روزى سايىت

روزى سايىت (تۇغۇل: 1944-يىلى 9- ئايد/ ) ـ ئۇيغۇر خەلق شائىرى.

ھۆججەت:Rozi sahit.jpg

شائىر روزى سايىت

ھاياتى

شائىر روزى سايىت، 1944-يىلى 9- ئايدا خوتەننىڭ گۇما ناھىيىسىگە قاراشلىق شەيدۇللا دېگەن يېرىدە سايىتاخۇن ئىسىملىك كونا ئەسكەر ئائىلىسىدە تۇغۇلغان .

1951-يىلى ئاتا-ئانىسى بىلەن بىللە خوتەنگە كۆچۈپ كېلىپ، 1958-يىلىغىچە چايخانا (ھازىرقى خوتەن ناھىيىلىك ئۈمىد باشلانغۇچ مەكتىپى) مەكتەپتە، ۋىلايەتلىك 1-ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ تولۇقسىز سىنىپلىرىدا ئوقۇغان، شۇنىڭدىن كېيىن 10 نەچچە يىل دېھقانچىلىق ئەمگىكى بىلەن شۇغۇللانغان. 1973-يىلى قەشقەر پېداگوگىكا ئىنستىتۇتىنىڭ تىل-ئەدەبىيات فاكۇلتېتىغا قوبۇل قىلىنغان.

ئوقۇش پۈتتۈرگەندىن كېيىن خوتەن ۋىلايەتلىك دارىلمۇئەللىمىن ۋە لاڭرۇ يېزىلىق ئوتتۇر مەكتەپتە تىل-ئەدەبىيات ئوقۇتقۇچىسى بولۇپ ئىشلىگەن. 1980-يىلىدىن باشلاپ ئۆمرىنىڭ ئاخىرىغىچە يېڭى قاشتېشى ژۇرنىلىدا مۇھەررىر بولغان.

1962-يىلى خەلق ئوقۇتقۇچىسى بولغان، كېيىن يەنە دېھقانچىلىق قىلغان، 1973-يىلى قەشقەر پىداگوگىكا ئىنىستوتىنىڭ تىل- ئەدەبىيات فاكولتېتىغا ئوقۇشقا كىرگەن، 1976-يىلى ئوقۇشنى پۈتتۈرگەندىن كېيىن خوتەندە ئوتتۇرا مەكتەپ ۋە دارىلمۇئەللىمىندە ئوقۇتقۇچىلىق قىلغان . 1980-يىلىدىن باشلاپ يېڭى قاشتېشى ژورنىلىدا مۇھەررىرلىك قىلغان . 2001-يىلى 9-ئايدا كېسەللىك سەۋەبىدىن 57 يېشىدا ئالەمدىن ئۆتكەن .

ئىجادىيتى

شائىر روزى سايىت 1973-يىلى قەشقەر گېزىتىدە ئېلان قىلىنغان <دېھقانمۇ داشۆسىڭ بولدى> ناملىق شېئىرى بىلەن ئىجادىيەت سېپىگە كىرگەن. شۇنىڭدىن تارتىپ ھازىرغىچە ئۇنىڭ نۇرغۇن شېئىر-داستانلىرى ئېلان قىلىنغان . ئۇ يەنە بارات يازغان ھېكايە قاتارلىق بىرقانچە نەسرىي ئەسەرلەرنى يازغان . ئۇنىڭ يىپەك يولىدا نورۇز، يۇرۇڭقاش ۋادىسىدا شادلىق قاتارلىق تېلىۋىزىيە بەدىئىي فىلىملىرىنىڭ سىنارىيىسى شىنجاڭ تېلىۋىزىيە ئىستانسىسى تەرىپىدىن رەتكە ئېلىنغان .

ھازىرغىچە ھەر قايسى گېزىت-ژۇرناللاردا <چۈشنامە> قاتارلىق 12 پارچە داستان، باللادىسى، 1000 پارچىدىن ئارتۇق شېئىرى ۋە روبائىيسى، <بارات يازغان ھېكايە> قاتارلىق بىر قانچە پارچە ھېكايىسى، <ئەتە بەتۇل ھەقايىق> نىڭ شېئىرىي يەشمىسى، ئۇيغۇر كلاسسىك شېئىرىيتىدىكى شەكىللەر توغرىسىدا< قاتارلىق ئىلمىي ماقالىلىرى> ئېلان قىلىنىپ، جامائەت ئارىسىدا بەلگىلىك تەسىر قوزغىدى.

<قاشتېشىنىڭ رىۋايىتى، بۇ قىز كىمنى تاللىسۇن، مەرھابا، ئاھ، ئۇزاققا سۇزۇلغان چۈش، كۆڭۈلدىكى گەپلەر، مۇھەببەتتىن پۈتكەن ناخشىلار، روبائىيلار، تۇيۇقلار، خىيالدىن تۆرەلگەن خىياللار، دېھقان كۈلكىسى، پاھ، دېھقاننىڭ ھەيكىلى> قاتارلىق داستان ۋە شېئىرلار توپلاملىرى نەشىر قىلىندى.

روزى سايىتنىڭ يەنە <«ئاھ، سېنىڭ سۇمبۇل چاچلىرىڭ، كىرىپ قاپتۇ ئانام چۈشۈمگە، بۇ خوتەن، مەن خوتەن قىزى». . . >قاتارلىق يۈزلىگەن ناخشا تېكىستى ئاھاڭغا سېلىنىپ ۋەتەننىڭ يېزا-سەھرالىرىدا ياڭرىماقتا.

بىر قىسىم شېئىر-ھېكايىلىرى خەنزۇ تىلىغا تەرجىمە قىلىندى ۋە دەرسلىكلەرگە كىرگۈزۈلدى.

شائىرنىڭ <دېھقان يىغلايدۇ، چۈشنامە، بالىلار پۇلغا زار، چېرىكلەر بەدخەج، بارات يازغان ھېكايە، يىپەك يۇرتىدا نۇرۇز>قاتارلىق داستان، شېئىر، ھېكايە ۋە تېلېۋىزىيە بەدىئىي سەنئەت فىلىملىرى، <بۇ جاھان، جاھان كەڭرى، يول كەڭرى> ناملىق ناخشا تېكىستلىرى قاتارلىق كۆپلىگەن ئەسەرلىرى مەملىكەت ۋە ئاپتونوم رايون دەرىجىلىك ئىجادىيەت مۇكاپاتلىرىغا ئېرىشتى.

ئۇنىڭ مۇنەۋۋەر شېئىرلىرىدىن تۈزۈلگەن < دېھقان بولماق تەس>ناملىق قاپلىق ئۈنئالغۇ لېنتىسى نەشىر قىلىنىپ نەچچە ئونمىڭ نۇسخا تارقىتىلدى.

خەلق شائىرى روزى سايىت 2001-يىلى 9-ئاينىڭ 8-كۈنى كېسەل سەۋەبى بىلەن خوتەن شەھىرىدە ۋاپات بولدى. مەرھۇم ھايات ۋاقتىدا مەملىكەتلىك ئاز سانلىق مىللەت يازغۇچىلىرى ئىلمىي جەمئىيىتىنىڭ، جۇڭگو ئۇيغۇر مەدەنىيەت، تارىخ ئىلمىي تەتقىقات جەمئىيىتىنىڭ مۇدىرىيەت ئەزاسى، ئاپتونوم رايونلۇق تىل-يېزىقنىقېلىپلاشتۇرۇش ئىلمىي جەمئىيىتىنىڭ، ئاپتونوم رايونلۇق 12 مۇقام تەتقىقات ئىلمىي جەمئىيىتىنىڭ ئەزاسى ئىدى.

خەلق شائىرى روزى سايىتنىڭ ۋاپاتى ئۇيغۇر ئەدەبىيات-سەنئىتى ئۈچۈن زور يۇقىتىش. شائىر مۇنەۋۋەر ئەسەرلىرى بىلەن ئەل قەلبىدە مەڭگۈ ياشايدۇ.

روزى سايىتنىڭ بەزى ئەسەرلىرى مەملىكەت ھەم ئاپتونۇم رايون دەرىجىلىك مۇكاپاتلارغا ئېرىشكەن . ئۆزىمۇ بىرقانچە قېتىم ئاپتونۇم رايون ۋە ۋىلايەت دەرىجىلىك مۇنەۋۋەر مۇتەخەسسىس بولۇپ باھالانغان .

ئەسەرلىرى

روزى سايىتنىڭ ھازىرغىچە نەشىر قىلىنغان ئەسەرلىرىدىن قاشتېشىنىڭ رىۋايىتى، بۇ قىز كىمنى تاللىسۇن، مەرھابا، مۇھەببەتتىن پۈتكەن ناخشىلار، پاھ، دېھقاننىڭ ھەيكىلى، ناملىق شېئىر ۋە داستانلار توپلىمى بار . ئۇنىڭ دېھقانلار تېمىسىدا يازغان بىر تۈركۈم شېئىرلىرى ئەينى يىللاردا يېزىلارغا يۈرگۈزۈلگەن بەزى سول سىياسەتلەر كەلتۈرۈپ چىقارغان بەزىبىر ئاقىۋەتلەرگە قارىتىلغان . بۇ شېئىرلار ئۈنئالغۇ لېنتىسىغا ئېلىنىپ، دېھقان بولماق تەس دېگەن نامدا نەشىر قىلىنىپ تارقىتىلغاندىن كېيىن، زور تەسىر قوزغىغان . ئۇ ۋاپات بولغاندىن كېيىن مىللەتلەر نەشرىياتى روزى سايىت شېئىرلىرىدىن دېگەن نامدا ئۇنىڭ بىر تۈكۈم شېئىرلىنى نەشىر قىلدى.

شېئىرلىرىدىن

ئانا تىلىم - زەر تىلىم

تىل ئالاقە قورالى، تىل قەلبنىڭ ئەينىكى،

تىل ئادەمنى، ئالەمنى باغلاپ تۇرغان زەر رىشتە .

تىل غەزىنە، تىل ھىكمەت، تىل مۇھەببەت كۆۋرۈكى،

تىل ھايۋاننى ئىنسانغا ئايلاندۇردى پەرۋىشتە .

تىل نادانغا پەم بېرىپ، تىل زۇۋانغا تەم بېرىپ،

ھاياتلىقنىڭ ئابادى مېھرى تاپتى سۆيۈكتە .

شۇڭا ھەر بىر قۇۋمچۈن مەيلى كىچىك-چوڭ بولسۇن،

ئاتا تىلى - ئۆز تىلى شۇنچە ئۇلۇغ، بۈيۈك -تە !

ئۇيغۇر تىلى ئۇۋاق تىل، ئۇيغۇر تىلى ئۇماق تىل،

سەككىز مىليون بۇلبۇلنىڭ ئەشۇ تىلدا ناۋاسى .

ئۇيغۇر تىلى كىچىك تىل، ئەمما تاتلىق چۈچۈك تىل،

مەن شۇ تىلنىڭ شەيداسى، مىراسخورى -ھەقداسى.

ئۇ -ئانا تىل ئانامغا ئانىسىدىن يادىكار،

مەن بۇ تىلنى ئۈگەنگەن زاكامدىكى چاغلاردا .

ئاشۇ ئانا تىل بىلەن ئوۋلاپ جانان مەيلىنى،

پاراڭلاشقان، سىرداشقان ئالمىزارلىق باغلاردا .

بوۋام مۇشۇ تىل بىلەن يۈرۈكۈمگە پىچىرلاپ،

ۋاپادارلىق، مەردلىكنىڭ مىزانىنى بىلدۈرگەن.

ئوغلۇم، قىزىم ھەر كۈنى تۇمۇچۇقتەك ۋىچىرلاپ،

ھاياجانغا چۆمدۈرگەن، مۇرادىمنى بىلدۈرگەن .

مۇشۇ تىلدا ناۋائىي كىيگەن ناۋا تاجىنى،

شاھ مەشرەپنى مۇشۇ تىل ئېرىشتۈرگەن شەرەپكە .

يۈسۈپكە خاس ھاجىپ لىق ئاتا قىلغان مۇشۇ تىل،

مەھمۇد بوۋام مۇشۇ تىلدا دەرس ئۈگەتكەن ئەرەپكە .

مەن شۇ ئانا تىل بىلەن پەرۋاز قىلىپ ئىجادتا،

زىمىستاننى لەنەتلەپ، تاڭغا مەڭز-يۈز ياقتىم .

كۈلسە يۇرتۇم تەڭ كۈلدۈم، ئەل يىغلىسا ياش تۆكتۈم،

بىللە كۆيدۈم ئوتىدا، سۇلىرىدا تەڭ ئاقتىم .

مەن شۇ ئانا تىل بىلەن باغاشلىدىم باھارنى،

گۈل -چېچەككە پۈركەنگەن چىمەنلەرنى ئارىلاپ.

مەن كۈلىمەن، قۇۋۇمنى كۈلدىرىمەن قەلەمدە،

تىلغا ئۈنگەن ھارام شاخ، كۆتەكلەرنى پارچىلاپ .

شۇڭا دەيمەن : ئۆز تىلىم - گۆھەر تىلىم، زەر تىلىم،

بوپقالغىنى ئۇششاق تىل ئەمەس ھەرگىز ئىلىىتى .

زەررە كىچىك، ئاتوم شۇ زەررىلەردىن تۈزۇلگەن،

مىنىڭ تىلىم ئاشۇنداق، ئاتومچە بار قىممىتى .

ئەي تەڭرىتاغ پەرزەنتى، ئۇزۇن سەپەر كارۋىنى،

سىيپىماقتا مەڭزىڭنى تاڭنىڭ مەيىن شامىلى .

مۇھەببەتلىك باغاشتا كۈلۈپ يايرا، ياڭرىسۇن،

سەككىز مىليون شاد دىلنىڭ ئانا تىلدا ناۋاسى!!

مەنبە

• روزى سايىتنىڭ ئانا تىلىم -زەر تىلىم ناملىق شېئىرلار توپلىمىدىن.