ئاقتو ناھىيىسى

ئاقتو ناھىيىسى ( ئۇيغۇر لاتىن يېزىقى : Aqto Nahiyisi) شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى دائىرىسى ئىچىدىكى بىر ناھىيە بۇلۇپ مەمۇرى جەھەتتىن قىزىلسۇ قىرغىز ئاپتونوم ئوبلاستىتىگە قارايدۇ. ئاقتۇ ناھىيىسى پامېر ئېگىزلىكىنىڭ شەرقىي قىسمىغا جايلاشقان. شەرق قىسمى يېڭىسار ناھىيىسى، يەكەن ناھىيىسى بىلەن، جەنۇب قىسمى تاشقورغان تاجىك ئاپتونوم ناھىيىسى بىلەن تۇتىشىدۇ. غەرب، غەربىي جەنۇب تەرىپى ئايرىم - ئايرىم ھالدا قىرغىزىستان نىڭ ئوش ئوبلاستى، تاجىكىستان نىڭ تاغلىق باداخشان ئاپتونوم ۋىلايىتى بىلەن چېگرىلىنىدۇ (چېگرا لىنىيىسى ئۇزۇنلۇقى 344 كىلومېتىر). شىمال تەرىپى ئۇلۇغچات ناھىيىسى، قەشقەر كونا شەھەر ناھىيىسى ۋە قەشقەر يېڭىشەھەر ناھىيىسى بىلەن تۇتىشىدۇ. شەرقتىن غەربكىچە بولغان ئۇزۇنلۇقى 283 كىلومتىر، جەنۇبتىن شىمالغىچە بولغان كەڭلىكى 216 كىلومېتىر. ئومۇمىي يەر مەيدانى 23 مىڭ 100 كۋادرات كىلومېتىر. ناھىيە بازىرىنىڭ ئۈرۈمچى شەھىرى بىلەن بولغان ئارىلىقى بىرمىڭ 512 كىلومېتىر.

ئاقتو ناھىيىسى 阿克陶县.Aqto County ﺍﻗﺘﻮﻭ وودانى
ئاتۇش شەھىرى ( نومۇرى 2 ) خەرىتىدىكى ئورنى
مەمۇرىي رايون شەكلى	ناھىيە
ئوبلاست	قىزىلسۇ قىرغىز ئاپتونوم ئوبلاستى
مىللەتلەر	ئۇيغۇر،قىرغىز
تىللار	ئۇيغۇرچەقىرغىزچە
بازارلىق سانى	2 دانە
يېزا سانى	9 دانە
نوپۇس	221 مىڭ
يەر مەيدانى	24،555.06 كۋادرات كىلومېتىر
ۋاقىت رايونى	UTC+6 (ئۈرۈمچى ۋاقتى)
تېلېفون رايون نومۇرى	908 (0)86+
ماشىنا تاختا نومۇرى	新P

مەمۇرىي رايون

قىزىلسۇ قىرغىز ئاپتونوم ئوبلاستى ئاقتو ناھىيىسى قارمىقىدا 2 دانە بازارلىق ۋە 9 يېزا بار بولۇپ، ئۇلار تۆۋەندىكىچە:

نومۇرى	ئىسمى	ئۇيغۇر لاتىن يېزىقى دا يېزىلىشى	ئىنگلىزچە ئىسمى	خەنزۇچە ئىسمى	مەھەللە/كەنت سانى	نوپۇسى(مىڭ)	يەر مەيدانى(km2)
1	ئاقتو بازىرى	Aqto Baziri	Aqto Town	阿克陶镇	14	36	136
2	ئويتاغ بازىرى	Oytagh Baziri	Oytagh Town	奥依塔克镇	4	5	1,537
3	بارىن يېزىسى	Barin Yézisi	Barin Township	巴仁乡	15	33	1,087
4	ئۈجمە بازىرى	Üjme Baziri	Ujme Town	玉麦镇	12	28	194
5	پىلال يېزىسى	Pilal Yézisi	Pilal Township	皮拉力乡	19	50
6	جامالتېرەك يېزىسى	Jamaltérek Yézisi	Jamalterek Towship	加马铁力克乡	6	10	44
7	قاراكېچىك يېزىسى	Qarakéchik Yézisi	Qarakechik Township	喀热克其克乡	4	5
8	بۇلۇڭكۆل يېزىسى	Bulungköl Yézisi	Bulungkol Township	布伦口乡	5	7
9	مۇجى يېزىسى	Muji Yézisi	Muji Township	木吉乡	4	3.8
10	قىزىلتو يېزىسى	Qizilto Yézisi	Qizilto Township	克孜勒陶乡	11	9.2	3,882
11	چارلۇڭ يېزىسى	Charlung Yézisi	Charlung Township	恰尔隆乡	5	4.8	2,203
12	كوسراپ يېزىسى	Kosrap Yézisi	Kosrap Township	库斯拉甫乡	4	3.5	1,039
13	تار تاجىك يېزىسى	Tar Tajik Yézisi	Tar Tajik Township	塔尔塔吉克族乡	8	5	1009.7

ئىزاھات:

يەر تۈزۈلۈشى

غەربىي جەنۇب تەرىپى ئېگىز، شەرقىي شىمال تەرىپى پەس بولۇپ، تاغ يېرى 83.3% نى، تۈزلەڭلىك 16.7% نى ئىگىلەيدۇ. داڭلىق تاغ چوققىلىرىدىن دېڭىز يۈزىدىن 7719 مېتىر ئېگىز بولغان قوڭۇر چوققىسى (كونىلار مۇز تاغ مەلىكىسى دەپ ئاتىغان). دېڭىز يۈزىدىن 7975 مېتىر ئېگىز بولغان قوڭۇر تۆپە چوققىسى ۋە دېڭىز يۈزىدىن 7546 مېتىر ئېگىز بولغان مۇز تاغ چوققىسى (كونىلار مۇز تاغ ئاتىسى دەپ ئاتىغان) بار. ئاساسلىق دەرياسىدىن پاسراۋات دەرياسى، چارلۇڭ دەرياسى ۋە ئېگىز يار دەرياسى، كۈسەن دەرياسى، گەز دەرياسى قاتارلىقلار بار.

ئىقلىمى

ئاقتۇ ناھىيىسىنىڭ تۈزلەڭلىك رايونى ئىللىق مۆتىدىل بەلۋاغ قۇرغاق ئىقلىم رايونىغا كىرىدۇ. يىللىق ئوتتۇرىچە تېمپېراتۇرىسى 11.3℃. كۈننىڭ يىللىق ئوتتۇرىچە چۈشۈش ۋاقتى 2859.4 سائەت. قىروسىز مەزگىلى 221 كۈن. يىللىق ئوتتۇرىچە ھۆل - يېغىن مىقدارى 60.2 مىللىمېتىر. سۇنىڭ يىللىق ئوتتۇرىچە پارغا ئايلىنىش مىقدارى 2427.5 مىللىمېتىر.

بايلىقى

يەر ئۈستى سۇ بايلىقى مىقدارى ئىككى مىليارد 484 مىليون كۇب مېتىر. تۈزلەڭلىك رايونلىرىنى تەمىنلەيدىغان يەر ئاستى سۈيى مىقدارى 280 مىليون كۇب مېتىر. ياۋايى ھايۋانات بايلىقىدىن يىلپىز، قوڭۇر ئېيىق، ئارقار، ئاق بوغۇز بۆكەن، سۇغۇر، ئۇلار قاتارلىقلار بار. ياۋا دورا ئۆسۈملۈك بايلىقىدىن سېرىق كەندىر، ئىلانسىمان قامچا ئوت، قانتېپەر، زاراڭزا قاتارلىقلار بار. بايقالغان بايلىقلىرىدىن كۆمۈر، تۆمۈر، مىس، قوغۇشۇن، سىنىك، كوبالت، ئالتۇن، كۈمۈش، كرىستال، ياقۇت، ئىسلاندىيە تېشى، سليۇدا، تۇز قاتارلىقلار بار.

يېزا ئىگىلىكى

بۇ ناھىيە يېرىم دېھقانچىلىق، يېرىم چارۋىچىلىق ناھىيىسى بولۇپ، ھازىر بار تېرىلغۇ يېرى 18 مىڭ 900 گېكتار ( 283 مىڭ 500 مو)، ئوتلاق 712 مىڭ 900 گېكتار (10 مىليون 693 مىڭ 500 مو). دېھقانچىلىق مەھسۇلاتلىرىدىن بۇغداي، كۆممىقوناق، كېۋەز، ياغلىق دان قاتارلىقلار بار. جەنۇب تەرىپىدىكى تاغلىق رايوندىكى جىلغىلارنىڭ يايلاقلىرى كەڭ بولۇپ، چارۋىچىلىقنى تەرەققىي قىلدۇرۇش شارائىتى بىرقەدەر ياخشى. مال - چارۋىدىن كالا، قوي، ئېشەك قاتارلىقلار بار. سانائىتىدىن ئېلېكتر ئېنېرگىيىسى، كۆمۈرچىلىك، رەڭلىك مېتال قېزىش، سېمونت ئىشلەش، دېھقانچىلىق ماشىنلىرىنى رېمونت قىلىش، ئاشلىق - ماي پىششىقلاپ ئىشلەش قاتارلىقلار بار. ئاقتۇ ناھىيىسىنىڭ ئۇل مۇئەسسەسەلىرى تەدرىجىي ياخشىلانماقتا. ناھىيە بازىرىدىن يېزا - بازار، مەيدانلارغىچە تۇتىشىدىغان غول تاشيوللار بار. كەنت پوچتا - تېلېگراف مۇلازىمەت پونكىتىدىن 15ى قۇرۇلۇپ، پۈتۈن مەملىكەت بىلەن تۇتاشتۇرۇلغان. پروگراممىلىق تېلېفوندىن 1000 ى ئېچىۋېتىلدى. بۇ ناھىيە قەدىمىي يىپەك يولىدىكى مۇقەررەر ئۆتىدىغان يول ئىدى.

ساياھەتچىلىكى

مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرى ۋە داڭلىق مەنزىرىلىك جايلىرىدىن گەز ئۆتىڭى، مۇزتاغ چوققىسى، قوڭۇر چوققىسى، قوڭۇر تۆپە چوققىسى، قاراكۆل، بۇلۇڭكۆل، ئويتاغ ئورمانچىلىق مەيدانى قاتارلىقلار بار.