باش بەت

ۋىكىپېدىيەگە خۇش كەپسىز ھەركىم ئۆزى يازالايدىغان ئوچۇق ئېنسكلوپېدىيە

ھازىرغىچە ئۇيغۇرچە ۋىكىپېدىيەگە جەمئىي 9,384 ماقالە توپلاندى. ئەدەبىي زات جۇغراپىيە تارىخ ماتېماتىكا پەن ئامما تېخنىكا ھەممە

UYGHURCHE, УЙҒУРЧӘ

بىلىم ◆ جۇغراپىيە ◆ دىن ◆ فىزىكا ◆ ماتېماتىكا ◆ سەنئەت ◆ تەنتەربىيە ◆ تارىخ ◇ پۈتۈن پورتاللار

ئا ئە ب پ ت ج چ خ د ر ز ژ س ش غ ف ق ك ڭ گ ل م ن ھ ئو ئۇ ئۆ ئۈ ۋ ئې ئى ي ھەپتىلىك نادىر يازما ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق سىياسىتى قانۇن لايىھەسى (ئېنگىلىزچە: The Uyghur Human Rights Policy Act of 2020 ياكى رەسمىي نامى بىلەن Uyghur Human Rights Policy Act of 2019، ھۆججەت: pdf) بولسا بىر ئامېرىكا فېدېراتسىيە قانۇنى، ئامېرىكىنىڭ ھەر قايسى ھۆكۈمەت ئورگانلىرىنىڭ جۇڭگو كوممۇنىستىك پارتىيىسى ۋە جۇڭگو ھۆكۈمىتىنىڭ ئاتالمىش شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى (شەرقىي تۈركىستان) دىكى ئۇيغۇرلارغا قارىتىلغان كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكى ھەققىدە دوكلات بېرىشىنى تەلەپ قىلىدۇ ، بۇ شىنجاڭ قايتا تەربىيىلەش لاگېرىدا پراكتىكا قىلىشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. 2019 - يىلى 11 - سېنتەبر، بۇ قانۇن لايىھىسىنىڭ بىر نۇسخىسى ئامېرىكا كېڭەش پالاتاسىدا بىردەك ماقۇللىنىپ ماقۇللاندى. 2019 - يىلى 12 - ئاينىڭ 3 - كۈنى، قانۇن لايىھىسىنىڭ تېخىمۇ تولۇقلانغان نۇسخىسى ئامېرىكا ئاۋام پالاتاسى 407-1 بېلەت تاشلاش ئارقىلىق ماقۇللاندى. تۈزىتىلگەن قانۇن لايىھىسى كېڭەش پالاتاسى تەرىپىدىن 2020 - يىلى 5 - ئاينىڭ 14 - كۈنى ئوتتۇرىغا قويۇلدى ۋە تەستىقلاندى. 2020-يىلى 5-ئاينىڭ 27-كۈنى ، ئاۋام پالاتاسى 413-1 ئاۋاز بىلەن تۈزىتىش كىرگۈزۈلگەن قانۇن لايىھىسىنى ماقۇللاپ ، ئۇنى پرېزىدېنت دونالد ترامپنىڭ تەستىقلىشىغا يوللىدى. بۇ قانۇن لايىھىسى تىرامپ تەرىپىدىن 2020-يىلى 6-ئاينىڭ 17-كۈنى ئىمزالانغان. دەۋامى... يېڭىلىقلار ۋىكىپېدىيە نۇرغۇنلىغان تىللاردىكى ئېنسكلوپېدىيە بولۇپ، ئەگەر ئۇيغۇر تىلىنىمۇ مەزمۇنى بىر قەدەر مول بولغان تىللارنىڭ قاتارىدىن ئورۇن ئالدۇراي دېسىڭىز ، كۆپچىلىككە قېتىلىپ بىرلىكتە ئۇيغۇرچە ۋىكىپېدىيەنىڭ مەزمۇنىنى كېڭەيتىشكە كۈچ چىقىرىڭ. يېڭى ياكى كونا مەزمۇنلارنى تەھرىرلەشنى بىلمەكچى بولسىڭىز بەتنى قانداق تەھرىرلەيدۇ ئۇلانمىسىنى چېكىڭ ، ئەگەر سىناپ باقماقچى بولسىڭىز بۇنى ساندبوكس چېكىڭ ، شۇنداقلا كوممۇنیتي پورتالنى زىيارەت قىلسىڭىز ۋىكىپېدىيەدىكى ھەرقانداق ماقالىنى تەھرىرلەشنى شۇئانلا بىلەلەيسىز. لۇتپۇللا مۇتەللىپ(رەسىم) قاچان، قەيەردە تۇغولغان؟ يىللارغا جاۋاپ شېئىرى قاچان يېزىلغان؟ 5 - فېۋرال ۋەقەسى قانداق ۋەقە؟ ئاق تاغلىقلار بىلەن قارا تاغلىقلار كىملەر؟ 2022 - يىللىق بېيجىڭ قىشلىق ئولىپمىك تەنھەركەت يىغىنى... مەشھۇر شەخس... I ئەھمەد توغانخان (خاقانىيەچە: أحمد طغان خان بن علي، تۈركچە: I. Ahmed Han) بۈيۈك قاراخانىيلار دۆلىتىنىڭ (ھ. 225 – 609 / م. 840 – 1212) 7. خاقانىدۇر. تۇنجى مۇسۇلمان قاراخان سۇلتان سۇتۇق بۇغراخاننىڭ ئەۋرىسى، ئەلى ئارسلانخاننىڭ تۆرت ئوغلىدىن بىرى. قاچان توغۇلغانلىقى تارىخنامىلەردە قەيت قىلىنمىغان بولۇپ، ھ. 388 – 408 / م. 997 ياكى 998 – 1017 ياكى 1018 – يىللىرى تەختتە ئولتۇرغان. ئەبۇلفىدا (ھ. 672 – 732 / م. 1273 – 1331) تارىخىدا ھ. 383 / م. 993 - يىلى ۋەقەلىكىنى بايان قىلىپ: «ھارۇن ئىبنى سۇلايمان ئىلىكخان بۇغراخان بۇخارادا ئاغرىپ قېلىپ يۇرتىغا قايتىپ كېتىۋېتىپ يولدا ۋاپات تاپىدۇ. بۇغراخان دىندار، ياخشى يول تۇتقان زات بولۇپ، مەكتۇبلىرىدا ئۆزىنى ‹پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ خىزمەتچىسى› دەپ ئاتاشنى ياخشى كۆرەتتى. ئۇنىڭدىن كېيىن تۈركلەرگە تۇغانخان ئەبۇ نەسر ئەھمەد ئىبنى ئەلى خان پادىشاھ بولدى» دەپ يازىدۇ. ھ. 408 / م. 1017 – يىلى ۋەقەلىكىنىڭ بايانىدا: «قاراخاننىڭ ئىسمى ئەبۇ نەسر ئەھمەد ئىبنى تۇغانخان ئەلى بولۇپ، ئۇ ۋاپات بولغاندا قېرىندىشى ئەبۇل مۇزەففەر ئارسلانخان پادىشاھ بولدى» دەپ يازىدۇ.داۋامى ئۈچۈن ۋىكىپېدىيە باشقا تىللاردا... 4 مىلىيوندىن ئارتۇق ماددىغا ئىگە تىللار: Cebuano، English 2 مىلىيوندىن ئارتۇق ماددىغا ئىگە تىللار: Deutsch، Français، Nederlands، Svenska 1 مىلىيوندىن ئارتۇق ماددىغا ئىگە تىللار: مصرى، ‮العربية‬، Español، Italiano، 日本語، Polski، Português، Русский، Українська، Tiếng Việt، Winaray، 中文 500 مىڭدىن ئارتۇق ماددىغا ئىگە تىللار: Bahasa Indonesia، فارسی، Suomi، Català، 한국어، Norsk Bokmål، Српски/Srpski 250 مىڭدىن ئارتۇق ماددىغا ئىگە تىللار: Български، Нохчийн، Čeština، Dansk، Esperanto، Euskara עברית، Magyar Հայերեն، Bahasa Melayu Română، Srpskohrvatski، Татарча، Türkçe، Bân‑lâm‑gú تارىختا بۇ ئاي... 2 - ئاي ياكى فېۋرال (ئىنگ: February) ئايى مىلادى تەقۋىمىدە يىلنىڭ 20 ئېيىدۇر. بۇ ئاي ئادەتتىكى يىللاردا 28 كۈن، كەبىسە يىللاردا 29 كۈن بولۇپ كېلىدۇ. تارىخىمىزدا بۇ ئايدا بولۇپ ئۆتكەن بەئزى چوڭ ئىشلار، بۇ ئايدا دۇنياغا كەلگەن ۋە قايتىش بولغان مۇھىم شەخسلەر تۆۋەندىكىچە: 1- فېۋرال — 2004 - سەئۇدى ئەرەبىستان پادىشاھلىقى مەككە شەھرىدە ھەج پائالىيىتىنىڭ بىرىنچى كۈنى، قىستاڭچىلىق يۈزىدىن 250 دەك ھاجى قازا تاپتى، نۇرغۇن كىشى يارالاندى. 2- فېۋرال — 1260 - تاتارلار قولىدىكى دەمەشىق ھىلاكوخان تامانىدىن ئالىندى. 3- فېۋرال — 1451 - ئوسمانلى سۇلتانى ئىككىنچى مۇھەممەد (فاتىھ سۇلتان مۇھەممەدخان) ئىككىنچى كەز تەختكە ئولتۇردى. 4- فېۋرال — 1945 - سىتالىن، روزۋېلت ۋە چېرچىل ئىشتراكىدىكى يالتا يېغىنى رەسمىي باشلاندى. 5- فېۋرال — 1997 - 5- فېۋرال غۇلجا ۋەقەسى. 100 لەرچە كىشى ئۆلدى. 1600 كىشى تۇتقۇن قىلىندى. 6- فېۋرال — 1956 - جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى گوۋۇيۇەنى ئورتاق تىلنى كېڭەيتىش ھەققىدىكى كۆرسەتمىسى ئېلان قىلىندى. 7- فېۋرال — 1977 - ج ك پ مەركىزى كومېتىتنىڭ رەئىسى خۇا گوڧېڭنىڭ كۆرسەتمىسى بىلەن، «خەلق كۈندىلىك گېزىتى» باش ماقالەسىدە، ئوچۇق ئاشكارە ئىككى ئومۇمەن ئېلان قىلىندى. 8- فېۋرال — 1265 - موڭغۇل ھۆكۈمدار ھىلاكوخان ئۆلدى. (ت. 1217) 9- فېۋرال — 1501 - ئەلىشىر نەۋائى ھېراتتا قايتىش بولدى. 10- فېۋرال — 1074 - دىۋانۇ لۇغاتىت تۈرك، مەھمۇد كاشغەرىي تەرىپىدىن يازىپ تاماملاندى. (1072- يىلى 25- قەھرىتان باشلانغان) 11- فېۋرال — 1979 - ئايەتۇللاھ ھامەينى رەھبەرلىكىدىكى ئىران ئىسلام ئىنقىلابى غەلبە قىلدى. 12- فېۋرال — 1138 - جىن سۇلالىسى جورجىت يېزىقىنى ئېلان قىلدى. 13- فېۋرال — 1258 - ھىلاكوخان باغدادنى زابت ئەتتى، 200 مىڭ باغداد ئاھالىسى ئۆلتۈرۈلدى. 14- فېۋرال — 1483 - بابۇر شاھ دۇنياغا كۆز ئاچتى. (ئۆ. 1531) 15- فېۋرال — 1989 - سوۋېت ئىتتىپاقى ئوردۇسى ئاڧغانىستاندىن چېكىندى. ئاڧغانىستان ئۇرۇشى ئاخىرلاشتى. 16- فېۋرال — 1923 - ئەنگىلىيەلىك ئارخېئولوگ ھوۋارد كارتېر ۋە ئەترىتى مىسىر ڧىرئەۋنى توتانخاموننىڭ مازارى ۋە لەھىتىنى ئاچتى. 17- فېۋرال — 1979 - جۇڭگو خەلق ئازادلىق ئارمىيىسى گۇاڭشى، يۈننەن چىگرىسىغا ئەسكەر يۆتكىدى. جۇڭگو-ۋېتنام ئۇرۇشى پارتىلىدى. 18- فېۋرال — 1405 - ئەمىر تېمۇر ئوتراردا قايتىش بولدى. 19- فېۋرال — 1997 - دېڭ شياۋپېڭ ئۆلدى. (ت. 1904) 20- فېۋرال — 1915 - پاناما قانىلى ئاچىلدى. 21- فېۋرال — 1848 - كارل ماركىس بىلەن ئېنگىلىس بىرلىكتە لوندوندا «كومپارتىيە خىتابنامىسى»نى ئېلان قىلدى. 22- فېۋرال — 705 - ۋۇزېتىيەن تەختتىن تۈشتى، تاڭ سۇلالىسى قايتا ئەسلىگە كەلدى. 23- فېۋرال — 1893 - رۇدولڧ دېزىل، دېزىل موتورنىڭ پاتېنتىنى ئالدى. 24- فېۋرال — 2003 - ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى مارالبېشى ناھىيىسىدە 6.8 بال يەر تەۋرەپ، 260 تەك كىشى ئۆلدى، كۆپلىگەن ئۆي-جاي ۋەيران بولدى. 25- فېۋرال — 1954 - جامال ئابدۇناسىر مىسىر ئەلباشى بولدى. 26- فېۋرال — 1815 - ناپولىئون بوناپارد ئەلدا ئارىلىدا سۈرگۈندىن قاچتى. 27- فېۋرال — 1917 - رۇس چارلىقى چۆكتى. 28- فېۋرال — 2002 - ھىندىستاندا دىنىي تونۇقۇش يۈزبەردى. ھىندۇ دىنى مۇرتلىرى مۇسۇلمانلارنىڭ ئۆيلىرىنى كۆيدۈردى، 55 كىشى ئۆلدى. تاللانغان رەسىم 1352 - ھىجرىيە، 24 - ماھى رەجەبدە ئاللاھ سۇبھانە ۋە تەئالانىڭ ياردەم ۋە نۇسرەتى بىلەن ۋە رەئىسىمىز خوجانىياز ھاجى ۋەلەدى ئەمىننىياز ھاجى ھەزرەتلەرىنىڭ لاياقەتلىك ۋە سالاھىيەتلىك ۋەكىللەرنىڭ ئىتتىفاقىغە ۋە بۈتۈن ئەساكىرى ئىسلام قۇماندانلارىغە ۋە ئۇمۇمىي مۇۋافەقەت بىرلىكلەرىغە سۈيەنىب، مۇستەقىل شەرقى تۈركىستانىمىزنىڭ بىرىنچى ھۆكۈمەت مۇەققەتەسى قۇرۇلدى...باياننامە ئوقۇلغاچ نەۋبەت بىلەن تەبرىكلەر سۆزلەندى. خوشلىق ئۈچۈن 41 دانە توپ ئاتىلدى. شۇ بىلەن بىرگە شەرقى تۈركىستاننىڭ تارىخى مىللىي بايراغى كۆتەرىلدى. ئاي يۇلتۇزلۇق مىللى كۆك بايراق يىللار مابەينىدە ئۆتكەن شان - شەۋكەتلىق ھاكىمىيەت دەۋىرلەرىنى يادلاتىپ تۇرار ئىدى. دارىلمۇئەللىمىن تەلەبەلەرىنىڭ: بايراقىمىز كۆك بايراق، ئوردۇمۇز ئالتۇن ئوردۇ. تۈركىستان تۈركنىڭ يۇردى، تۈركىستاننىڭ ئولاجاق. دەپ دەردلى كۆڭىللەردەكى غايەلەرىنى يۈكسەك ئاۋاز بىلەن ساف تۈرك تىلىدە سۆزلەپ تۇرار ئىدى. شەرقىي تۈركىستان ئىسلام جۇمھۇرىيىتىنىڭ قۇرۇلۇش مۇراسىمى (1933 - يىلى 12 - نويابر)، تۈمەن دەرياسى بويى، كاشغەر مۇنازىرە ۋە ياردەم · تۈرلەر · ئاچقۇچ تۈرلەر · تۈر ئۇچۇر | پەلسەپە | ئومومى | ئىلىم | ئەمەلىي | جەمئىيەت | گۇمانتار | تىل | تېخنىكا‏ | تەبىئەت | مەدەنىيەت | ئەدەبىيات | تارىخ | ھالقىما | جۇغراپىيە | كىشلەر | ۋىكى تۈركىي تىللار ئېنسىكلوپېدىيەلەرى Қазақ тілі  Кыргыз тили  Qaraqalpaq tili  يۇغۇر سۆز  O‘zbek tili  اوزبیک تیلی  къарай тили  Тыва дыл  тӱштӱк Алтай  тÿндÿк Алтай  Хакас/​хоорай тілі  Саха тыла  Ӧс/​Чулым тадар   Сыбыр Татар  Идел-Урал Татар  Башҡорт теле  Къарачай-​малкъар  Къумукъ тил  Ногай тили  Qırım Tatar tili  Kırımçakça  Ana Sahıfa  Türkmen dili  Anadolu Türk dili  Azərbaycan dili  تۆرکجه  Qaşqay dili  Чӑваш чӗлхи  باشقا ۋىكى تۈرلىرى ۋىكىلۇغەت كۆپ تىللىق لۇغەت ۋىكىكىتاپ ئەركىن كىتاب ۋە قوللانمىلار ۋىكىنەقىل ماقال تەمسىل ۋە ھىكمەتلەر ۋىكى مەنبە ئەركىن كۈتۈبخانا ۋىكى تۈرلىرى تۈرلەر تىزىمى ۋىكىخەۋەر ئەركىن يېڭىلىقلار Commons تاراتقۇ ئامبىرى Meta-Wiki ۋىكى مەركىزى