺋﯘﺳﯘﻝ ﺳﻪﻧﺌﯩﺘﻰ، ﻓﺎﺭﺍﺑﻰ ﯞﻩ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﭘﻪﻟﺴﻪﭘﻪ ﺳﯩﺴﺘﯧﻤﯩﺴﻰ، ﺋﻮﻣﯘﻣﯩﻲ ﺋﭙﺴﺘﭙﺘﯩﻜﺎ،ﭼﻮﻏﻠﯘﻕ، ﺭﯗﺑﺎﺋﯩﻴﺎﺕ(1)، ﺭﯗﺑﺎﺋﯩﻴﺎﺕ(2)، ﻗﺎﺭﻟﯩﻖ ﺗﺎﻍ ﺷﻪﺟﻪﺭﯨﺴﻰ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﻛﯩﺘﺎﺑﻠﯩﺮﻯ ﻧﻪﺷﺮ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ. ﺋﯘﻧﯩﯔ ﻳﻪﻧﻪ 1980- ﻳﯩﻠﻼﺭﺩﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﯩﻨﻐﺎﻥ:- ﺭﻭﮬﻨﻰ ﺳﺎﻏﻼﻣﻼﺷﺘﯘﺭﯗﺵ ﻣﯩﻠﻠﻪﺗﻨﻰ ﮔﯚﻟﻠﻪﻧﺪﯛﺭﯛﺷﻨﯩﯔ ﻣﯘﻗﻪﺩﺩﯨﻤﯩﺴﻰ،ﮬﻪﺳﻪﺗﺨﻮﺭﻟﯘﻕ ﮬﻪﻗﻘﯩﺪﻩﮬﻪﺳﺮﻩﺗﻠﯩﻚ ﺧﯩﻴﺎﻟﻼﺭ،ﺋﺎﺭﯨﻔﻨﺎﻣﻪ،ﻳﯩﭙﻪﻙ ﻳﻮﻟﯩﺪﯨﻜﻰ ﺗﻮﻗﻘﯘﺯ ﮬﯧﻜﻤﻪﺕ، ﻳﯩﭙﻪﻙ ﻳﻮﻟﯩﺪﯨﻜﻰ ﺑﯩﺮ ﭼﻮﯓ ﺋﯩﻠﻠﻪﺕ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﺑﯩﺮ ﻗﺎﺗﺎﺭ ﺋﯩﺴﯩﻞ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﻠﯩﺮﻯ ﯞﻩ ﺳﯩﻜﺘﺎﻱ- ﺳﺎﻙ- ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﻻﺭﻧﯩﯔ ﻛﯩﻴﯩﻢ- ﻛﯧﭽﻪﻙ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﯩﺘﯩﺪﯨﻜﻰ ﺋﻪﻧﺌﻪﻧﯩﯟﻯ ﺋﯩﺰﭼﯩﻠﻠﯩﻖ، ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺋﻪﺟﺪﺍﺩﻟﯩﺮﻯ ﻣﻪﻱ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﯩﺘﻰ،ﺋﯩﺴﻼﻣﯩﻴﻪﺗﺘﯩﻦ ﺋﯩﻠﮕﯩﺮﯨﻜﻰ ﯞﻩﻛﭙﻴﯩﻨﻜﻰ ﻏﻪﺭﺑﯩﻲ ﻳﯘﺭﺕ ﺋﯘﺳﯘﻝ ﺳﻪﻧﺌﯩﺘﯩﻨﯩﯔ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﺋﯘﭼﯘﺭﻯﺋﻪﻟﯩﺸﯩﺮ ﻧﻪﯞﺍﺋﯩﻨﯩﯔ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻤﯩﺰﺩﯨﻜﻰ ﺋﻮﺭﻧﻰ،ﺋﻮﻥ ﺋﯩﻜﻜﻰ ﻣﯘﻗﺎﻡ ﯞﻩ ﻧﻪﯞﺍﺋﯩﺨﺎﻧﻠﯩﻖ ﺋﻪﻧﺌﻪﻧﯩﺴﻰ،ﻧﻮﺭﯗﺯ ﺑﺎﻳﺮﯨﻤﻰ ﯞﻩﺋﯘﻧﯩﯔ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻲ ﻗﺎﺗﻠﯩﻤﻰ ﺗﻮﻏﺮﯨﺴﯩﺪﺍ،ﮬﻪﻗﯩﻘﻪﺕ ﺋﯜﺳﺘﯩﺪﻩ ﺋﯩﺰﺩﯨﻨﯩﺶ ﮬﻪﻗﯩﻘﯩﻲ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﭽﯩﻨﯩﯔ ﺑﯘﺭﭼﻰ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﻛﯚﭘﻠﯩﮕﻪﻥ ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﻣﯘﻻﮬﯩﺰﻩ ﯞﻩ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺕ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﻠﯩﺮﻯ ﺋﯩﺠﺘﯩﻤﺎﺋﯩﻲ ﮬﺎﻳﺎﺗﯩﻤﯩﺰﻧﻰ ﭼﯜﺷﯩﻨﯩﺸﺘﻪ ﯞﻩﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ﺗﺎﺭﯨﺨﯩﻤﯩﺰﻧﻰ ﺗﻪﺗﻘﯩﻖ ﻗﯩﻠﯩﺸﺘﺎ ﻳﯧﯖﻰ ﻳﻮﻝ ﺋﯧﭽﯩﭗ ﺑﻪﺭﺩﻯ. ﮬﻪﻗﯩﻘﻪﺗﻪﻧﻤﯘ ﺑﯘ ﻣﯘﻧﻪﯞﯞﻩﺭ ﺋﺎﻟﯩﻤﻨﯩﯔ ﺋﺎﺷﯘﻳﯩﻠﻼﺭﺩﺍ ﻳﺎﺯﻏﺎﻥ ﯞﻩ ﺗﯚﺯﻩﺗﻜﻪﻥ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﭘﻪﻟﺴﻪﭘﻪ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ، ﻏﻪﺭﺑﯩﻲ ﻳﯘﺭﺕ ﺗﺎﺷﻜﯩﻤﯩﺮ ﺳﻪﻧﺌﯩﺘﻰ، ﻗﻮﺗﺎﺩﻏﯘﺑﯩﻠﯩﻚ ﺧﻪﺯﯨﻨﯩﺴﻰ،ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﻣﯘﻗﺎﻡ ﺧﻪﺯﯨﻨﯩﺴﻰ،ﺳﻪﯞﺩﺍﻟﯩﻖ ﺗﻪﺋﻪﺟﺠﯘﭘﻨﺎﻣﯩﺴﻰ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﻛﺎﺗﺘﺎ ﺋﻪﺳﻪﺭﻟﯩﺮﻯ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﯞﺍﭘﺎﺗﯩﺪﯨﻦ ﻛﯧﻴﯩﻦ ﺑﯩﺮ- ﺑﯩﺮﻟﻪﭖ ﻧﻪﺷﺮ ﻗﯩﻠﯩﻨﺪﻯ. ﺑﺎﻻﺳﺎﻏﯘﻧﻨﯩﯔ ﺋﻮﺭﻧﻰ ﻣﻪﺳﯩﻠﯩﺴﻰ ﮬﻪﻗﻘﯩﺪﻩ،ﻳﯩﭙﻪﻙ ﻳﻮﻟﯩﺪﺍ ﻗﺎﻳﺘﺎ ﺋﻮﻳﻠﯩﻨﯩﺶ،ﺳﻮﻏﺪﯨﻼﺭ ﯞﻩ ﺋﯘﻧﯩﯔ ﺋﭙﺘﻨﯩﻚ ﯞﺍﺭﯨﺴﻠﯩﺮﻯ ﺗﻮﻏﺮﯨﺴﯩﺪﺍ،ﭼﯩﻦ ﯞﻩ ﻣﺎﭼﯩﻨﻨﯩﯔ ﺟﯘﻏﺮﺍﭘﯩﻴﯩﻠﯩﻚ ﺋﯘﻗﯘﻡ ﺩﺍﺋﯩﺮﯨﺴﻰ ﻗﺎﺗﺎﺭﻟﯩﻖ ﻧﻪﭼﭽﻪ ﺋﻮﻥ ﭘﺎﺭﭼﻪ ﺋﯩﻠﻤﯩﻲ ﻣﺎﻗﺎﻟﯩﺴﯩﻤﯘ ﮔﯧﺰﯨﺖ - ﮊﯗﺭﻧﺎﻟﻼﺭﺩﺍ ﺋﯧﻼﻥ ﻗﯩﻠﯩﻨﺪﻯ. ﺑﯘ ﺋﻪﺳﻪﺭﻟﻪﺭ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭﺗﺎﺭﯨﺨﻰ ﯞﻩ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﻣﻪﺩﻩﻧﯩﻴﻪﺕ ﺗﺎﺭﯨﺨﻰ ﺗﻪﺗﻘﯩﻘﺎﺗﯩﻐﺎ ﻳﯩﭙﻴﯩﯖﻰ ﺗﯜﺱ ﻗﻮﺷﻘﺎﻥ ﺋﯩﺪﻯ.

ﺋﻪﭘﺴﯘﺳﻜﻰ ﺋﯘﻳﻐﯘﺭ ﺧﻪﻟﻘﯩﻨﯩﯔ ﻣﻪﺷﮭﯘﺭ ﺋﺎﻟﯩﻤﻰ،ﺗﺎﻻﻧﺘﻠﯩﻖ ﺋﻪﺩﻩﺑﯩﻲ،ﺗﯚﮬﭙﯩﻜﺎﺭ ﺑﺎﻏﯟﯨﻨﻰ، ﻣﻮﻝ ﻣﯧﯟﯨﻠﯩﻚ ﭘﺮﻭﻓﭙﺴﻮﺭﻯ ﺋﺎﺑﺪﯗﺷﯚﻛﯚﺭﻣﯘﮬﻪﻣﻤﻪﺩﺋﯩﻤﯩﻦ ﺋﯚﺯﻧﯩﯔ ﺑﯩﺮ ﺗﺎﻻﻱ ﻳﺎﺯﻣﯩﻠﯩﺮﯨﻨﻰ، ﮔﯜﺯﻩﻝ ﺋﺎﺭﺯﯗ- ﺋﺎﺭﻣﺎﻧﻠﯩﺮﯨﻨﻰ ﺧﻪﻟﻘﯩﮕﻪ ﻗﺎﻟﺪﯗﺭﯗﭖ، 1995-ﻳﯩﻠﻰ2-ﺋﺎﻳﻨﯩﯔ 27-ﻛﯜﻧﻰ ﺯﯨﻘﻘﺎ ﻛﯧﺴﯩﻠﻰ ﺗﯘﻳﯘﻗﺴﯩﺰ ﻗﻮﺯﻏﯩﻠﯩﺸﻰ ﺳﻪﯞﻩﺑﻰ ﺑﯩﻠﻪﻥ62ﻳﯧﺸﯩﺪﺍ ﺑﯘﺋﺎﻟﻪﻡ ﺑﯩﻠﻪﻥ ﺧﻪﻳﯩﺮﻟﻪﺷﺘﻰ.

ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەتئىمىن ئەسەرلىرىنىڭ كاتولوگى

نەشىر قىلىنغان كىتابلىرى

1. «شىنجاڭنىڭ تاڭ دەۋرىدىكى ناخشا-ئۇسۇل سەنئىتى»، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى، 1980- يىلى نەشىر قىلغان.
2. «ئۇيغۇر كىلاسسىك مۇزىكىسى "ئون ئىككى مۇقام"ھەققىدە» مىللەتلەر نەشرىياتى، 1980- يىلى نەشر قىلغان.
3. «رۇبائىيات»(1) ، قەشقەر ئۇيغۇر نەشرىياتى 1982- يىلى نەشر قىلغان.
4. «ئۇيغۇرپەلسەپە تارىخىغا ئائىت مەسىلىلەر»، قەشقەر ئۇيغۇر نەشرىياتى 1982- يىلى نەشىر قىلىنغان (بۇ كىتابقا ئالىمنىڭ بەش پارچە ماقالىسى كىرگۈزۈلگەن)
5. «چوغلۇق»، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 1986- يىلى نەشر قىلغان.
6. «ئومومىي ئىستېتكا»، شىنجاڭ ياشلار نەشرىياتى 1985- يىلى نەشر قىلىنغان.
7. «فارابى ۋە ئۇنىڭ پەلسەپە سىستىمىسى»، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 1986- يىلى نەشر قىلىنغان.
8. «قارلىق تاغ شەجەرىسى» شىنجاڭ ياشلار-ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى 1988- يىلى نەشر قىلغان.
9. «رۇبائىيات» (2)، قەشقەر ئۇيغۇر نەشرىياتى 1989- يىلى نەشر قىلغان.
10. «قاتلاملىق ئېستېتكا»، شىنجاڭ ئۈنۋىرسىستىتى نەشرىياتى 1994- يىلى نەشر قىلغان.
11. «ئۇيغۇر پەلسەپە تارىخى» ، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 1997- يىلى نەشر قىلغان.
12. «ئۇيغۇر مۇقام خەزىنىسى»،شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 1997- يىلى نەشر قىلغان.
13. «غەربىي يۇرت تاشكېمىر سەنئىتى» ، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 1998- يىلى نەشر قىلغان.

1. «[[قۇتادغۇبىلىك خەزىنىسى» ، شىنجاڭ ئۈنۋىرسىتېتى نەشرىياتى 1999- يىلى نەشر قىلغان.
2. «[[سەۋدالىق تەئەججۈپنامىسى» ، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 2000- يىلى نەشر قىلغان.
3. «ئابدۇشكۇر مۇھەممەتئىمىن ھىكمەتلىرى» (1) ، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 2000- يىلى نەشر قىلغان.
4. «يىپەك يولىدىكى توققۇز ھىكمەت» ، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 2001- يىلى نەشر قىلغان.
5. «ئۇيغۇرلاردا ئىسلام مەدىنىيتى» شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 2002- يىلى نەشر قىلغان.
6. «قەدىمكى مەركىزىي ئاسىيا»("تۇران تارىخى") ، شىنجاڭ نەشرىياتى 2002- يىلى نەشر قىلىنغان.
7. «ئائىلە»، شىنجاڭ ئۈنۋىرسىتېتى نەشرىياتى 2002- يىلى نەشر قىلغان.

ئالىمنىڭ ئەسەرلىرى كىرگۈزۈلگەن كىتابلار

1. «جاھاننامە»(2) (بۇ كىتابقا ئالىمنىڭ "گۈللۈك دوپپا توغرىسىدا " ناملىقماقالىسى كىرگۈزۈلگەن) شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 1988 - يىلى نەشر قىلىنغان .
2. «مەھمۇد قەشقەرى» ( بۇ كىتابقا ئالىمنىڭ "ئۇيغۇر خەلقىنىڭ 11 -ئەسىردىكى ئىككى بۈيۈك ئالىمى" ناملىق ماقالىسى كىرگۈزۈلگەن ) ، قەشقەرئۇيغۇر نەشرىياتى 1985 - يىلى نەشر قىلىنغان .
3. «غەزەل ۋەمۇخەممەسلەر » (بۇ كىتابقا ئالىمنىڭ بەش پارچە غەزەل ، بىر پارچەمۇخەممەسى كىرگۈزۈلگەن ) مىللەتلەر نەشرىياتى 1983 - يىلى نەشر قىلىنغان .
4. «ئۇيغۇر شېئىرىيىتى توغرىسىدا » ( بۇ كىتابقا ئالىمنىڭ " يۈكسەكقەلىبنىڭ شېئىرى ھەيكىلى " ناملىق ئوبزورى كىرگۈزۈلگەن ) شىنجاڭ خەلقنەشرىياتى 1989 - يىلى نەشر قىلىنغان .
5. «يېڭى رۇبائىيلار » ( بۇكىتابقا ئالىمنىڭ ئالتە پارچە رۇبائىيسى كىرگۈزۈلگەن ) مىللەتلەرنەشرىياتى 1988 - يىلى نەشر قىلغان .
6. «"قۇتادغۇ بىلىك" ھەققىدەبايان»(1) (بۇ كىتابقا ئالىمنىڭ«"قۇتادغۇ بىلىك" ئىلمىي قىممىتى توغرىسىدا» ناملىق ماقالىسى كىرگۈزۈلگەن) قەشقەر ئۇيغۇر نەشرىياتى 1986- يىلى نەشر قىلىنغان.
7. «"قۇتادغۇ بىلىك" ھەققىدە بايان»(2) (بۇ كىتابقا ئالىمنىڭ «ئوتتۇرا ئەسىر قانۇنشۇناسلىق تارىخىدىكى ئۇلۇغۋار نامايەندە> ناملىق ماقالىسى كىرگۈزۈلگەن) قەشقەر ئۇيغۇر نەشرىياتى 1986 - يىلى نەشر قىلىنغان .
8. «ئاھ، يۇلتۇزلار» (بۇ كىتابقا ئالىمنىڭ بىر پارچە شېئىرى كىرگۈزۈلگەن)، مىللەتلەر نەشرىياتى 1991 - يىلى نەشر قىلغان .
9. «ياپراقتىكى نەقىشلەر» ( بۇ كىتابقا ئالىمنىڭ تۆت پارچە شېئىرى كىرگۈزۈلگەن) قەشقەر ئۇيغۇر نەشرىياتى 1985-يىلى نەشىر قىلغان.
10. «توي چاچقۇسى» ( بۇ كىتابقا ئالىمنىڭ 17پارچە رۇبائىي ۋە غەزىلى كىرگۈزۈلگەن)شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 1985-يىلى نەشىر قىلغان.
11. «100 شېئىر» ( بۇكىتابقا ئالىمنىڭ ئىككى پارچە شېئىرى كىرگۈزۈلگەن )،شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 1991-يىلى نەشىر قىلغان.
12. «مۇھەببەت لىرىكىلىرى» ( بۇ كىتابقا ئالىمنىڭ بىر پارچە شېئرى كىرگۈزۈلگەن)شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 1991-يىلى نەشىر قىلغان.
13. «قايغۇلۇق ئەسلىمىلەر» ( بۇ كىتابقا ئالىمنىڭ"ئىزگۈ پەزىلەتنىڭ ئۇيغۇر شېئرىيىتىدىكى ئىپتىخارى"ناملىق ماقالىسى كىرگۈزۈلگەن)شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 1996- يىلى نەشر قىلغان.
14. «قۇمۇل مۇقاملىرى ھەققىدە » ( بۇ كىتابقا ئالىمنىڭ"ئۇيغۇر مۇقاملىرىنىڭ قەدىمكى گەۋدىسى - قۇمۇل مۇقاملىرى ھەققىدە " ناملىق ماقالىسى كىرگۈزۈلگەن ) شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 1994 - يىلى نەشر قىلىنغان.
15. «ئۇيغۇر ئون ئىككى مۇقامى ھەققىدە » ( بۇ كىتابقا ئالىمنىڭ "ئۇيغۇر مۇقاملىرىنىڭ مەنبە - ئېقىملىرى توغرىسىدا" ناملىق ماقالىسى كىرگۈزۈلگەن ) ، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 1992 - يىلى نەشر قىلىنغان .
16. «ئۇيغۇر ئەدەبىياتى تارىخى » (2) (ئالىم بۇ كىتابنىڭ ئىككىنچى قىسىم 2- پاراگراف ۋە 2- ، 4- ، 5- ،10 - بابلىرىنى يازغان ) ، شىنجاڭ مائارىپنەشرىياتى 1993 - يىلى نەشر قىلغان.
17. «ئۇيغۇر ئون ئىككى مۇقامىتەتقىقاتى» (بۇ كىتابقا ئالىمنىڭ "ئۇيغۇر مۇقاملىرىنىڭ مەنبە -ئېقىملىرى توغرىسىدا" ناملىق ماقالىسى كىرگۈزۈلگەن)، مىللەتلەرنەشرىياتى 1995 - يىلى نەشر قىلغان.
18. «ئىبىن سىنا ۋە ئۇيغۇر تېبابەتچىلىكى » ( ئالىم بۇ كىتابنىڭ كىرىش سۆزىنى يېزىپ بەرگەن ) ، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 1996- يىلى نەشر قىلىنغان .
19. «سىلىشتۇرما ئەدەبىيات ئاساسلىرى » ( ئالىم بۇ كىتابقا بېغشلىما ماقالىسىيېزىپ بەرگەن ) ، شىنجاڭ ئۇنىۋېرىستىتى نەشرىياتى 1997- يىلى نەشر قىلغان.
20. «ئاھ ، نۇرلۇق ئابىدىلەر » ( بۇ كىتابقا ئالىمنىڭ بەش پارچەشېئىرى كىرگۈزۈلگەن ) ، قەشقەر ئۇيغۇر نەشرىياتى 1997- يىلى نەشىر قىلغان.
21. «ئابدۇكېرىم خوجا ئىجادىيىتى توغرىسىدا» (بۇ كىتابقا ئالىمنىڭ بىر پارچە شېئىرى ۋە "ئۇ شېئىرلىرى بىلەن خەلق قەلبىدە ياشايدۇ" ناملىق ماقالىسى كىرگۈزۈلگەن)، شىنجاڭ ياشلار - ئۆسمۈلەر نەشرىياتى 1999- يىلى نەشىر قىلىنغان .
22. «ئەدەبىيات» (بۇ تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپ 2- يىللىقنىڭ دەرسلىك كىتاب بولۇپ، ئۇنىڭغا ئالىمنىڭ " كىتاب ۋە كىتاب مەدەنىيىتى" ناملىق ماقالىسى كىرگۈزۈلگەن ) ، شىنجاڭ مائارىپ نەشرىياتى 1999- يىلى نەشر قىلىنغان .
23. «جۇڭگۇ ئاز سانلىق مىللەتلەر پەلسەپە تارىخى » ( بۇ كىتابقا ئالىمنىڭ "ئۇيغۇرلارنىڭ پەلسەپە ئىدىيىسى " ناملىق ئەسىرى كىرگۈزۈلگەن ) ، ئەنخۈيخەلق نەشرىياتى 1992- يىلى نەشر قىلىنغان .
24. «شىنجاڭدىكىمىللەتلەرنىڭ پەلسەپە - ئىدىيە تارىخى » ( ئالىم بۇ كىتابنىڭ ئۇيغۇر ،ئۆزبىك ، قىرغىز مىللەتلىرىنىڭ پەلسەپە - ئىدىيە تارىخىغا ئائىت قىسمىنى يازغان ) .
25. «يىپەك يولى مۇزىكا سەنئىتى » ( بۇ كىتابقا ئالىمنىڭ "ئون ئىككى مۇقام ۋە تۇردى ئاخۇن " ناملىق ماقالىسى كىرگۈزۈلگەن )، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 1980- يىلى نەشر قىلىنغان . (خەنزۇچە) .
26. «شاھنامە» (بۇ كىتابقا ئالىمنىڭ "شەرق كىلاسسىك ئەدەبىياتىدىكى مىسلىسىز ئەزىمەت - ئەبۇلقاسىم فىردەۋىسى " ناملىق ماقالىسى كىرگۈزۈلگەن)، شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 1998- يىلى نەشر قىلغان .
27. «كۇڭزى تۇغۇلغانلىقىنىڭ 2540 يىللىقنى خاتىرلەش مۇھاكىمە ماقالىلار توپلىمى » ( بۇ كىتابقا ئالىمنىڭ "كۇڭفۇزى ۋە قوچۇ مەدەنىيىتى " ناملىق ماقالىسى كىرگۈزۈلگەن )، شاڭخەي سەنلەن كىتاب نەشرىياتى 1992- يىلى نەشر قىلىنغان .
28. «بۈيۈك شائىر ئەلشىر ناۋائي » ( بۇ كىتاپقا ئالىمنىڭ "ئەلشىر ناۋائىينىڭ پەلسەپە قاراشلىرى ئۈستىدە ئىزدىنىش" ۋە "ئەلشىر ناۋائىينىڭ مەدەنىيەت تارىخىمىزدا تۇتقان ئورنى " قاتارلىق ئىككى پارچە ماقالىسى كىرگۈزۈلگەن )شىنجاڭ خەلق نەشىرىياتى 1996 - يىلى نەشىر قىلىنغان .
29. «"تارىم " ۋە مەن » ( بۇ كىتاپقا ئالىمنىڭ "تەبرىك ۋە ئۈمىد" ناملىق بىر پارچە ماقالىسى كىرگۈزۈلگەن ) شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 1996 - يىلى نەشىر قىلغان .
30. «تاللانغان رۇبائىيلار » (بۇ كىتاپقا ئالىمنىڭ 10 پارچە رۇبائىيسىكىرگۈزۈلگەن ) قەشقەر ئۇيغۇر نەشىرىياتى 1999 - يىلى نەشىر قىلغان .
31. «بۇگۈنكى زامان ئۇيغۇر ئەدەبىي تەنقىدچىلىكى » (بۇ كىتاپقا ئالىمنىڭ"شېئىرىيەت ئېستىتىكىغا دائىر بىر قانچە مەسىلە" نامىلىق ماقالىسىكىرگۈزۈلگەن ) شىنجاڭ خەلق نەشىرىياتى 2001-يىلى نەشىر قىلىنغان.

ئالىمنىڭ ئېلان قىلىنغان ماقالىلىرى

ئالىم ئابدۇشۇكۈر مۇھەممەتئمىننىڭ تا ھازىرغىچە ئېلان قىلىنغان ماقالىلىرى 200پارچىگە يېقىن بولۇپ ، بۇ ماقالىلاردىن "غەربىي يۇرت تاشكېمىر سەنئىتى" دە168 پارچە ، "شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى ئىلمىي ژورنىلى" دا 181 پارچە ، "كىتاپ مۇنبىرى" ژورنىلىدا 170 پارچىنىڭ كاتولوگى ئېلان قىلىنغان ئىدى .

1. «ئۇيغۇر خەلقىنىڭ 11- ئەسىردىكى ئىككىبۈيۈك ئالىمى » ( "شىنجاڭ ئۇنىۋېرىستېتى ئىلمىي ژۇرنىلى " 1956- يىل ئۇيغۇرچە 3- سان ، خەنزۇچە 4- سان ).
2. «ئەدەبىيات - سەنئەتتە تىپمەسىلىسى توغرىسىدىكى دەسلەپكى چۈشەنچىلىرىم » ( "شىنجاڭ ئۇنىۋېرىستېتىئىلمىي ژۇرنىلى" 1956- يىلى ئۇيغۇرچە4- سان ).
3. «ئۇيغۇرپەلسەپە - ئىدىيە تارىخىغا دائىر تەتقىقات تېزىسلىرى »( <1> "شىنجاڭ ئۇنىۋېرىستېتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1980- يىللىق ئۇيغۇرچە 2- سان ؛ <2> "پەلسەپە تەتقىقاتى " ژۇرنىلى 1980- يىللىق خەنزۇچە 4- سان ).
4. «فارابىنىڭ مۇزىكا ئېستېتىكىسىغا دائىر بىر قانچە مەسىلە» ("شىنجاڭ ئۇنىۋېرىستېتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1980-يىللىق ئۇيغۇرچە 4- سان ).
5. «نان ۋە تونۇر» ("مىللەتلەر رەسىملىك ژۇرنىلى " 1980- يىلى 3- سان ، خەنزۇچە نۇسخىسى ).
6. «ئون ئىككى مۇقام ۋە تۇردى ئاخۇن» ( <1> "شىنجاڭ گېزىتى" 1980- يىلى 5- ئاينىڭ 30- كۈنىدىكى سانى ؛ <2> "شىنجاڭ سەنئىتى" 1980- يىللىق ئۇيغۇرچە 1- سان ؛ <3> "يىپەك يولى مۇزىكا سەنئىتى" 1980- يىل شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى نەشر قىلغان خەنزۇچە ماقالىلار توپلىمى ، بۇ توپلامغا ئالىمنىڭ يۇقارقى ماقالىسى كىرگۈزۈلگەن ؛ <4> "شىنجاڭ سەنئىتى" ژۇرنىلى 1980- يىللىق خەنزۇچە 4- سان ) .
7. «ئوتتۇرا ئاسىيا خەلقىنىڭ ئۇلۇغ ئالىمى - ئىبىن سىنا» (ئىبىن سىنا تۇغۇلغانلىقىنىڭ 1000 يىللىقى مۇناسىۋىتى بىلەن ) ، "شىنجاڭ ئۇنىۋېرىستېتى ئىلمىي ژۇرنىلى" ئۇيغۇرچە 1980- يىللىق 3- سان .
8. «ئەرەب مەدەنىيىتى ۋە ياۋروپادا ئەدەبىيات - سەنئەتنىڭ قايتا ئويغىنىشى» (<1> "كىتابلارغا باھا" ژۇرنىلى 1980- يىللىق 4- سان ؛ <2> "شىنجاڭ ئۇنىۋېرىستېتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1982- يىللىق 2- سان ) .
9. «يۈسۈپ خاس ھاجىپ - فارابى ئىلغار ئىجتىمائىي ئىدىيىلىرىنىڭ مۇنەۋۋەر ۋارىسى» ("شىنجاڭ ئۇنىۋېرىستېتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1982- يىللىق 2- سان ).
10. «مۇھەممەد سىدىق زەلىلى ۋە ئۇنىڭ ئىجادىيەت يولى» ("تارىم" ژۇرنىلى 1981-يىللىق 4-سان)
11. «"ئۇيغۇر ئەدەبىيات تارىخى" نىڭ تەتقىقات تېزىسلىرى» ("بۇلاق" مەجمۇئەسىنىڭ 1981- يىللىق 1- سانى ).
12. «فارابى پەلسەپە سىستېمىسىنىڭ تارىخى قىممىتى» ("پەلسەپە تەتقىقاتى" ژۇرنىلى 1981 يىللىق 1- سانى ).
13. «قەدىمى كۈسەننىڭ ئاتاقلىق بۇددا مۇتەپەككۇرى كۇمىراجىۋا» ("پەلسەپە تەتقىقاتى" ژۇرنىلى 1981 يىللىق 11- سان).
14. «"ئەل قانۇن فىت تىپ" ۋە ئۇنىڭدىكى تەبىئەت پەلسەپىسى مەسىلىلىرى» ("شىنجاڭ ئۇنىۋېرىستېتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1982- يىللىق 2- سان ).
15. «شىنجاڭنىڭ تەبىئىي مۇھىتىدا بوستانلىق بىلەن چۆللۈكنىڭ دىئالېكتىك مۇناسىۋىتى» ("شىنجاڭ ئۇنىۋېرىستېتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1982- يىللىق 1- سان ).
16. «ئوتتۇرا ئاسىيا خەلقلىرىنىڭ ئەڭ قەدىمكى تۆت زات توغرىسىدا» ("شىنجاڭ ئۇنىۋېرىستېتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1982- يىللىق 3- سان ).
17. «گۈزەللىك تەربىيىسى ۋە ئۇنىڭ رولى» ("شىنجاڭ مائارىپى" ژۇرنىلى 1982- يىللىق 10- ، 11- ، 12- سانلىرى ).
18. «ئاماننىساخان ۋە ئون ئىككى مۇقام» ("شىنجاڭ سەنئىتى" ژۇرنىلى خەنزۇچە 1982-يىللىق 2-سان)
19. «ئەبۇ ناسىر فارابىنىڭ لوگىكىلىق تەلىماتلىرى» ("شىنجاڭ ئۇنىۋېرىستېتى ئىلمىي ژۇرنىلى" خەنزۇچە 1982- 4- سان ).
20. «رۇخسارى مۇقامى ۋە ئۇنىڭ ئىجادچىسى زىكرى ئەلفەتتار» ("شىنجاڭ گېزىتى" 1982- يىلى 11- ئاينىڭ 17- كۈنىدىكى سانى).
21. «ئوتتۇرا ئەسىر قانۇنشۇناسلىق تارىخىدىكى ئۇلۇغۋار ناماياندە» ("شىنجاڭ ئۇنىۋېرىستېتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1984- يىللىق 1- سان).
22. «ئۇيغۇر تىياتىر سەنئىتىنىڭ يېڭى زېمىنىنى ئاچايلى» ("شىنجاڭ سەنئىتى" ژۇرنىلىنىڭ 1984- يىللىق خەنزۇچە 3- سان ).
23. «ئون ئىككى مۇقام ھەققىدە» ("شىنجاڭ سەنئىتى" ژۇرنىلى 1984- يىللىق خەزۇچە 2- سان ).
24. «"قۇتادغۇبىلىك" ۋە مائارىپشۇناسلىق» ("شىنجاڭ مائارىپى" ژۇرنىلى 1984- يىللىق 9- ، 10- سانلىرى ).
25. «ئۇيغۇر تېبابەتچىلىكىنىڭ تارىخى تەسۋىرى» ("قەشقەر پىداگوگىكا ئىنىستىتۇتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1984- يىللىق 3- سان ).
26. «قەدىمكى كۈسەن كلاسسىك ئۇسۇلى» ("شىنجاڭ گېزىتى" 1984- يىلى 5- ئايدىكى سانى ).
27. «ئۇيغۇر كلاسسىك مۇزىكىسى "ئون ئىككى مۇقام" ۋە خەلق ئېغىز ئەدەبىياتى مەسىلىلىرى» ("قۇمۇل ئەدەبىياتى" 1984- يىللىق 3- سان ).
28. «"پەرھاد - شىرىن" تراگېدىيسى ۋە ئۇنىڭ ئۇيغۇرلار ئارىسىدىكى رىۋايەت شەكلى» ("ئاقسۇ ئەدەبىياتى" 1984- يىللىق 3- سان ).
29. «قەدىمكى كلاسسىك ئۇسۇلنىڭ يېڭى ھاياتقا ئېرىشىشى» ("شىنجاڭ گېزىتى" 1984- يىللىق 25- ئۆكتەبىردىكى سانى ).
30. «فارابى شېئىرلىرىدىن نەمۇنە» ("تارىم" ژۇرنىلى 1984- يىللىق 5- سان ).
31. «ئۈرۈمچىنىڭ ھەرخىل يەر ناملىرى» ("ئۈرۈمچى كەچلىك گېزىتى" 1984-يىلى 23-مارتتىكى سانى)
32. «ئەڭ قەدىمكى ئۈرۈمچى ۋە ئۆرە قاڭقىللار» ("ئۈرۈمچى كەچلىك گېزىتى" 1984- يىلى 16- ئىيۇندىكى سانى ).
33. «ئېستىتىكا قانداق پەن؟» ("ئىشچىلار ۋاقىت گېزىتى" 1984- يىلى ئومومىي 8- سان ).
34. «يۈكسەك قەلىبنىڭ شېئىرىي ھەيكىلى» ("كىتابلارغا باھا" - "شىنجاڭ كۈتۈپخانىچىلىقى" ژۇرنىلى 1984- يىلى 3-سان ).
35. «تۇرپان ئۈزۈمى ۋە تۇرپان شارابى» ("شىنجاڭ گېزىتى" 1985- يىلى 20- ئىيۇندىكى سانى ).
36. «ئەلشىر نەۋائىي ۋە "سەددى ئىسكەندەر"» (<1> "شىنجاڭ ئۇنىۋېرىستېتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1985- يىللىق 4- سان. <2> "ئۈرۈمچى كەچلىك گېزىتى" 1985- يىلى 2- نويابىردىكى سانى ).
37. «پۇتمەس-تۈگىمەس بايلىق ۋە ئەبەدىي يادىكارلىق» ( "تۈركي تىللار دىۋانى"نىڭ تولۇق نەشىرى مۇناسىۋىتى بىلەن) تارىم ژۇرنىلى1985-يىللىق12-سان.
38. «كۈسەن مەدەنىيىتى ۋە ئۇسۇل سەنئىتى»(1)"شىنجاڭ سەنئىتى"ژۇرنىلى خەنزۇچە 4-سان).
39. «ھازىرقى زامان ئۇيغۇر مۇزىكىچىلىقىنىڭ ئىپتىخارى»("شىنجاڭ سەنئىتى"ژۇرنىلى 1985 - يىللىق1 - سان).
40. «ۋىنتسىيلىك ماركوپولو ۋە شەرق مەدەنىيىتى» ( "تىيانشان ئىكرانى" ژۇرلىنى 1985- يىللىق 6- سان).
41. «پاكىستان رەڭلىك ھىكايە فىلىمى-"پاكلىق"»("شىنجاڭ گېزىتى 1985-يىلى 23-ئاۋغۇستتىكى سان)
42. «قوغۇن ۋە ئۇنىڭ ماكانى» ( "ئۈرۈمچى كەچلىك گېزىتى" 1985- يىلى 12- مايدىكى سانى).
43. «ئوتتۇرائەسىر ئۇيغۇر مەدەنىيىتىنىڭ قامۇسى - "قۇتادغۇبىلىك" » (1) "قۇمۇلئەدەبىياتى" ژۇرنىلى 1986- يىللىق 4- سان؛ (2) «جەنۇبىي ئوكيان ئىلمىيژۇرنىلى» ياپونچە 11- سان.
44. «پەلسەپىنى ئىسلاھ قىلىش تەسەۋۋۇرتېزىسلىرى» (1) "شىنجاڭ ئۈنىۋىرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1987- يىللىق 3-سان؛ (2)"شىنجاڭ پېداگوگىكا ئىنىستىتۇتى ئىلمىي ژۇرنىلى" خەنزۇچە 1987-يىللىق 4- سان.
45. «"قۇتادغۇبىلىك" ۋە ئۇنىڭ ئاپتۇرى » (1) «يىپەكيولى ساياھەتچىلىكى»خەنزۇچە 1986- يىللىق 2- سان؛ (2) "يىپەك يولىساياھەتچىلىكى" ئىنگىلىزچە 1986- يىلىلىق 4- سان.
46. «مىللىيمەدەنىيەتنىڭ راۋاجلىنىشىدىكى بىر مۇھىم قانۇنىيەت» (1) "شىنجاڭ گېزىتى"1986- يىلى 11- ماي خەنزۇچە سانى: (2) "شىنجاڭ گېزىتى" 1986- يىلى 17-ماي ئۇيغۇرچە سانى).
47. «"قۇتادغۇبىلىك"نىڭ ئىلمىي قىممىتى» ( "قەشقەر گېزىتى" 1986- يىلى 28- ئۆكتەبىردىكى سانى).
48. «ئېمپېدۇكىل بىلەن يۈسۈپ خاس ھاجىپنىڭ تۆت تادۇ قارىشىدىكى ئومۇملۇق ۋە ئالاھىدىلىك توغرىسىدا» ( "قەشقەر پېداگوگىكا ئىنىستىتۇتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1986-يىللىق 1- سان).
49. «خاراكتىر ۋە خاراكتىر گۈزەللىكى» ( "ئۈرۈمچى كەچلىك گېزىتى" 1986- يىلى 9- ، 10- ، 11- فېۋرالدىكى سانلىرى).
50. «بىر شېئىر توغرىسىدا پاراڭ» ( "شىنجاڭ گېزىتى" 1986- يىلى 14- ئىيۇندىكى سانى).
51. «ئالۋاستى ۋە ئۇنىڭ يىڭى قىياپىتى» ("ئۈرۈمچى كەچلىك گېزىتى" 1986-يىلى 7-ئىيۇندىكى سان)
52. «رۇبائىي ۋە ئۇنىڭ مەزمۇنى ، شەكلى ھەققىدە» ( "قەشقەر ئەدەبىياتى " 1986- يىللىق 4- سان).
53. «يۇقىرى ماھارەت ۋە ئېسىل سەنئەت - "مۇقام"ماي بوياق رەسىمى ھەققىدە» ( "ئۈرۈمچى كەچلىك گېزىتى" 1986- يىللىق 12- ماي سانى).
54. «گۈزەللىك بىلەن خۇنۈكلۈكنىڭ كومېدىك سىلىشتۇرمىسى»(تىيانشان ئېكرانى 1986-يىلى 6- سان)
55. «مىرزا ھەيدەر ۋە"تارىخىي رەشىدى"» ("شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر تەتقىقاتى" 1986-يىللىق 3-سان)
56. «ھەشەمەتخورلۇقنىڭ ئون چوڭ كاساپىتى» ("ئۈرۈمچى كەچلىك گېزىتى" 1986- يىلى 10- ئىيۇندىكى سانى).
57. «جاباغان ئېلىگە ساياھەت» ("ئۈرۈمچى كەچلىك گېزىتى" 1986-يىلى 11-، 12-ئايلاردىكى سانى)
58. «گۈللۈك دوپپا»( تارىم ۋە نەزىم )"شىنجاڭ سەنئىتى گېزىتى" 1986- يىلى.
59. «"ئون ئىككى مۇقام"نىڭ تارىخىي قاتلىمى ۋە ئىستىتىك ئالاھىدىلىكى»(1) "شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر تەتقىقاتى]]» 1987- يىللىق 4- سان؛ (2)"شىنجاڭسەنئىتى"ژۇرنىلى 1987- يىلى خەنزۇچە 1- سان .
60. «يىپەك يولىدىكى بىباھا گۆھەر-ئۇيغۇر ئەدەبىياتى» ( "شىنجاڭ ئۈنىۋېرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1987- يىللىق 1- سان).
61. «ئىجتىمائىي تەپەككۇر شەكلىگە ئائىت بىر قانچە مەسىلە» ("شىنجاڭ مائارىپى"ژۇرنىلى 1987- يىللىق 2- ، 3- سانلار ).
62. «ئەلشىر نەۋائىينىڭ پەلسەپە قاراشلىرى ئۈستىدىكى ئىزدىنىش» ("شىنجاڭ ئۈنىۋېرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1987- يىللىق 2- سان).
63. «ئۇيغۇر رەسساملىق سەنئىتى تارىخىدىكى يىڭى نامايەندە» ("شىنجاڭ سەنئىتى" ژۇرنىلى 1987- يىللىق 6- سان ).
64. «مۇھەممەد خارازمى ۋە "مۇھەببەتنامە"» (1) "بۇلاق" مەجمۇئەسى 1987- يىلى ئومومىي 18- سان ؛ (2) «مىللى يازغۇچىلار» ژۇرنىلى خەزۇچە 1990- يىلى 2- سان .
65. «ھاپىز شىرازى-شەرق شېئىرىيىتىدىكى ئىسيانكار ئۇستاز» ("بۇلاق" مەجمۇئەسى ئومومىي 20- سان)
66. «مەشرەپ - ئۇلۇغ ئىنسانپەرۋەر شائىر» ("بۇلاق" مەجمۇئەسى ئومومىي 19- سان ).
67. «ئوتتۇرا ئەسىر جاھالىتىگە ئوقۇلغان شىكايەتنامە» («" كوللىيات مەسنەۋىخاراباتى" توغرىسىدا» ): "بۇلاق" مەجمۇئەسى ئومومىي 18- سان .
68. «بىر شېئىر ھەققىدە سۆز» ("شىنجاڭ گېزىتى" 1987-يىلى 24- يانۋاردىكى سانى ).
69. «ئىككى شېئىر ھەققىدە پاراڭ» ("شىنجاڭ گېزىتى" 1987- يىلى 19- سېنتەبىردىكى سانى ).
70. «"ئاقسۇ ئەدەبىياتى" دىكى شېئىرىيەت ئۈنچىلىرىگە نەزەر» ("ئاقسۇ ئەدەبىياتى" 1987- يىللىق 3- سان ).
71. «يۈسۈپ خاس ھاجىپنىڭ تەبىئەت قاراشلىرى ھەققىدە مۇلاھىزىلەر» ("شىنجاڭ مائارىپى" ژۇرنىلى 1988- يىللىق 10- ، 11- سانلىرى ).
72. «"يىپەك يولى مۇزىكا مەدەنىيىتى" دېگەن كىتابقا باھا» ("شىنجاڭ سەنئىتى" ژۇرنىلى خەنزۇچە 1988- يىللىق 5- سان ).
73. «ئوتتۇرا ئاسىيا ئىلىنزملىق مەدەنىيەت» ("قەشقەر پېداگوگىكا ئىنىستىتۇتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1988- يىللىق 5- سان ).
74. «فارابى پەلسەپە ئىدىيىسى تەتقىقاتىدىكى مەنتىقىيلىك زىددىيەت» ("شىنجاڭ ئۈنىۋېرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1988- يىللىق 2- سان ).
75. «خوجا باھاۋىدىن نەقىشبەندى ۋە چاغاتاي ئەدەبىياتى» ("شىنجاڭ ئۈنىۋېرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1988-يىللىق 3-سان ).
76. «ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدا ئەھمەد يەسسەۋى ۋە يەسسەۋىيچىلىك» ("ئۇلۇغ مۇتەپەككۇر شائىر" 1988- يىللىق 1-سان ).
77. «ئۇيغۇر ئەدەبىياتى تارىخى پىروگىراممىسى»(تۆت توملۇق"ئۇيغۇر ئەدەبىياتىتارىخى"ناملىق كىتاپ ئۈچۈن تەييارلانغان)؛(1)"قەشقەر پىداگوگىكائىنىستىتۇتى ئىلمى ژۇرنىلى"1987-يىللىق3- ،4- سان:(2)"قەشقەر پىداگوگىكائىنىستىتوتى ئىلمى ژۇرنىلى"1987-يىللىق4- ،6-سانلار.
78. «ئەمىر خسراۋ دېھلەۋى» ("بۇلاق" مەمۇئەسى 1988- يىللىق 1- سان ).
79. «ئۇلۇغ مۇتەپەككۇر شائىر نىزامى گەنجىۋى» ("بۇلاق" مەجمۇئەسى 1988- يىللىق 2- سان ).
80. «ئۇلۇغ مۇتەپەككۇر شائىر ناسىر خسراۋ» ("بۇلاق" مەجمۇئەسى 1988- يىللىق 3- سان ).
81. «شائىر خوجا جاھان ئەرشى ۋە ئۇنىڭ شېئىرىي ئىجادىيىتى ھەققىدە» ("بۇلاق" مەجمۇئەسى 1988- يىللىق 4- سان ).
82. «سەئىد شىرازى» ("بۇلاق" مەجمۇئەسى 1988- يىللىق 4- سان ).
83. «زەلىلى شېئىرىيىتىنىڭ ئىدىيىۋى مەزمۇنى ۋە بەدىئىي قىممىتى توغرىسىدا» ("شىنجاڭ مائارىپ ئىنىستىتۇتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1988- يىللىق 1- سان ).
84. «كلاسسىك مەدەنىيەت ۋە نەزەرىيىۋى تەپەككۇر» ("شىنجاڭ گېزىتى" 1988-يىلى 3-دېكابىر سانى)
85. «ما زۇچاڭ ۋە ئۇنىڭ شېئىرلىرى» ("شىنجاڭ گېزىتى" 1988- يىلى 16- ئىيۇندىكى سانى).
86. «ھەمرائى غەزەللىرىنىڭ ھەقىقى مۇئەللىپى توغرىسىدا» ("تارىم" ژۇرنىلى 1988- يىللىق 5- سان).
87. «ياش تامچىسىدىن ئۇرغۇغان شېئىرلار» ("قەشقەر ئەدەبىياتى" ژۇرنىلى 1988- يىللىق 3- سان).
88. «ئەنئەنىئۋى ئاڭ ۋە زامانىۋى ئاڭ» ("شىنجاڭ گېزىتى" 1988- يىلى 12- ئىيۇنىدىكى سانى).
89. «تارىخ ھەققىدە قايتا ئويلىنىش - مىللەت تەرەققىياتىنىڭ ئېھتىياجى» ("شىنجاڭ گېزىتى" 1988- يىلى 2- ئۆكتەبىردىكى سانى ).
90. «ياشلار ۋە ئىقتىدار قىممىتى» ("شىنجاڭ گېزىتى" 1988- يىلى 28- ئىيۇلدىكى سانى ).
91. «ئوخشىمايدىغان ئىككى خىل مىللىي ئويغىنىش» ("شىنجاڭ گېزىتى" 1988- يىلى 13- نويابىردىكى سانى ).
92. «ئۇ شېئىرلىرى بىلەن بىللە خەلق قەلبىدە» ("شىنجاڭ گېزىتى" 1988- يىلى 12- مارت سانى)
93. «ئەسسالام قەشقەر ، سالام ئانا دىيار» ("قەشقەر گېزىتى" 1988- يىلى 9- سېنتەبىر سانى).
94. «"قۇتادغۇبىلىك" نىڭ تەبىئەت پەلسەپىسى قاراشلىرى ھەققىدە» (1) "قەشقەرپېداگوگىكا ئىنىستىتۇتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1989- يىللىق 1- سان (2) "شىنجاڭ ئۈنىۋېرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1990- يىللىق خەنزۇچە 4- سان .
95. «يىپەك يولىدىن ئۇيغۇر مەدەنىيىتىنىڭ ئەنگۈشتىرىنى قايتا تىپىۋېلىش» ("شىنجاڭ ئۈنىۋېرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1989- يىللىق 4- سان ).
96. «مەدەنىيەت سىنكىرتېك قاتلام نەزىرىيىسى ھەققىدە بايان» ("شىنجاڭ سەنئىتى" ژۇرنىلى 1989- يىللىق 4- سان ).
97. «شېئىرىيىتىمىزگە ئائىت بىر قانچە ئېستېتىكىلىق مەسىلە» ("تارىم" ژۇرنىلى 1989-يىللىق 1-سان)
98. «شەرقى تەڭرىتاغ ئېتىكىدە قەدىمكى مەدەنىيەت ئىزلىرىنى تەكشۈرۈشتىندوكىلات» ("شىنجاڭ ئۈنىۋېرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1989- يىللىق 4- سان ).
99. «مەدەنىيەت تەرەقەياتى توغرىسىدىكى ئىلمىي قاراش - سىنكىرتېك قاتلام قارىشى توغرىسىدا» ("شىنجاڭ ئۈنىۋېرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1989- يىللىق 1- سان ).
100. «مىللەتلەر تەرەققىيات تارىخى ئويلىنىشقا مۇھتاج» ("يېڭى كۆزەتكۈچى" ژۇرنىلى 1989- يىللىق 7- سان ).
101. «ئېچىۋېتىلگەن ئاڭ ۋە شىنجاڭدىكى مىللەتلەر ئەدەبىياتى» ("جۇڭگو غەربىيقىسىم ئەدەبىياتى" ژۇرنىلى خەنزۇچە 1989- يىللىق 1- سان ).
102. «مۇھىم بىر تارىخى تەجرىبە» ("شىنجاڭ گېزىتى" 1989- يىلى 8- نويابىردىكى سانى ).
103. «ئاياللىق قەلىبنىڭ مىلودىيىسى» ("تارىم" ژۇرنىلى ).
104. «ھەشەمەتخورلۇق ۋە قۇرۇق شۆھرەت» ("شىنجاڭ گېزىتى" 1989- يىلى 25- يانۋاردىكى سانى ).
105. «ئۇيغۇر سوئىگەرلىرىنىڭ يىپەك يولىدا كۆرسەتكەن خىزمىتى» ("شىنجاڭ گېزىتى" 1989- يىلى 27- ئاپرېلدىكى سانى ).
106. «يۈەن سۇلالىدى دەۋرىدىكى ئۇيغۇر ئالىملىرى ۋە شائىرلىرىدىن نەمۇنە» ("ئۈرۈمچى كەچلىك گېزىتى" 1989- يىلى 1- ئايدىكى سانى ).
107. «ھەسەتخورلۇق ھەققىدە ھەسرەتلىك خىياللار»("شىنجاڭ مەدەنىيىتى" ژۇرنىلى1989-يىللىق 6-سان)
108. «مىللەتنىڭ بىرلىك - ھەمدەملىكى ۋە ئۇنىڭ يۇرتۋازلىققا يەملىكى» ("شىنجاڭ مەدەنىيتى" ژۇرنىلى 1989- يىللىق 5- سان ).
109. «روھنى ساغلاملاشتۇرۇش مىللەتنى گۈللەندۈرۈشنىڭ مۇقەددىمىسى» (1) ("شىنجاڭ مەدەنىيىتى" ژۇرنىلى 1989- يىللىق 4- سان) ؛ (2) ("مىللىي يازغۇچىلار" ژۇرنىلى 1990- يىللىق 4- سان ).
110. «4- ماي ھەركىتى ۋە لۈشۈن روھى» ("تارىم" ژۇرنىلى 1989- يىللىق 10- سان ).
111. «نۇرۇز بايرىمى ۋە ئۇنىڭ تارىخى قاتلىمى» (1) ("شىنجاڭ ئۈنىۋېرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1990- يىللىق 1- سان ) ؛
112. «ئۇيغۇر قەبىلىلىرىنىڭ ئەڭ قەدىمكى تەبىئەت - ئىلاھىيەت قەراشلىرىھەققىدە» ("شىنجاڭ ئۈنىۋېرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1990- يىللىق 1- سان ).
113. «ئاسىنا مەلىكە - غەربىي يۇرت سەنئىتى» ("شىنجاڭ ئۈنىۋېرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1990- يىللىق 4- سان ).
114. «يىتىلگەن سەنئەت ، سېھىرلىك ھېكمەت ۋە يالقۇنلۇق مۇھەببەت» ("غازى ئەمەتماي بوياق رەسسىملىرى" توپلىمىغا باھا ) : "شىنجاڭ سەنئىتى" ژۇرنىلى1990- يىللىق 4- < 5- سانلىرى .
115. «ئىزگۈ پەزىلەتنىڭ ئۇيغۇر شېئىرىيىتىدىكى ئىپتىخارى»("قەشقەر ئەدەبىياتى" 1990-يىللىق1-سان)
116. «ھازىرقى زامان مەدەنىيەت تۈزۈلمىسىدىكى پاجىئەلىك زىددىيەت» ("شىنجاڭ مەدەنىيىتى" ژۇرنىلى 1990- يىللىق 3- سان ).
117. «مىللەتنىڭ ئۆز - ئۆزىنى بىلىشى ۋە سوتسىيالىستىك مەدەنىيەت ئۈچ بۇرجىكى» ("شىنجاڭ مەدەنىيىتى" ژۇرنىلى 1990- يىللىق 5- سان ).
118. «خەلقنى ئوبرازلىق تەپەككۇر قىلىش - ئۇيغۇر ئەدەبىياتىنى گۈللەندۈرۈشنىڭ ئاچقۇچى» ("تارىم" ژۇرنىلى 1990- يىللىق 8- سان ).
119. «كۇڭفۇزى ۋە قۇجۇ مەدەنىيىتى» ("ۋېنخۇيباۋ" خەنزۇچە 1990- يىلى 27- فېۋرالدىكى سانى ).
120. «ئۇيغۇر ئىسلام مەدەنىيىتى ھەققىدە قىسقىچە بايان» ("شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر مۇنبىرى" 1990- يىللىق 27- فېۋرالدىكى سانى ).
121. «ئۈزۈم سەيلىسى ھارپىسىدا» (1) "شىنجاڭ گېزىتى" ئۇيغۇرچە 1990- يىل 18- ئاۋغۇست ؛ (2) خەنزۇچە 2- سېنتەبىردىكى سانى).
122. «مىللىي ئۇسۇلنىڭ سىرى ۋە سېھرىي كۈچى» ("شىنجاڭ سەنئىتى" ژۇرنىلى 1990-يىللىق 5-سان)
123. «ناخشا - ئۇسۇل ماكانىنىڭ يېڭى جىلۋىسى»("شىنجاڭ سەنئىتى" ژۇرنىلى 1990-يىللىق 4-سان)
124. «شەرق سەنئىتىدىكى بىباھا گۆھەر - "ئون ئىككى مۇقام" نىڭ تولۇق رەتلىنىشىمۇناسىۋىتى بىلەن» ("شىنجاڭ گېزىتى" 1990- يىللىق 15-سېنتەبىردىكى سانى ).
125. «ئىلھامبەخش ئىلھام قەترىلەر» ("تۇرپان" ژۇرنىلى 1990- يىللىق 3- سان ).
126. «تەبرىك ۋە ئۈمىد» ("تارىم" ژۇرنىلى 1990- يىللىق 10- سان ).
127. «ئەلشىر نەۋائىينىڭ مەدەنىيەت تارىخىدا تۇتقان ئورنى» ("شىنجاڭ مەدەنىيىتى" ژۇرنىلى 1991- يىللىق 4- سان ).
128. «كەلگۈسى مۇشۇ يەردىن باشلىنىدۇ» ("شىنجاڭ مەدەنىيىتى" ژۇرنىلى 1991- يىللىق 4- سان ).
129. «مەدەنىيەت ئىنسانپەرۋەرلىك ۋە سوتسىيالىزىم» ("شىنجاڭ ئۈنىۋېرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1991- يىللىق 3- سان ).
130. «ئەزىز دىيار ، شانلىق ئىپتىخار» ("قەشقەر ئەدەبىياتى" ژۇرنىلى 1991- يىللىق 3- سان ).
131. «"قۇمۇل ئەدەبىياتى" ژۇرنىلىنىڭ 100 سانى» ("قۇمۇل ئەدەبىياتى" ژۇرنىلى1991-يىللىق 3-سان)
132. «ئۇيغۇر مۇقاملىرىنىڭ تۆت چوڭ ئالاھىدىلىكى» ("قەشقەر گېزىتى" 1992- يىللىق 14- ئاۋغۇستتىكى سانى).
133. «سىكتاي - ساك - ئۇيغۇرلارنىڭ كىيىم - كېچەك مەدەنىيىتىدىكى ئەنئەنۋىئىزچىللىق» ("شىنجاڭ ئۈنىۋېرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1992- يىللىق 2- سان).
134. «ھەقىقەت ئۈستىدە ئىزدىنىش ھەقىقىي تەتقىقاتچىنىڭ بۇرچى» ("شىنجاڭ ئۈنىۋېرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1992-يىللىق 4- سان ).
135. «كۈسەن رەسساملىرىنىڭ ئېستېتىك ئېڭى» (1) "شىنجاڭ مەدەنىيىتى" ژۇرنىلى1992- يىللىق 3- سان ؛ (2) "شىنجاڭ سەنئىتى" ژۇنىلى1993- يىللىق 5- سان ).
136. «ئىسلامىيەتتىن ئىلگىرىكى غەربىي يۇرت ئۇسۇل سەنئىتىنىڭ تارىخىي ئۇچۇرى» ("شىنجاڭ مەدەنىيىتى" ژۇرنىلى 1992- يىللىق 4- سان ).
137. «ئون ئىككى مۇقام ۋە نەۋائىيخانلىق» ("شىنجاڭ مەدەنىيىتى" ژۇرنىلى 1992-يىللىق 5- سان ).
138. «كلاسسىك ئەدەبىياتتا خوتەن تەسۋىرى» ("بۇلاق" مەجمۇئەسى 1992- يىللىق 4- سان ).
139. «"قارا جاڭگال" نى ئوقۇغاندىن كىيىنكى تەسىرات» ("قەشقەر ئەدەبىياتى" ژۇرنىلى 1992- يىللىق 4- سان ).
140. «كلاسسىك ئەدىبىياتتا مانى تەسۋىرى ۋە شىنجاڭدىن مانى دىنى رەسساملىرىنىڭبايقىلىشى» ("شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر مۇنبىرى" 1992- يىللىق 4- سان ).
141. «نەۋائىي مىسرالىرىنىڭ مەنىۋى مەدەنىيەت قىممىتى» (1) "شىنجاڭ گېزىتى"1991- يىللىق 5- ئۆكتەبىردىكى سانى ؛ (2) "قەشقەر پېداگوگىكا ئىنىستىتۇتىئىلمىي ژۇرنىلى" 1992- يىللىق 4- سان .
142. «تىل قۇدرىتى - تىل پەزىلىتى بىلەن» ("تىل ۋە تەرجىمە" ژۇرنىلى 1992- يىللىق 4- سان ).
143. «شەرق ئەدەبىياتىدىكى غايەت زور بايلىق "شاھنامە"» ("شىنجاڭ ئۈنىۋېرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1993- يىللىق 3- سان ).
144. «ئون ئىككى مۇقامدىكى 24 مەسىلە»("شىنجاڭ ئۈنىۋېرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى"1993-يىللىق1-سان)
145. «يىپەك يولىنىڭ ئىقتىسادى قىممىتى»("شىنجاڭ ئىقتىساد گېزىتى" 1993-يىللىق 27-مارت سانى)
146. «يىپەك يولىدىكى توققۇز ھېكمەت» ("شىنجاڭ مەدەنىيىتى" ژۇرنىلى 1993- يىللىق 1- سان ).
147. «ئۇيغۇر مۇقاملىرىنىڭ مەنبە ۋە ئېقىملىرى» : ( بۇ ماقالە "ئۇيغۇر ئونئىككى مۇقامى" دېگەن كىتابقا كىرگۈزۈلگەن) شىنجاڭ خەلق نەشىرىياتى 1993-يىلى نەشرى .
148. «يىپەك يولىدىكى يېڭى سەھىپە ۋە تۆگە قۇشى روھى» ("مىللەتلەر ئىتتىپاقلىقى" ژۇرنىلى 1993- يىللىق 1- سان ).
149. .«يىپەك يولىدىكى بىر چوڭ ئىللەت» ("شىنجاڭ مەدەنىيىتى" ژۇرنىلى 1993- يىللىق 2- سان ).
150. «مەنپەئەتدارلىق ئەخلاقى ۋە مەجبۇرىيەت ئەخلاقى» ("شىنجاڭ مائارىپ گېزىتى" 1993- يىللىق 16- فېۋرالدىكى سانى ).
151. «كىتاب ۋە كىتاب مەدەنىيىتى» ("شىنجاڭ مائارىپ گېزىتى" 1993- يىللىق 19- يانۋار سانى)
152. «لىرىك شېئىرىيەت ، مەپتۇنكار لەززەت» ("تەرىتاغ ژۇرنىلى" 1993- يىللىق 3- سان ).
153. «تۇپراقنىڭ مونولوگى» ("قەشقەر ئەدەبىياتى" ژۇرنىلى 1993 يىللىق 5- سان ).
154. «كۈسەن مەدەنىيىتنىڭ تارىخىي قىممىتى» ("ئىشچىلار ۋاقىت گېزىتى" 1993- يىللىق 23- ئۆكتەبىردىكى سانى ).
155. «تەپەككۇر دەرىخىدىن مېۋىلەر» ("شىنجاڭ مەدەنىيىتى" ژۇرنىلى 1993- يىللىق 5-، 6-سانلىرى)
156. «زەينۇلئابىدىن مەۋلىۋى داموللا ھاجى تەئرىپىدە» ("قەشقەر پېداگوگىكا ئىنىستىتۇتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1993- يىللىق 2- سان ).
157. «تارىخ تەتقىقاتىدىكى تېڭى مىتود - ئۇچۇرلۇق تارىخ تەتقىقاتى ئۇسۇلى» (1) "شىنجاڭ سەنئىتى" ژۇرنىلى خەنزۇچە 1993- يىللىق 2- سان ؛ (2) "شىنجاڭ ئۈنىۋېرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1996- يىللىق 2- سان .
158. «ئىسلامىيەتىتن كېيىنكى غەربىي يۇرت ئۇسۇل سەنئىتىنىڭ تارىخى ئۇچۇرى» ("شىنجاڭ مەدەنىيىتى" ژۇرنىلى 1994- يىللىق 2- سان ).
159. «ئۇيغۇر ئەجداتلىرىدا مەي مەدەنىيىتى» ("شىنجاڭ ئۈنىۋېرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1994- يىللىق 1- سان ).
160. «ئوتتۇرا ئاسىيا ئىنسانىيەت مەدەنىيەتشۇناسلىقىدىكى بىر قانچە مەسىلە» ("شىنجاڭ سەنئىتى" ژۇرنىلى 1994- يىللىق 6- سان (خەنزۇچە).
161. «ئوقۇتقۇچى توغرىسىدا» ("شىنجاڭ مائارىپ گېزىتى" 1992- يىللىق 17- نويابىرردىكى سانى ).
162. «غەربىي يۇرت مائارىپ تارىخىدىن بىر ئۇچۇر» ("شىنجاڭ مائارىپ گېزىتى" 1993- يىللىق ئاۋغۇستتىكى سانى ).
163. «مىللى مائارىپ ۋە نەزەرىيىۋى تەپەككۇر» ("شىنجاڭ مائارىپ گېزىتى" 1993- يىللىق 29- ئىيۇلدىكى سانى ).
164. «ئوقۇغۇچى توغرىسىدا» ("شىنجاڭ مائارىپ گېزىتى" 1993-يىلى 3-ئاينىڭ 6-كۈنىدىكى سانى)
165. «يۈسۈپ خاس ھاجىپنىڭ غايىۋى جەمئىيەت مودېلى» ("شىنجاڭ پېداگوگىكا ئۈنىۋېرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1994- يىللىق 2- سان ).
166. «ئوتتۇرا ئەسىرنىڭ ئاخىرىدىكى مەشھۇر ئالىم - ئۇلۇغبىك» ("ئۈرۈمچى كەچلىك گېزىتى"1994- يىللىق 27- دېكابىردىكى سانى ).
167. «مەنسۇر ھەللاجىنىڭ كلاسسىك ئەدەبىياتىمىزدىكى ئەكىس ساداسى» ("تەڭرىتاغ" ژۇرنىلى 1995- يىللىق 3- سان ).
168. «يىپەك يولى تەتقىقاتىدىكى ئىنسانىيەت مەدەنىيەتشۇناسلىقى مەسىلىلىرى» ("شىنجاڭ ئۈنىۋېرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1995- يىلىق 2- سان ).
169. «سوغدىلار ۋە ئۇلارنىڭ ئېتىنىك ۋارىسلىرى توغرىسىدا» ("شىنجاڭ ئۈنىۋېرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1995- يىللىق 3- سان ).
170. «غەربىي دىيار تىياتىر سەنئىتىنىڭ كىلىپ چىقىشى توغرىسىدا بەزىقاراشلىرىم» ("قەشقەر پېداگوگىكا ئىنىستىتۇتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1995-يىللىق 2- سان ).
171. «ئۇيغۇر خەلقى ۋە ئۇنىڭ مەدەنىيىتى» ( بېيجىڭ: جۇڭگو سەنئەت تەتقىقات ئاكادىمىيىسى"ئەدەبىيات - سەنئەت تەتقىقاتى"ژۇرنىلى 1995- يىللىق خەنزۇچە 5- سان ).
172. «ئەھمەد ئىبىن مۇھەممەد ئەل - فەرغانە» ("شىنجاڭ پېداگوگىكا ئۈنىۋېرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1995- يىللىق 3- سان ).
173. «ئوتتۇرا ئاسىيادىكى قەدىمى دىن» ("قەشقەر پېداگوگىكا ئىنىستىتۇتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1995- يىللىق 3- سان ).
174. «يىپەك يولى ۋە سىلىشتۇرما ئەدەبىيات» ("تارىم" ژۇرنىلى 1995-يىللىق 6- سان ).
175. «بالاساغۇننىڭ ئورنى مەسىلىسى ھەققىدە» ("شىنجاڭ ئۈنىۋېرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1995- يىللىق 4- سان ).
176. «يىپەك يولىدا قايتا ئويلىنىش» ("شىنجاڭ مەدەنىيىتى " ژۇرنىلى 1995- يىللىق 5- ، 6- قوشما سان ).
177. «ئۇيغۇرلار ۋە ئۇلارنىڭ تۇرمۇش مەدەنىيىتى»("شىنجاڭ تەزكىرىسى" ژۇرنىلى 1995-يىللىق 3-سان)
178. «ئۇيغۇر مۇقاملىرىنىڭ قەدىمكى گەۋدىسى» ("شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر مۇنبىرى" ژۇرنىلى 1995- يىلىق 4- سان ).
179. «مائارىپشۇناس ، مۇتەپەككۇر - سائىر خوجا نەزەر ھۈۋەيدە» ("قەشقەر ئەدەبىياتى" ژۇرنىلى 1997- يىللىق 2- سان ).
180. «"چىن" ۋە "ماچىن" ئىبارىسىنىڭ جۇغراپىيلىك ئۇقۇم دائىرسى» ("شىنجاڭمائارىپ گېزىتى" 1996- يىلى 3- ئاينىڭ 5- كۈنىدىكى سانى ).
181. «ۋاقىت ھەققىدە يېزىلغان ياخشى شېئىر» ("شىنجاڭ گېزىتى" 1990- يىللىق 5- ماي سانى)
182. «ياتلاشقان ئىنسان ۋە ياتلاشقان ئەقىل - پاراسەت» ("شىنجاڭ مائارىپ گېزىتى" 1995- يىللىق 5- سېنتەبىردىكى سانى ).
183. «سۈكۈنات» ("شىنجاڭ مائارىپ گېزىتى" 1995- يىللىق 29- ئاۋغۇستتىكى سانى ).
184. «تەبەسسۇم» ("شىنجاڭ مائارىپ گېزىتى" 1995- يىللىق 1- ئاۋغۇستتىكى سانى ).
185. «سەۋدالىق تەئەججۈپنامىسى» ("تەڭرىتاغ" ژۇرنىلى 1986- يىللىق تۇنجى سان ؛ 1987- يىللىق 1- ، 2- سانلىرى ).
186. «تەپەككۇر ئىقتقدارى ۋە تەپەككۇر قىممىتى» ("شىنجاڭ مائارىپ گېزىتى" 1996- يىللىق 12- نويابىردىكى سانى ).
187. «ئەنقا يۇرتىدىكى ئەنقا - پىشۋا» ("شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر مۇنبىرى" 1996-يىللىق 1-سان)
188. «كومىراخىۋا» (كىنو سىنارىيىسى) ("شىنجاڭ مەدىنىيىتى" ژۇرنىلى 1995- يىللىق 1- سان).
189. «تەپەككۇر دەرىخىدىن مېۋىلەر» ("شىنجاڭ مەدەنىيىتى" ژۇرنىلى 1996- يىللىق 4- سان ).
190. «روھىيەت ۋە مەدەنىيەت» ("تەڭرىتاغ" ژۇرنىلى 1996- يىللىق 6- سان ).
191. «ئۆمۈر تەلقىنلىرى» ("شىنجاڭ مەدەنىيىتى" ژۇرنىلى 1997- يىللىق 1- سان ).
192. «دولان - قۇمۇل مۇقاملىرىنىڭ يىلتىزداشلىقى ھەققىدە ئىزدىنىش» ("شىنجاڭ ئۈنىۋېرسىتىتى ئىلمىي ژۇرنىلى" 1998- يىللىق 1- سان ).
193. «بەدىئىي ئىجادىيەتتە ئاياللار تەسۋىرىنىڭ ئىجتىمائىي قىممىتى» ("شىنجاڭ مەدەنىيىتى" ژۇرنىلى 1999- يىللىق 1- سان ).
194. «ئەنئەنىۋى ئاڭ گۇگۇمدىكى ئۇيقۇ ۋە زامانىۋى ئاڭ سەھەردىكى ئويغىنىش» ("شىنجاڭ مەدەنىيىتى" ژۇرنىلى 2000- يىلى 1- سان ).
195. «ئارىفنامە» ("شىنجاڭ مەدەنىيىتى" ژۇرنىلى 2000- يىلى 4- ، 5- قوشما سان ).
196. «ئۇيغۇر مۇقام مەدەنىيىتنىڭ گىنېئالوگىيىلىك سىرى» ("شىنجاڭ سەنئىتى" ژۇرنىلى 2001- يىلى 3- سان ).

ئالىمنىڭ تەرجىمە ئەسەرلىرى

1. «چوغلۇق قىز» شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى ، 1981- يىلى نەشر قىلغان.
2. «توققۇز نەزىم» مىلەتلەر نەشىرياتى 1987- يىلى نەشىرى .
3. «ئېستېتىكىدىن لېكسىيىلەر»1987- يىلى شىنجاڭ رادىئو-تېلۋىزىيە ئۇنۋېرسىتىتى باسمىسى .
4. «شىكىسپىر سونتلىرىدىن تاللانما».
5. «فارابى شېئىرلىرىدىن نەمۇنە» "تارىم" 1984- يىلى 5 - سان .
6. «شاھنامە»(باشقىلار بىلەن) : شىنجاڭ خەلىق نەشىر ياتى 1998 - يىلى نەشىرى.

نەشىر قىلىنمىغان كىتابلىرى

1. «ھەمراھى غەزەللىرى»
2. «ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابىنىڭ قىسقىچە تارىخى» (ئىلمىي ئەسەر ، ئورگىنال ھالەتتە ساقلانغان).
3. «ئانالىتىك پوئىتىكا» (ئىلمىي ئەسەر، ئورگىنال ھالەتتە ساقلانغان، تاماملانمغان).
4. «يىپەك يولىدىكى سەنئەت جەۋھەرلىرى» (ئىلمىي ئەسەر، ئورگىنال ھالەتتە ساقلانغان).
5. «غەزەليات» ( غەزەللەر توپلىمى، ئورگىنال ھالەتتە ساقلانغان).
6. «باھارىيات» ( غەزەللەر توپلىمى، ئورگىنال ھالەتتە ساقلانغان).
7. «شېرىن ۋە سېرىن» ( شېئرلار توپلىمى،ئورگىنال ھالەتتە ساقلانغان).
8. «ئاق توز» ( شېئىرلار توپلىمى، ئورگىنال ھالەتتە ساقلانغان).
9. «شەبنەم ۋە ئۇچقۇن» (شېئىرلار توپلىمى، ئورگىنال ھالەتتە ساقلانغان).
10. «ئىزگۈلۈك مەلىكىسى» (ئايالى رەنا مەخسۇتقا بىغىشلاپ يازغان ئۈچ قىسىملىق ئەسلىمە، ئورگىنال ھالەتتە ساقلانغان ) .
11. «مەن ۋە مىنىڭ خەلقىم» ( ئۆزى ھەققىدىكى ئەسلىمە، ئورگىنال ھالەتتە ساقلانغان)

ئىلان قىلىنمىغان باشقا ئەسەرلىرى

1. «ھاياتىم ھەققىدە قايتا ئويلىنىش» (ماقالە).
2. «سكتايلارنىڭ مىتال تاۋلاش ھۈنەر سەنئىتى» (ماقالە).
3. «ئوتتۇرا ئاسىيا ئەنئەنۋى ھايات قاراشلىرىغا باھا» (ماقالە).
4. «تۈرك مەدەنىيىتى ھىندىستاندا» (ماقالە ).
5. «كۈسەن مەلىكىسى» (كىنو سىنارىيىسى ).
6. «مۇھەببەت يىغلايدۇ» (پوۋېست ، تاماملانمىغان ).
7. «فارابى» (رومان ، تاماملانمىغان ).

مەنبەلەر